Relacje
Józef Treder
Ù nas bëła biéda./U nas była bieda.
Komentarz
Kòrka to pantofel z drewnianą podeszwą i najczęściej skórzanym wierzchem. Podeszwę wymieniało się, gdy uległa straciu, natomiast wierzchnią warstwę wykonywano często ze starych, wcześniej używanych skór. W kòrkach, nazywanych także żabama, nigdy nie chodziło się do kościoła. Kòrczi wydawały głośne stukoty przy chodzeniu. Nic dziwnego więc, że w przypadku grzmotu mówiono: swiãti Pioter w kòrkach pò niebie chòdzy. W odpowiedzi zdziwionym, że ktoś w kòrkach chodzi odpowiadano: Jidã w kòrkach, ale swòjich, a të jidzesz w skòrzniach, ale pòżiczonëch. Dziewczyny w obronie przed natrętnymi mężczyznami używały drewnianych pantofli, wołając: „Chcesz kòrką”? lub „Jak jô kòrkã złapiã, tej të pùdzesz”! Duże ziemniaki porównywano do kòrków, tj. bùlwë jak kòrczi. O tych, które były podarte na palcach, mówiono: kòrka chce sledza lub kòrka chce pic. Fakt zawarcia związku małżeńskiego można było wyrazić w następujący sposób: Wstąpic do taczégò klôsztoru, gdze przed jednym łóżkã dwie pôrë kòrków stoją.
źródło: Bernard Sychta, Słownik gwar kaszubskich na tle kultury ludowej, t. II, s. 205-206.
CSB
Ù nas bëła biéda. Chléb z mlékã, cëczerk z wòdą. Mama szła do Licówki pieniądze pòżëczëc, pieniądze, jo. Trudno, ale jakòs më wëżëlë. A na bosaka më do szkòłë. Më, jô nie pamiãtóm, żebë jô miôł bótë. No jo, w zëmie më mùszëlë miec, ale w lece jô nie pamiãtóm, żebë jô bótë zakłôdôł. Czë to bëła sódmô klasa, czë to bëła ósmô…
- A do kòscoła wa téż szła na bòsôka?
- A jak? A jak? Stachù, mój brat. Mama mia také fejn bótë czôrné, taki wysoki obcas, òn béł taki wëższi, ten, kurde òn, jô nie wiém, czë… Òn z nima szedł do szkòłë, to, ale zëmòwé òna mia. Tu tak fejn, taki wësok [?], tu jeszcze takô bëła ta, jak bëłë òd òwcë takô, nié, té ten rańt obszëti tak fejn, fejn czôrné. Jak panienka! A jej, to bëłë… […] Nié, òn doch zezwolenie òn dostôł. Në co òn miôł òblec? Zëma bëła, co òn miôł òblec? Nie bëło bótów.
- A to bëłë chłopsczé bótë?
- To bëłë białgłowské! Mamë bótë to bëłë. Czëjesz, chiba na szpilki to jeszcze bëło, na takim tu wysokim obcasie. […] Òn také òblókł, bò co, zëma bëła i nie bëło w czim wińsc, jo. Przeważnie w kòrkach më chòdzëlë. […] Z przódkù skóra, a z tëłu, na tim, na lëpòwim drzewie. Tak jak szlorë môsz i [?], a tił je pùsti, a ten dół je drewniany całi, taki grëbi, abò [?]. Rozynka mie tu robił wiedno. Jô mù skórã zaniósł, albo nierôz òn miôł, ale to przeważnie òd stôrëch bótów, nié, so brałë skórã i té òn to wkół òbwinął. […] Szescoro dzecy. Mama, a té na kùńc miesąca mama jidze do Licówki pòżëczëc pieniãdze, a Licówka gôdô: [?], bëło mie stac na, do kùńca miesąca? „Nigdë”, òna gôda, „nigdë”. Mama gôda: „Jô mùszã jic”. Co miesąc òna szła, bò ten ji chłop robił w porce, jo, a tata tu na ti kòleji w Rédze, a ti stôri kòlejarze gôdelë: „Tam są nômniészé pensje òni mają na stacjach”, a òn miôł wicy [?]. Tata miôł wikszé, wicy rodzynnégò jak pensji, jo. [?] chléba z cëkerkã pòsëpóné i tą kawą tak pòlóné. Tak më jedlë. Masła jô nie znôł. Margarina, „dida” mama gôda, margarina, ale ta jeszcze bëła, bò to béł jeden gatunek, a terô jô wòlã masło kùpic jak margarinã, bò to są te maksë, miksë, miksë. To rozmajité mieszóné. Takich to się nie bierzã terô, a pò wòjnie bëła, jedna margarina bëła. I to béł jeden gatunek. I to bëło, na masło nie bëło stac. Nié, gdze tam. Na mlékò nie bëło stac, òd sąsada so kùpiło, nié. [?] zôcérka wieczór, na wieczór przeważnie zôcérka bëła gòtowónô. Té to bëłë na, pani wié, że na sześć, i rodzice, to osiem osób. Òsem òsób wząc i takô grôpa bëła nagòtowónô i do tegò jeszcze chleba, i liter mléka béł do tegò lóny. Co to bëło. Terô na samim mlékù so zôcérkã gòtëje, a më wtenczas, grôpka bëła dzesãclitrowô, albo tegò, i bëła dopiérô gòtowónô, bò, jak jô szedł, w wòjnie, jak jô szedł do piekarza w Rédze, a to bëła biéda téż, dostac jeszcze ten chléb, a to béł dwukilowi przeważnie, té jak przëszedł dodóm, té jô miôł pół bróta zjadłé, jo, z głodu. Głodny człowiek szedł, a tegò… […] Jô żódnych wakacji, jô żódnëch koloniów nie znajã, żebë jô miôł jakieś wakacje. Co bëło nasze, to béł las i jagòdë, a mëma z tatą, òni do Wrzeszcza jezdzëlë i te jagòdë tam sprzedôwelë. Më mielë také czësté jagòdë, taczé tam bëłë, niejedny mają tak zaswinioné, a ù nas tam bëła resztka. Tam bëłë, ani òne mòkré nie bëłë, ani nic. Tak më zbiérelë jagòdë. Bëłë také fejné. Òne, [?], jak mama gôda, jak òna tam zajacha, òd razu [?] jakiś tam ze składu, czë skąd, òd razu wszëské jagòdë òna sprzeda, jo. Jô, we troje, jak më szlë, a té mama, jô tak, jô, më knôpi, më tak ùzebrelë te dwanôsce litrów, trzënôsce litrów przez to, jak òd rena, òd sódmi. Terô më z Biôłi Rzéki do Rékòwa më szlë na piechti, do Rékòwa, do Darżlëbia. Tak më chòdzëlë, té nazôd z tima kòszama. Człowiek je nabiegóny, kurde, ja pierniczę… A mama cygnãła, bò mama bëła, mama ten kòsz sama ùzbra dwadzescelitrowi, abò ile. Òna gò cygnãła na ti, diable, to bëło tak zbité. To nie szło wësëpac z tegò kòsza, tak to bëło na, jak òna na rënkù, jo, czy we Wrzeszczu. Òna gôda, to nie szło tegò, tak òne bëłë zległé.
PL
U nas była bieda. Chleb z mlekiem, cukierek z wodą. Mama szła do Licowej pieniądze pożyczyć, pieniądze, tak. Trudno, ale jakoś my wyżyliśmy. A na bosaka my do szkoły. My, ja nie pamiętam, żebym ja miał buty. No tak, w zimie my musieliśmy mieć, ale w lecie ja nie pamiętam, żebym ja buty zakładał. Czy to był siódma, czy to była ósma…
- A do kościoła też chodziliście na bosaka?
- A jak? A jak? Stachu, mój brat. Mama miała takie fajne buty czarne, taki wysoki obcas, on był taki wyższy, ten, kurde. Ja nie wiem, czy… On z nimi szedł do szkoły, to, ale zimowe ona miała. Tu taki fajny, taki wysoki [?], tu jeszcze taka była ta, jak były od owcy taka, nie, wtedy ten brzeg obszyty tak ładnie, ładne, czarne. Jak panienka! A jej, to były… […] Nie, on przecież zezwolenie on dostał. No co on miał ubrać? Zima była, co on miał ubrać? Nie było butów.
- A to były buty męskie?
- To były damskie buty! Mamy buty to były. Słyszysz, chyba na szpilki to jeszcze było, na takim wysokim obcasie. […] On takie ubrał, bo co, zima była i nie było w czym wyjść. Przeważnie w korkach my chodziliśmy. Z przodu skóra, a z tyłu, na tym, na lipowym drzewie. Tak jak kapcie masz i [?], a tył jest pusty, a ten dół jest drewniany cały, taki gruby, albo [?]. Rozynka mi tu robił zawsze. Ja mu skórę zaniosłem, albo on nieraz miał, ale to przeważnie od starych butów, nie, się brało skórę i on to wokół obwinął. […] Sześcioro dzieci. Mama, a wtedy na koniec miesiąca mama idzie do Licowej pożyczyć pieniądze, a Licowa mówi: [?], było mnie stać na, do końca miesiąca? „Nigdy”, ona mówiła, „nigdy”. Mama mówiła: „Ja muszę iść”. Co miesiąc ona chodziła, bo ten jej mąż pracował w porcie, tak, a tata tu na tej kolei w Redzie, a ci starszy kolejarze mówili: „Tam są najmniejsze pensje oni mają na stacjach”, a on miał więcej [?]. Tata miał większe, więcej rodzinnego jak pensji, tak. [?] chleba z cukierkiem posypane i tą kawą tak polane. Tak my jedliśmy. Masła ja nie znałem. Margaryna, „dida” mama mówiła, margaryna, ale ta jeszcze była, bo to był jeden gatunek, a teraz ja wolę mało kupić jak margarynę, bo to są te maksy, miksy, miksy. To różne mieszane. Takich to się ja nie biorę teraz, a po wojnie była, jedna margaryna była. I to był jeden gatunek. I to było, na masło nie było stać. Nie, gdzie tam. Na mleko nie było stać, od sąsiada się kupiło, nie. [?] zacierka wieczorem, na wieczór przeważnie zacierka była gotowana. Wtedy to były na, pani wie, że sześć, i rodzice, to osiem osób. Osiem osób wziąć i taki garnek był nagotowany i do tego jeszcze chleba, i litr mleka był do tego lany. Co to było. Teraz na samym mleko się zacierka gotuje, a my wtenczas, garnek był dziesięciolitrowy, albo tego, i była dopiero gotowana, bo jak ja szedłem, w wojnie, jak ja szedłem, w wojnie, do piekarza w Redzie, a to była bieda też, dostać jeszcze ten chleb, a to był dwukilogramowy przeważnie, wtedy jak przyszedł do domu, wtedy ja miałem zjedzone pół bochenka, tak, z głodu. Głodny człowiek szedł, a tego… […] Ja żadnych wakacji, ja żadnych kolonii nie znam, żebym ja miał jakieś wakacje. Co było nasze, to był las i jagody, a mama z tatą, oni do Wrzeszcza jeździli i te jagody tam sprzedawali. My mieliśmy takie jagody, takie tam były, niejedni mają takie brudne, a u nas tam była resztka. Tam były, ani one mokre nie były, ani nic. Tak my zbieraliśmy jagody. Były takie ładne. One, [?], jak mama mówiła, jak ona tam zajechała, od razu [?] jakiś tam ze składu, czy skąd, od razu wszystkie jagody ona sprzedała, tak. Ja, we troje, jak my szliśmy, a wtedy mama, ja tak, ja, my chłopaki, my tak nazbieraliśmy te 12 litrów, 13 litrów przez to, jak od rana, od siódmej. Teraz my z Białej Rzeki do Rekowa chodziliśmy piechotą, do Rekowa, do Darzlubia. Tak my chodziliśmy, wtedy z powrotem z tymi koszami. Człowiek się nabiegał, kurde, ja pierniczę… A mama ciągnęła, bo mama była, mama ten kosz sama nazbierała dwudziestolitrowy, albo ile. Ona go ciągnęła na tej, diable, to było tak zbite. To nie szło wysypać z tego kosza, tak to było na, jak ona na rynku, tak, czy we Wrzeszczu. Ona mówiła, to nie szło tego, tak one były zbite.
Fragmenty relacji
