Relacje
Elżbieta Marcińska
I tak dalekò, jak òn doszedł i dzwònë biłë, nié, tak lëdze ùmiérelë./I tak daleko, jak on doszedł i dzwony biły, nie, tak ludzie umierali.
Komentarz
Òpi według dawnych wierzeń to zmarły opuszczający mogiłę i błądzący po ziemi w zamiarze przyprawienia innych o śmierć, upiór. […] Jeśli w przeciągu krótkiego czasu umiera po sobie we wsi lub w samej tylko rodzinie kilka osób, to przyczyną tych wypadków śmierci jest òpi, lub podobny mu wieszczi, czyli osoba, która pierwsza zmarła. Zarówno òpi, jak wieszczi nie znajdują spokoju w grobie, budzą się i zjadają swoje śmiertelne ubranie. Z chwilą, gdy już zdążyli zjeść większą jego część, wstają nocą z grobu. Niekiedy pożerają swe własne ciało i w postaci kościotrupa opuszczają trumnę. Òpi jest gorszy od wieszczégò. […] Niekiedy wspina się nocą na dzwonnicę i uderza w dzwony. Jak daleko słychać ich głos, tak dalek doòkòła umiérają lëdze. […] Òpi rodzi się zwykle z dwoma zębami, które należy natychmiast wyłamać. Ponadto można go za życia rozpoznać po czerwonych rózgach, drobnych żyłkach na twarzy, które nie giną po smierci, ale jeszcze bardziej stają się wyraziste. Również zwłoki powoli stygnące lub nawet robiące się mer, czyli wiotkie, są niezbitym dowodem na to, że zmarły będzie wstawał z grobu jako òpi lub wieszczi. […] Chcąc się uchronić przed szkodliwym wpływem òpiégò należy jego zwłoki zabezpieczyć, czyli òpatrzëc przed złożeniem do grobu, podobnie jak zwłoki wieszczégò. […] prawie zawsze kładą mu pod pachy i brodę po jednym krzyżyku z osiny lub gromnicy. […]
Bernard Sychta, Słownik gwar kaszubskich na tle kultury ludowej, t. III, s. 330-332.
CSB
Wiém, że to prababcza òpòwiôda, że, gdze to bëło już móm zabôczoné, bò jô bëła môłim dzeckã, jak òni òpòwiôdelë, że to béł chłop, co ùmarł. I òn do se przëszedł. I tak dalekò, jak òn doszedł i dzwònë biłë, nié, tak lëdze ùmiérelë. I taczégò człowieka trzeba bëło kòłkã drewnianym zabic. Tak so dzało czedës, ale terô, że ksãża mają w tëch tëli mòdlëtwów. Òni mają specjalné egzorcyzmë do tegò, nié, bò terô są zażegnywóné to przë chrzce. Czedës, jak ksądz szedł i béł chrzest, że wiedno szedł pòd chùr za dzeckã i tam òn òdprôwiôł to. […] Robiało so z gromicë krziże. Nôprzód pò swòjémù òbmëc gãbã, rãce, òczë, ùszë i nodżi, i rãce swiãconą wòdą. I zrobiec krziżiczi z gromicë. No i taczé môłé krziżiczi: jedno so kładło na piersë i tuwò, na remiona, nié, z jedny stronë, sztërë krziże, żebë bëłë, nié. „No to rôz, dwa, trzë”? No, i czwiôrti tu pòd gardłã, pòd kòszlą, bò to bëło pòswiãconé. Té òn béł zabezpieczony. A terô, że ksãża przëchòdzą i mòdlą so, bò to je téż taczi egzorcyzm, nié, i té òni tam to robią bez tegò, nié. A tak przeważnie tak zabezpiecziwelë na smierc taczich, jak zdżinãlë, do kòscoła nie chòdzëlë, so pòwiészelë, abò zapilë na smierc. No i té òni zabezpiecziwelë właśnie taczich lëdzy, bò òni nie bëlë prowadzony ani do kòscoła, ani przez brómã, tilkò przez płot bëlë kładłi ùmarłi taczi, co so pòwiészelë, abò targnãlë na swòje żëcé, nié. Bëlë przez płot kładłi i ksądz ani nie szedł.
PL
Wiem, że to prababcia opowiadała, że, gdzie to było już zapomniałam, bo ja byłam małym dzieckiem, jak oni opowiadali, że to był mężczyzna, który umarł. I on do siebie przyszedł. I tak daleko, jak on doszedł i dzwony biły, nie, tak ludzie umierali. I takiego człowieka trzeba było kołkiem drewnianym zabić. Tak się działo kiedyś, ale teraz, że księża mają w tych tyle modlitw. Oni mają specjalne egzorcyzmy do tego, nie, bo teraz są zażegnywane przy chrzcie. Kiedyś, jak ksiądz szedł i był chrzest, że zawsze szedł pod chór po dziecko i tam on odprawiał to. […] Robiło się z gromnicy krzyże. Najpierw po swojemu obmyć buzię, ręce, oczy, uszy i nogi, i ręce święconą wodą. I zrobić krzyżyki z gromnicy. No i takie małe krzyżyki: jedno się kładło na piersi i tu, na ramiona, nie, z jednej strony, cztery krzyże, żeby były, nie. „No to jeden, dwa, trzy”? No, i czwarty tu pod gardłem, pod koszulą, bo to było poświęcone. Wtedy on był zabezpieczony. A teraz, że księża przychodzą i modlą się, bo to jest też taki egzorcyzm, nie, i wtedy oni tam to robią bez tego, nie. A tak przeważnie tak zabezpieczali na śmierć takich, jak zginęli, do kościoła nie chodzili, się powiesili, albo zapili na śmierć. No i wtedy oni zabezpieczali właśnie takich ludzi, bo oni nie byli prowadzeni do kościoła, ani przez bramę, tylko przez płot byli kładzeni umarli tacy, którzy się powiesili lub targnęli na swoje życie, nie. Byli przez płot kładzeni i ksiądz ani nie szedł.
Fragmenty relacji
