Relacje
Elżbieta Marcińska
To béł tak zwóny wiłóg, a na przykład jak dzecë są przechlastniãté…/To był tak zwany wyłóg, a na przykład jak dzieci są przełamane...
Komentarz
Przechlastniãcé, przemierzanié lub przełómanié to choroba polegająca na rzekomym przełamaniu kręgosłupa. Tego rodzaju wyobrażenia o „przełamaniu” dzieci istnieją także wśród Kociewiaków i Borowiaków.
Bernard Sychta, Słownik gwar kaszubskich na tle kultury ludowej, t. IV, s. 184.
W związku z chrztem istnieje szereg wierzeń i zwyczajów. Chrzest powienien odbyć się jak najszybciej. Najczęściej odbywa się w pierwszą niedzielę po urodzeniu dziecka, żeby ktoś nie zadał dziecku uroku, albo żeby go kraśnięta nie wykradły. Diabeł może również wykraść dziecko z kolibki, które jeszcze nie zostały ochrzczone i nie miały na sobie medalika. Dziecko może uwolnić się spod władzy diabła jeśli głośno kichnie. Do dzieci ochrzczonych diabeł nie ma dostępu i dlatego ludzie, którzy obawiają się diabła, śpią razem z małym dzieckiem. Kiedy ubiera się dziecko do chrztu, trzeba uważać, żeby rozpocząć od prawej rączki, inaczej dziecko będzie leworęczne. Po chrzcie nie należy od razu dziecka rozbierać, ale zostawić chwilę na poduszce, żeby nie chodziło obdarte. Do dzieci nie szanujących odzieży mawiają zwykle: Na tobie sã pôli. Wierã ce z kòscoła przënioslë i zarô zebùlë, że tak drzesz. Również pieniędzy włożonych dziecku do poduszki nie wolno zaraz wyjmować, bo dziecko będzie rozrzutne.
źródło: Bernard Sychta, Słownik gwar kaszubskich na tle kultury ludowej, t. II, s. 55-56
CSB
- Czedës, no jô to przestrzéga, z wszësczima dzecama chòdza na òkòło kòscoła. Ja ùrodza dzeckò, przëjacha dodóm, dzeckò òstawia doma i jacha do kòscoła na mszã reno do Srakòjc. Skùńczała so msza i na klącząckù so òbeszło wôłtôrz. Pòprosëło so ksãdza, nié, czë mògã, bò jô móm ùrodzoné dzeckò i szła, i òn gôdô té pò mszi, żebë klãknąc, na kòlanach òbeszedł całi wôłtôrz, nié. Tak jak të zaczãła, jo wkół, na kòlanach, i mòdlëc so: Òjcze nasz, Zdrowaś Mario i Wierzę w Boga Òjca, i Przyjdź Duchu Święty. No i tak të to mia òdmówiec, nié. I té òn ce wzął do zachrësti, të klãkła, i òn so nad tobą pòmòdlił, i pòswiãcył ce, i pòbłogòsławił. To béł tak zwóny wiłóg. Nasz ksądz pierszô niedzela miesądza wiedno błogòsławi białczi w cążi. Bardzo wiele przëjéżdżô tu do Tëchlëna. To je bardzo wôżné dlô dzecka taczé błogòsławieństwò. Dlô matczi i dlô dzecka. I dzeckò je wiedno chronioné. Jeszcze jedno je taczé, że jak ksądz je, mô primicjã, jak je wëswiãcony, té jidzesz pò błogòsławieństwò do niegò, nié. Òn so mòdli nad tobą. Kładze rãce i so mòdli, nié, ale jak jes w cążi, té dôsz jeszcze so za brzëch złapac. I to dzeckò mô naprôwdã wiôlgô mòc. No, i to taczé, to bëłë taczé òd ksãdza Sëchtë. Ksądz Sëchta béł naszim sąsadã w Pùzdrowie. I òn tak, wiész të, przestrzégôł taczé rzeczë, nié, i tak naprôwdã całé Pùzdrowò bëło chronioné przez niegò, nié. Ksądz Sëchta, Bernat Sëchta, mie bawił. Jô sedza ù niegò na kòlónkach, bò jô bëła malinkô. Jô bëła takô môłô, takô drobnô jak nasza Klareczka. Òn wiedno mie z westczi bómka wiedno mie dôwôł. W jedny òn miôł bómczi, a w drëdżi òn miôł zégark, Bernat Sëchta, no. Òn béł bardzo dobrim ksãdzã. […] To bëło tak, że jak bëlë chrzestny wëbróny, nié, té przëwiozlë swoje rzeczë temù. Jak (nie bëlë) bëlë biédny, no té rodzice miele, ale òni gò ùmëlë, wëkąpelë, òbùlë, w becik zapakòwelë i jachelë. A òno, jak òno bëło òbùdzoné, nié, jak òno bëło wëkąpóné, to nigdë dzeckò nie ùsnãło przez rzékã. I té w kòscele dzeckò nie rëczało, a skoro dzecë jak rëczą w kòscele, to widzą złé mòcë, nié. […] Bëło òchrzconé i dzeckò nigdë so nie kładło na łóżkò. Dzeckò na łóżkù ni mògło bëc, w łóżkù. Ten czas, jak rodzice przëjachelë z tim dzeckã z kòscoła, mùszało bëc abò na stole, abò pòłożoné na łôwkã. Na łôwkã tak założoné, abò na stółczi. Sztërë stółczi złożoné, nié, żebë òno leżało w tim, bò té dzeckò bëło mądré. Nié, nié, to je prôwda. Jinaczi so rozwijało […], a na przykład jak dzecë są przechlastniãté…
- Co to znaczi przechlastniãté, przechlastłé?
- Przechlastłé. Po prostu to dzeckò môłé je złapioné lëchò, nié, i tak wiész të…
- Krzëwé je?
- Jo, z tima pùklama dzecë. Te dzecë bëłë prze… Jak të to rzekła?
- Przechlastłé.
- Przechlastłé, no bò bëło lëchò złapioné i to, wiész të, ten kręgosłup, abò ta łopatka, nié, czë cos, nié. Abò spadło z kądka, nié. I té so mierzało te dzecë. Kładło so je nagò, nié, łokcã do kòlónka, nié, i tak na zmianã, nié, pôrã razy. I té, jak òno bëło chòré, nié, cos tam jemù nie bëło, tak cos chòrégò bëło, nié, té òno płakało, ale jak té pózni, té w tële, té të kładła na brzëch pózni i téż, nié. Tą rãką do nodżi, do piãtë, nié, to dzeckò, i drëgą, nié. I té to so ùnormòwało. Jak jô taczi jedny kòbiéce gôda, nié, a òna mówi, òna w taczé cos nie wierzi, no i mô, je krzëwé, nié. Taczé fejné dzéwczã. A òna żałowa to, że òna nie zrobia. Jô gôdóm: „Ale to doch ce nic nie kòsztëje. Weże to zrób”. […]
PL
- Kiedyś, no ja to przestrzegałam, z wszystkimi dziećmi chodziłam naokoło kościoła. Ja urodziłam dziecko, przyjechałam do domu, dziecko zostawiłam w domu i jechałam do kościoła na mszę rano do Sierakowic. Skończyła się msza i klęcząc się obeszło ołtarz, nie. Poprosiło się księdza, nie, czy mogę, bo ja urodziłam dziecko i poszłam, i on mówi wtedy po mszy, żeby klęknąć, na kolanach obszedł cały ołtarz. Tak jak ty zaczęłaś, tak wokół, na kolanach, i modlić się: Ojcze nasz, Zdrowaś Mario i Wierzę w Boga, i Przyjdź Duchu Święty. No i tak ty to miałaś odmówić, nie. I wtedy on cię wziął do zakrystii, ty klęknęłaś, i o się nad tobą pomodlił, i poświęcił cię, i pobłogosławił. To był tak zwany wyłóg. Nasz ksiądz pierwsza niedziela miesiąca zawsze błogosławi kobiety w ciąży. Bardzo wiele przyjeżdża tu do Tuchlina. To jest bardzo ważne dla dziecka takie błogosławieństwo. Dla matki i dla dziecka. I dziecko jest zawsze chronione. Jeszcze jedno jest takie, że jak ksiądz jest, ma prymicję, jak jest wyświęcony, wtedy idziesz po błogosławieństwo do niego, nie. On się modli nad tobą. Kładzie ręce i się modli, nie, ale jak jesteś w ciąży, wtedy dasz jeszcze się za brzuch złapać. I to dziecko ma naprawdę wielką moc. No, i to takie, to były takie od księdza Sychty. Ksiądz Sychta był naszym sąsiadem w Puzdrowie. I on tak, wiesz ty, przestrzegał takie rzeczy, nie, i tak naprawdę całe Puzdrowo było chronione przez niego, nie. Ksiądz Sychta, Bernard Sychta, mnie piastował. Ja siedziałam u niego na kolankach, bo ja byłam malutka. Ja byłam taka mała, taka drobna jak nasza Klareczka. On zawsze mnie mi z kamizelki cukierka zawsze mi dawał. W jednej on miał cukierki, a w drugiej on miał zegarek, Bernard Sychta, no. On był bardzo dobrym księdzem. […] To było tak, że jak chrzestni zostali wybrani, nie, to przywieźli swoje rzeczy temu. Jak (nie byli) byli biedni, no to rodzice mieli, ale oni go umyli, wykąpali, ubrali, w becik zapakowali i jechali. A ono, jak ono było obudzone, nie, jak ono było wykąpane, to nigdy dziecko nie usnęło przez rzekę. I wtedy w kościele dziecko nie płakało, a skoro dzieci jak w kościele płaczą, to widzą złe moce, nie. […] Było ochrzczone i dziecko nigdy nie kładło się na łóżko. Dziecko nie mogło być na łóżku, w łóżku. Ten czas, jak rodzice przyjechali z tym dzieckiem z kościoła, musiało być albo na stole, albo położone na ławkę. Na ławkę tak założone, albo na krzesła. Cztery krzesła złożone, nie, żeby ono leżało w tym, bo wtedy dziecko było mądre. Nie, nie, to jest prawda. Inaczej się rozwijało. […], a na przykład jak dzieci są przełamane…
- Co to znaczy „przechlastniãté”, „przechlastłé”?
- Przełamane. Po prostu dziecko małe jest złapane źle, nie, i tak wiesz ty…
- Krzywe jest?
- Tak, z tymi garbami dzieci. Te dzieci były prze… Jak ty to powiedziałaś?
- „Przechlastłé”.
- Przełamane, no było źle złapane i to, wiesz ty, ten kręgosłup, albo ta łopatka, nie, czy coś, nie. Albo spadło skądś, nie. I wtedy się mierzyło te dzieci. Kładło się je nago, nie, łokciem do kolanka, nie, i tak na zmianę, nie, parę razy. I wtedy, jak ono było chore, nie, coś tam jemu nie było, tak coś chorego było, nie, wtedy ono płakało, ale jak wtedy później, wtedy w tyle, wtedy ty kładłaś na brzuch później i też, nie. Tą ręką do nogi, do pięty, nie, to dziecko, i drugą, nie. I wtedy to się unormowało. Jak ja takiej jednej kobiecie mówiłam, nie, a ona mówi, ona w takie coś nie wierzy, ni i ma, jest krzywe, nie. Takie piękne dziewczę. A ona żałowała to, że ona nie zrobiła. Ja mówię: „Ale to przecież ciebie nic nie kosztuje. Weźże to zrób”.
Fragmenty relacji
