Relacje
Józef Treder
Jô béł wzãti, bò jô miôł bracy na zôchòdze./Ja zostałem wzięty, bo miałem braci na zachodzie.
Komentarz
Po zakończeniu II wojny światowej władzę w Polsce przejęli komuniści, którzy wprowadzili zmiany w gospodarczym i społecznym ustroju Polski. Prawo pracy także zostało poddane komunistycznym zmianom. Nowy ustrój zakładał tzw. nakaz pracy, który w Polsce wprowadziła ustawa z dnia 7 marca 1950 r. o zapobieżeniu płynności kadr pracowników w zawodach lub specjalnościach szczególnie ważnych dla gospodarki uspołecznionej (Dz.U. z 1950 r. nr 10, poz. 107). Równocześnie uchwalona została ustawa o planowym zatrudnieniu absolwentów średnich szkół zawodowych oraz szkół wyższych (Dz.U. z 1950 r. nr 10, poz. 106). Celem nakazów pracy był rozwój gospodarczy kraju, szerzenie komunistycznej propagandy o braku bezprobocia oraz wzrost poparcia dla władzy. Był wydawany na 3 lata. Po upływie tego czasu pracownik miał prawo do swobodnej zmiany pracy.
CSB
Jô liczã, jô òstôł wzãti przez to, że jô so przëznôł, że jô miôł braci na zachodzie. Jak jô przëszedł do, jak to so [?], jak jô szedł na te, jak òni brelë do wòjska, nié, co rokù béł pobór do wojska. Té mój rocznik przëszedł i tegò, i jô szedł na te tegò, i té tam òni, té òni tam brelë, nié. Té òni mie mielë naznaczoné, a jô so, żebë jô béł, jô béł, że młodi, a jô tam ti, [?]. Òni tak so pitelë tegò, nié, a z drëgi, z jedny stronë, gdze jô pòdpôdł? Jô szedł rôz na, jak òni pòbiérelë, to bëło w Gdini na Bema, hala wiôlgô, i tam ti rocznik np. trzydziesty czwiôrti, czy tam trzydziesty piąty miôł pobór do wojska. I tej bëlë tam wzéwóny co dzéń jiny tam. Pôrã dni to trwało, nie, jo, i jô szedł z takim znajomym. Jô nie béł, jeszcze nie béł do poboru, a jô szedł z nim. Jô sedzôł, jaż do kùńca jô sedzôł. Jegò nie wòłelë nic, tegò, jaż jegò kolej przëszła, tej, a té: „A co pan robi tutaj? Co się dzieje”? „Ja z kolegą, ja przyszedł, tego”. „Jaki pan je rocznik”, tego, „O, pan przyszedł jako szpieg”! Jô przëszedł przesłuchiwac i to bëła kòmùna, że jô na zachód. „A pan jeszcze ma braci, tego, na zachodzie, i kurde, i zamknãlë mie! Dalej na policjã i na Abrahama, i zaprowadzëlë. „[?] wszystko wyciągnąć, proszę, tu pan ma nockę”, jo. Jô nockã przesedzôł. Òni mie prowadzą do portu do Gdini, w Gdini jakiegoś majora, czë [?]. Ten mie zaczął przepitiwac, tegò, jo. Jô nie wiém, tegò wieczoru jô wëszedł dodóm. Òni mie pùszczëlë. Jô zaczął płakac, tegò, [?]. „Ja tam nic nie wysyłał” - jô gôdôł. „Jô nic nie wiém. Jô jich, jô jich ten, jô jich wcale”, jô gôdóm, „dobrze nie znam”, jô gôdôł, „Ja do nich listów nie pisuję”, jo. [?] drëdżégò dnia chiba jô béł doma. Jo, òni mie pùszczëlë, ale przez to jeszcze ti, takich właśnie tëch wiôldżich, co mielë wiôldżé gòspòdarstwa, z tëch majątków, nie. […] To bëła kara, jo, za to, że jô miôł bracy za granicą. […] Z gbùrstwów. Gòspòdarstwa, jo. Tych wiôlgich òni [?]. Pamiãtóm pò wòjnie òni doch brelë. Rolnik mùszôł dac tam ileś centarów bùlew i tegò, do państwa òdstawiac za darmò. O, to doch bëło té, jo, té to bëłë te. I tëch właśnie òni brelë, jo. A ti gbùrze doch partizantkã pòpiérelë, nie. Nie bëło tak? Jo, żëwilë partizantkã.
PL
Ja liczę, ja zostałem wzięty przez to, że ja się przyznałem, że ja miałem braci na zachodzie. Jak ja przyszedłem, jak to się [?], jak ja szedłem na te, jak oni brali do wojska, nie, co roku był pobór do wojska. Wtedy mój rocznik przyszedł i tego, i ja szedłem na te tego, i wtedy tam oni, wtedy oni tam brali, nie. Wtedy oni mnie mieli naznaczone, a ja się, żebym ja był, ja byłem, że młody, a ja tam ci, [?]. Oni tak się pytali, tego, nie, a z drugiej, z jednej strony, gdzie ja podpadłem? Ja poszedłem raz na, jak oni pobierali, to było w Gdyni na Bema, hala wielka, i tam ci rocznik np. 1934, czy tam 1935 miał pobór do wojska. I wtedy byli tam wzywani co dzień inni tam. Parę dni to trwało, nie, tak. I ja poszedłem z takim znajomym. Ja nie byłem, jeszcze nie byłem do poboru, a ja poszedłem z nim. Ja siedziałem, aż do końca ja siedziałem. Jego nie wołali nic, tego, aż jego kolej przyszła, wtedy, a wtedy: „A co pan robi tutaj? Co się dzieje”? „Ja z kolegą, ja przyszedłem, tego”. „Jaki pan jest rocznik”, tego, „O, pan przyszedł jako szpieg”! Ja przyszedłem przesłuchiwać i to była komuna, że ja na zachód. „A pan jeszcze ma braci”, tego, „na zachodzie”, i kurde, i zamknęli mnie! Dalej na policję i na Abrahama, i zaprowadzili. „[?] wszystko wyciągnąć, proszę, tu pan ma nockę”, tak. Ja nockę przesiedziałem. Oni mnie prowadzą do portu w Gdyni, w Gdyni jakiego majora, czy [?]. Ten mnie zaczął przepytywać, tego, tak. Ja nie wiem, tego wieczoru ja wyszedłem do domu. Oni mnie puścili. Ja zacząłem płakać, tego, [?]. “Ja tam nic nie wysyłałem” – ja mówiłem, “Ja do nich listów nie piszę”, tak. [?] drugiego dnia chyba ja byłem w domu. Tak, oni mnie puścili, ale przez to jeszcze ci, takich właśnie tych dużych, co mieli duże gospodarstwa, z tych majątków, nie. […] To była kara, tak, za to, że ja miałem braci za granicą. […] Z gospodarstw. Gospodarstwa, tak. Tych dużych oni [?]. Pamiętam po wojnie oni przecież brali. Rolnik musiał dać tam ileś cetnarów ziemniaków i tego, do państwa odstawiać za darmo. O, to przecież było wtedy, tak, wtedy to były te. I tych właśnie oni brali, tak. A ci gospodarze przecież partyzantkę popierali, nie. Nie było tak? Tak, żywili partyzantkę.
Fragmenty relacji
