Relacje
Elżbieta Marcińska
Różã so zażegnywô wiedno wieczór przë zachòdze słuńca./ Róże zażegnuje się zawsze wieczorem przy zachodzie słońca.
Komentarz
Róża to ostra choroba zakaźna, Erysipelas. Na ogół Kaszubi rozróżniają różę dziewięcioraką. Wszystkie rodzaje róży powstają z nagłego przelãkniãcô, szczególnie jeśli ten przestrach zdarzył się w pobliżu ognia i jeśli na ciele istnieją jakiekolwiek rany. Dlatego chcąc uchronić się przed różą powinien każdy, ilekroć się zlęknie, trzy razy natychmiast splunąć na ziemię. Z uwagi na dziewięć rodzajów róży wielką rolę przy jej leczeniu odgrywa liczba 9. Jednym z magicznych sposobów leczenia róży jest odmówienie modlitwy Ojcze nasz na wspak zakreślając dziewięć kół i tyleż znaków krzyża. Z ziół najskuteczniej leczy różę wywar m. in. z kòcëch nóżków, czyli kocanek piaskowych. Napoje z ziół podaje się chorym wśród całego repertuaru magicznych zabiegów z liczbą 9 na czele. Niektóre róże ustępują jednak dopiero po zamówieniu, czyli zażegnaniu. Przykład formuły zamawiania róży z Jastarni brzmi następująco: Różã zesłôł Bóg na swiat, jakno niebiesczi kwiat. Róża, róża, róża ùstãpi i na jaczégò trupa wstãpi, òstawi żëwëch w spòkójnoscë jaż do wiecznoscë. Podczas zamawiania owijają często róże ręcznikiem, którym wycierano zwłoki. Zamawianie róży powinno odbywać się przed wschodem lub zachodem słońca.
Bernard Sychta, Słownik gwar kaszubskich na tle kultury ludowej, t. IV, s. 360-362.
CSB
Różã so zażegnywô wiedno wieczór przë zachòdze słuńca. Jidzesz pò, za kùńc bùdinka, jak słuńce wtopiwô so w zemiã. I so gôdô trzë razë: „Różo, różo”. Jô móm to napisóné, żebë cë dokładnie pòwiedzec, bò ni mòżesz tak, nié. A jak ni mòżesz rzec i nie znajesz tegò tekstu, to trzeba tilkò so scągnąc z sebie i strząsc. „Ale to samémù mòżna zrobic”? Mòżna téż to samémù zrobiec. Tilkò wiész, jedny nie gôdają tegò, no tej przëjéżdżają, ale mòżna to zrobiec. Strząsc, nié, tak, nié, sédem razy. No i zmówiec sédem razy Ojcze nasz, Zdrowaś Mario i Chwała Òjcu bez „Amen”, no. A zażegnywanié, jak chtos zażegnywô, to mùszi mówiec pôcórze. Nawet móm pò niemieckù zażegnywóné róże. Òd taczi babczi dostóné, no. Babcza Zosza nigdë nie wierza w to. Më òbjéżdżelë nôprzód wszësczich doktorów, wëdelë tëli piéńdzy, a òna mia na òczach jã. Taczé czerwòné òczë. I wiedno na wieczór to so pòjawiwało, wiész. Òna nôbarżi na wieczór dzałô. Jô gôdóm: „Mëmùszkò, biôjczkôj za ten bùdink”, òna mówi: „Jô nie pudã”. Té bãdze ce, bãdzesz chòrô. No i té òna szła i to zrobia. Trzecégò dnia òna już ni mia, ale sédem dni pòd rząd òna chòdza.
PL
Różę się zażegnuje zawsze wieczorem przy zachodzie słońca. Idziesz po, na koniec budynku, jak słońce wtapia się w ziemię. I się mówi trzy razy: „Różo, różo”. Ja to mam napisane, żeby ci dokładnie powiedzieć, bo nie możesz tak, nie. A jak nie możesz powiedzieć i nie znasz tego tekstu, to trzeba tylko ściągnąć z siebie i strząść. „Ale to samemu można zrobić”? Można też to samemu zrobić. Tylko wiesz, jedni nie mówią tego, no wtedy przyjeżdżają, ale można to zrobić. Strząść, nie, tak, nie, siedem razy. No i zmówić siedem razy Ojcze nasz, Zdrowaś Mario i Chwała Ojcu bez „Amen”, no. A zażegnywanie, jak ktoś zażegnuje, to musi mówić pacierze. Nawet zażegnywałam róże po niemiecku. Od takiej babci dostałam, no. Babcia Zosia nigdy nie wierzyła w to. My objeżdżaliśmy najpierw wszystkich doktorów, wydaliśmy tyle pieniędzy, a ona miała na oczach ją. Takie czerwone oczy. I zawsze na wieczór to się pojawiało, wiesz. Ona najbardziej na wieczór działa. Ja mówię: „Mamusi, idź za ten budynek”, ona mówi: „Ja nie pójdę”. Wtedy będzie cię, będziesz chora. No i wtedy ona szła i to zrobiła. Trzeciego dnia ona już nie miała, ale siedem dni pod rząd ona chodziła.
Fragmenty relacji
