Relacje
Leszek Spigarski
[…] òsoblëwie ten Lenin w płomieniach […]/[…] szczególnie ten Lenin w płomieniach […]
Komentarz
PZPR, czyli Polska Zjednoczona Partia Robotnicza, została utworzona 15 grudnia 1948 jako hegemonistyczna partia komunistyczna. Powstała z połączenia Polskiej Partii Robotniczej i Polskiej Partii Socjalistycznej. PZPR sprawowała władzę w Polsce w latach 1948-1989 w czasach Polskiej Rzeczypospolitej Ludowej. Istniała do 30 stycznia 1990. PZPR posiadała hierarchiczną strukturę organizacyjną. Najwyższą pozycję zajmował Komitet Centralny (KC). Podlegały mu komitety wojewódzkie (KW). Niżej w strukturze znajdowały się komitety powiatowe, gminne, miejskie oraz zakładowe. Najniższym ogniwem w hierarchii były Podstawowe Organizacje Partyjne (POP). W 1954 r. gminy zostały zastąpione przez gromady. W 1975 r. zlikwidowano podział państwa na powiaty. W obu przypadkach reformy wymusiły zmiany w strukturze PZPR. Komitety gminne zostały zastąpione przez gromadzkie, a komitety powiatowe rozwiązano. Powyższa struktura miła na celu realizacje zasady „centralizmu demokratycznego”. Oficjalnie członkowie partii mogli, a nawet musieli debatować nad wprowadzanymi decyzjami, ostatecznie jednak byli zobowiązani dostosowywać się do woli wyższych szczebli. Statut poświęcał najwięcej miejsca POP. Od nich zaczynała się charakterystyka struktur partyjnych. W rzeczywistości stojące najniżej w hierarchii POP-y nie posiadały praktycznie żadnej władzy. Podstawowe Organizacje Partyjne opierały się na więzi terytorialnej (gospodynie domowe, emeryci), produkcyjnej (zakłady przemysłowe), terytorialno-produkcyjnej (wieś).
źródło: https://historia.org.pl/2016/08/18/pzpr-struktura-organizacyjna/
CSB
Tak tej w 1970 rokù w gromicznikù, 26 gromicznika, dało òdżin w Wejrowie, wiôldżi òdżin Pòwiatowégò Kòmitetu PZPR, Pòwiatowi Kòmitet Partii. Tak to sã nazéwało, nié, PZ…, Pòwiatowi, Pòwiatowi Kòmitet Pòlsczi Zjednóny Partii Robòtniczi. Bùdink, gdze bëła téż Pòwiatowô Rada Nôrodny, tzn. dzysdnia jakno Ùrząd Pòwiatu, o, Ùrząd Pòwiatowi. Startostwò tak richtich terô to sã nazéwô, ale w tim bùdinkù, chtëren je òbòk, stoji kòle ògniowi strażë, dało òdżin. W sobòtã òprzëpôłnim, to bëła robòcô sobòta, i ò gòdz. 12.00 (dwanôsti) zgłoszenié do ògniowi strażë, chtërna bëła kąska dali, 10-15 (dzesãc-piãtnôsce) métrów òd bùdinkù, telefón, że pôli sã ZMS, nié, no ale… Jô znajã tã historiã, bò jô béł prawie przë tim i gôdôł pòtemù z ògniarzama i ògniôrz na służbie, chtëren prawie miôł służbã w ògniowi strażë, w remize, i gôdô: „Gdze, gdze to je”? „No, 1 maja 4”. „Jak to 1 maja?! Më jesmë (ùl. 1 maja) 4, jak më jesmë na (ùl. 1 maja) 2. Tu sã kòl nas nic nie pôli”, nié, „No, ale tu, tu, gdze je partiô”, nié. Wëzdrzôł bez, dozdrzôł, pòdeszedł pòd òkno, przëzdrzôł sã i w ti prawie chwilë spòd dakówków bùchnął płomiéń, nié. A w tim skrzidle, prawie w skrzidle kòle ògniowi strażë béł Pòwiatowi Kòmitet PZPR-u i ZMS na górze. Bò to bëła drewnianô pòdùstrzecha. No i zaczãło sã palëc, le, żebë dac do smiéchù, to w tim prawie czasu, òprzëpôłnim, wszësczé wòzë strażë, wszëscë ògniarze brelë ùdzél w strażacczich miónkach, chtërne bëłë na Baònie, na stadionie, chtëren béł w placu, gdze dzysdnia je Hòtel Bliza. Bliza, jo. To są, dwa stadionë bëłë i tam na tim jednym pierszim kòle ùl. Sobiesczégò, kòle wòjskòwi jednostczi, bëłë, bëłë strażacczé cwiczënia i wszësczé strażë z pòwiatu tam bëłë, jo, le chòcô béł tãdżi mróz. Leno sztërë òsobë bëłë tedë, w remize miałë służbã. Tej co mielë robic… Sztërë, czë piãc òsobów bëło w kòżdim razu, miałë służbã. To jeden wierã sôdł na kòło, jachôł na kòle pòd ten stadion, ùlëcą Sobiesczégò, na zôpôd, na stadion, i rzekł, bò nie bëło tedë ani kòmórków, ani nawetka ni mielë telefònów dobrëch, że sã pôli, tej sã wszëscë zwijelë, a tuwò sã fejno pôlëło, no i tëch pòòstałëch sztërzech ògniarzów wëcygnãło ògniowi wóz, tã strażacką drôbkã taką na wòzu, chtërna stojała prawie midzë starostwã dzysô, chtërna je za skłã w ti chwilë jakno zabëtk. Wëcygnãlë tã drôbkã, chtërna òd wòjnë nigdë nie bëła ùżiwónô. I do ti chwilë téż colemało nie bëła ùżiwónô. Le jeden rôz bra ùdzél, prawie przë gaszenim tegò starostwa, jô wiedno gôdóm PZPR-u. Jesz mùszã pòdczorchnąc: 26 (dwadzesce szósti) gromicznik 1970 (tësąc dzewiãcset sédemdzesąti) rok. 10 (dzesãc) miesąców przed pòrëchama w Gduńskù, tima 70-lecégò, nié, gdze sã spôlił Wòjewódzcczi Kòmitet partii. Tej òni wëcygnãlë tã drôbkã i zaczãlë krãcëc, nié. Zaczãlë krãcëc, tã drôbkã wëcygac, a przédnik Pòwiatowi Nôrodny Radë nëkôł pò wszësczich jizbach, gôdôł: „Retac, co sã dô”! i „Ùcekac z tegò bùdinkù! Jak nie je trzeba, to cëskac bez òkno te dokùmentë, chtërne trzeba: retac”! Tej z pierszégò szosu te wszësczé papiorë na ùlëcã lecałë. Papiorë, skòroszitë, segregatorë, nié, kòżdi cëskôł, co jesz mógł. Mielë strach, że zajmie ten całi pòspólny bùdink, ale równak sã nie spôlił. W kùńcu ògniôrz z sykówką wchòdzy, jo, na tã drôbkã, wrzeszczi tam z dołu, sztërzech lëdzy wëcygnãło ten żniwny wóz pòd bùdink, i wrzeszczi z dołu: „Pierszô wòda na przódk”! Czëjã to, jesz w ùchù móm to. Tej òdkrącëlë hidrant, chtëren béł téż prawie na tim, 10 (dzesãc) métrów òd bùdinkù, nié. Taczi wiôldżi hidrant z taką wiôlgą czôpką. Pòdłączëlë tam ten szlaùch do tegò hidrantu. Pierszô òdkrącëlë hidrant, a wòda tak so prisnãła i tak méter za drôbką zaczãła na dół lecec, bò sã òkôzało, że hidrant je zamiarzłi. Hidrant béł zamiarzłi, bò mróz béł, to gromicznik, 26 gromicznik, zamiarzłi. No to ògniarze zaczãlë zbierac papiorë, chtërne bëłë wkół bùdinkù, dokùmenta, òbkładac ten hidrant, nié, pòdpôlëlë, no i pò jaczims, pò chwilë prawie ta wòda zaczãła lecec, òdmiarzło to ògrzóné tima partijnyma dokùmentama, bò òne bëłë nôkrodzy, nié, tegò hidrantu. No i przëjachôł, pò 15 (piãtnôsce) minutach przëjachôł pierszi ògniowi wóz, czerwóny żuk, na chtërnym bëła beczka z wòdą, nié. No sã pòdłączëlë, z Rédë to béł, ju zdążił z Rédë przëjachac żuk, to pòdłączëlë sã do ti wòdë, zaczãlë gasëc. No òdżin doszedł le do pòłowë bùdinkù. Pòdùstrzecha całô so spôla. Do pòłowë tegò, bëła ògniowô scana, zatrzimało sã, ale pòłowa bùdinkù bëła zalónô, jaż tam do ti wiôldżi zalë, bankietowi. […] Kùńc kùńców uretelë ten bùdink, ale pamiãtóm jesz, i pòtemù je wiedzec fùl szandarów sã chùtkò nalazło. Nie kôzelë nikòmù robic òdjimków. Jô zdążił dwa òdjimczi zrobic jaczis. Pòtemù tam w cemni ju sobie, w ùrbanisticzny prôcowni, jô wëwòłôł. Dopiérze na drëdżi dzéń w pòniedzôłk, jakò że jô robił w bùdownictwie, to razã z czerownikã Wëdzélu Bùdownictwa tam i z projektantama jô wlôzł na dak, pòrobił wszësczé, pòrobił òdjimczi tëch spôlonëch, tegò spôlonégò, m. jin. taczi fejny òdjimk spôlonégò Lenina w pòpielëszczach móm zrobioné, i te wszësczé krokòwnice spôloné pòfotografòwôł, bò tamò chcelë do tegò, żebë chùtkò projektowac nadbùdowã tegò, zabezpieczëc ten bùdink przed tim, tej jô te wszësczé partijné dokùmenta, te czerwòné fanë, tam baro wiele tëch czerwònëch fanów bëło nadpôlonëch, taczich z pierszégò maja, tej jô temù wszësczémù òdjimczi robił. Całą tasmã jô wëpstrikôł, no i chùtkò do cemni. W ten sóm dzéń jô so jesz pòchwôlił Czerownikòwi Wëdzélu Bùdownictwa. Jô zrobił chùtkò pò jedny òdbitce, żebë ten, że mómë taczi dokùmentacjã. Òn, je wiedzec, wzął tã dokùmentacjã chùtkò do Pierszégò Sekretérë Pòwiatowégò Kòmitetu z tim szedł, no a ten tam do niegò, ten gôdô: „O, baro fejn, to sã nama przëdô. To tegò… Dobrze, że wa to zrobia”. I zarô, nié, i tak dali, towarzëszu. No i jesz w pòniedzôłk, bò w pòniedzôłk më robilë do piąti pò pôłnim, ò gòdzënie czwiôrti jaczis dwùch chłopów przëchòdzy do ùrbanisticzny prôcowni i sã pitają pana Leszka Spigarsczégò ò tegò, co to òdjimczi robił. Gôdô: „No je, jô jem”. „Wiéce Wë, më mómë taką prosbã, nié. Më bë mòglë wëpòżëczëc ten negatiw, chtëren Wë zrobilë, bò taczé fejné, tuwò nama sekretéra rzekł, że taczé baro fejné òdjimczi. Më bë chcelë wiãkszé pòwiãkszenia, chtërne bë sã nadôwałë do projektowaniô, tej, mòżemë wëpòżëczëc? Witro më je przëniesemë nazôd”. No jô gôdóm: „Jak trzeba wëpòżëczëc, to trzeba wëpòżëczëc”. Jô zwinął ten negatiw, jô jima to dôł, no i we wtórk nikògò ni ma, we strzodã nikògò ni ma. Jaż dopiérze pòd kùńc tigòdnia jô gôdóm, jô szedł do czerwonika, a czerownik, i gôdóm, że bëło tëch dwùch. „Bëlë tam, aha…” No jô gôdóm, że bëlë chłopi i wzãlë, pòżiczëlë ten negatiw, no ale nie przënioslë. Wzãlë i nie przënioslë. Òn tak na mie so przëzdrzôł, gôdô: „Wiész të co, Lészk, të so mòżesz ceszëc, że òni wzãlë negatiw, a nié cebie”. No, bò to bëlë ùbeczi prosto, nié. Chùtkò szło bòkama, żebë sã nie rozeszło, òsoblëwie ten Lenin w płomieniach, nié w Pòroninie, le w płomieniach, a tak richtich w pòpielëszczu, tej prosto całé szczescé, że òni wzãlë negatiw, a nié mie, bò czejbë jesz mie wzãlë, no to bë bëło gòrzi, mògło bëc gòrzi, no, ale mie sã ùdało ùńc òd tegò. Jô dôł negatiw i kùńc. No jô ni móm tëch zdjãców. Òstałë mie leno dwa, czë trzë taczé spôlonégò, co są w archiwùm, w archiwach w ti chwilë Pòwiatowégò Starostwa. Òdjimk taczi z bùtna, chtëren jô zrobił, ze spôlonégò dakù. W pòniedzôłk jô zdążił zrobic. No to je takô historiô, z tim, że jesz do tegò dołożã, że w gòdnikù, 13 gòdnika, bëło taczé wiadło w Radiu Wòlnô Eùropa. Jô miôł taczégò słëchińca, chtëren słëchôł colemało prawie Wòlny Eùropë, no i 13 gòdnika wiémë, że przëszło do pòrëchów we Gduńskù. Béł spôlony Wòjewódzcczi Kòmitet, ale ju 15 gòdnika w Radiu Wòlnô Eùropa béł ten, pòkôza sã takô gôdka, że „Słëchińcowie, kòmitet w Gduńskù to nie béł pierszi, chtëren sã spôlił w Pòlsce, bò ju 10 (dzesãc) miesąców dowslôdë pierszi Kòmitet PZPR-u spôlił sã w Wejrowie”. 10 (dzesãc) miesąców rëchli Kòmitet PZPR-u, nie gôdelë, że pòwiatowi, le Kòmitet PZPR-u, Pòlsczi Zjednóny Partii Robòtniczi, w nôwiasu jô to gôdóm, sã spôlił w Wejrowie. No i stądka takô, richtich, reklama dlô Wejrowa w Wòlny Eùropie, że më bëlë prekùrsorama gòdnikòwëch pòrëchów. To ù nas to sã zaczãło. Òd nas sã rozpòczãło. Gòdnik to ju bëło nôstãpstwò tegò spòlëznowégò niezadowòleniégò, chtërno ju wiémë, w historii, jeżlë niechtërny wiedzą, jak sã skùńczëło, czim sã skùńczëło. No i no, ale to nie béł ju ten kùńc, bò to bëło leno rozkrącenié pòczątkù. Kùńc przëszedł dopiérze pò 10 (dzesãc) latach w 1980 rokù, wiémë. To tëli bë bëło na ten temat.
PL
Otóż w 1970 roku w lutym, 26 lutego, nastąpił pożar w Wejherowie, duży pożar Powiatowego Komitetu PZPR, Powiatowy Komitet Partii. Tak to się nazywało, nie, PZ…, Powiatowy, Powiatowego Komitetu Polskiej Zjednoczonej Partii Robotniczej. Budynek, w którym mieścił się również Powiatowa Rada Narodowa, tzn. obecnie jako Urząd Powiatu, o, Urząd Powiatowy. Starostwo właściwie w tej chwili się to nazywa, ale w tym budynku, który jest obok, stoi obok straży pożarnej, nastąpił pożar. W sobotę o godz. 12.00, to była to sobota robocza, i o godz. 12.00 zgłoszenie do straży pożarnej, która mieści się 10-15 metrów od budynku, telefon, że pali się ZMS, nie, no ale… Znam tę historię, bo byłem akuratnie przy tym i rozmawiałem potem ze strażakami, i strażak dyżurny, który akuratnie miał dyżur, pełnił dyżur w straży pożarnej, w remizie, i mówi: „Gdzie, gdzie to jest”? „No, 1 maja 4”. „Jak to 1 maja?! My jesteśmy (ul. 1 maja) 4, jak my jesteśmy na (ul. 1 maja) 2. Tu się nic nie pali wokół”, nie, „No, ale tu, tu, gdzie się partia mieści”, nie. Wyjrzał przez, dojrzał, podszedł pod okno, spojrzał i w tym momencie spod dachówek wybuchnął płomień, nie. A w tym skrzydle, właśnie w skrzydle przy straży pożarnej mieścił się Powiatowy Komitet PZPR-u i ZMS na strychu. Bo to był drewniane poddasze. No i zaczęło się palić, ale, żeby było śmieszniej, to w tym czasie właśnie, w południe, wszystkie wozy strażackie, wszyscy strażacy brali udział w zawodach strażackich, które odbywały się na tzw. Baonie, na stadionie, który był zlokalizowany w miejscu, gdzie obecnie znajduje się Hotel Bliza. Bliza, jo. To są dwa stadiony były i tam na tym jednym pierwszym przy ul. Sobieskiego, koło jednostki wojskowej, były, odbywały się ćwiczenia strażackie i wszystkie straże z powiatu tam były, no, ale chociaż był niezły mróz. I tylko cztery osoby były wtedy, w remizie miały dyżur. No to co mieli robić… Cztery, czy pięć osób było w każdym bądź razie, miało dyżur. To jeden chyba usiadł na rower, pojechał na rowerze pod ten stadion, ulicę Sobieskiego, na zachód, na stadion, i powiedział, bo nie było wtedy ani komórek, ani nawet nie mieli telefonów dobrych, że się pali, no to się wszyscy tam zwijali, a tu się ładnie fajczyło, no i tych pozostałych czterech strażaków wyciągnęło ten wóz strażacki, tą drabinę strażacką taką na wozie, która stała tam właśnie pomiędzy obecnym starostwem, która z resztą jest za szkłem w tej chwili jako zabytek. Wyciągnęli tą drabinę, która od wojny nie była używana nigdy. I do tej pory też często nie była używana. Tylko jeden raz brała udział, właśnie w akcie gaszenia tego starostwa, ja zawsze mówię PZPR-u. Jeszcze muszę zaznaczyć: 26 luty 1970 rok. 10 miesięcy przed rozruchami w Gdańsku, tymi 70-lecia, nie, gdzie spłonął Komitet Wojewódzki partii. No i oni wyciągnęli tą drabinę i zaczęli kręcić, nie. Zaczęli kręcić, tą drabinę wyciągać, a przewodniczący Powiatowej Rady Narodowej biegał po wszystkich salach, mówił: „Ratować, co się da”! i „Opuścić budynek! Jak nie trzeba, to wyrzucać przez okno dokumenty, które trzeba uratować”! No to z pierwszego piętra ta wszystkie dokumenty na ulicę leciały. Papiery, skoroszyty, segregatory, nie, każdy wyrzucał, co mógł jeszcze. Się bali, że przejdzie ten cały budynek wspólny, ale jakoś nie spłonął. No i w końcu strażak z sikawką wchodzi, no, na tą drabinę, krzyczy tam z dołu, czterech ludzi wciągnęło ten wóz drabiniasty pod budynek, i krzyczy z dołu: „Pierwsza woda na przód”! Słyszę to, jeszcze w uchu mam to. No i odkręcili hydrant, który mieścił się też akurat na tym, 10 metrów od budynku, nie. Taki duży hydrant z taką dużą czapą. Podłączyli tam ten szlauch do tego hydrantu. Pierwsza odkręcili hydrant, a woda tak sobie psiknęła i tak metr za drabiną zaczęła na dół lecieć, bo się okazało, że hydrant był zamarznięty. Hydrant był zamarznięty, bo mróz był, to luty, 26 luty, zamarznięty. No to strażacy zaczęli zbierać papiery, które wokół budynku były, dokumenty, okładać ten hydrant, nie, podpalili, no i po jakimś, po chwili właśnie ta woda zaczęła lecieć, odmroziło się to ogrzane tymi dokumentami partyjnymi najbliżej, bo one były najbliżej, nie, tego hydrantu. No i przyjechał, po 15 minutach, przyjechał pierwszy wóz strażacki, czerwony żuk, na którym była beczka z wodą, nie. No się podłączyli, z Redy to był, już zdążył z Redy przyjechać żuk, to podłączyli się do tej wody, zaczęli gasić. No ogień doszedł tylko do połowy budynku. Poddasze całe spłonęło. Do połowy tego, była ściana ogniowa, się zatrzymało, no ale połowa budynku była zalana, aż tam do sali tej dużej, bankietowej. […] Ostatecznie uratowali ten budynek, ale pamiętam jeszcze, i potem oczywiście mnóstwo milicji się szybko znalazło. Nie pozwolili nikomu fotografować. Ja zdążyłem dwa zdjęcia tylko zrobić jakieś. Potem tam w ciemni już sobie, w pracowni urbanistycznej, wywołałem. Dopiero na drugi dzień w poniedziałek, jako że pracowałem w budownictwie, to razem z kierownikiem Wydziału Budownictwa tam i z projektantami wszedłem na dach, porobiłem wszystkie, porobiłem zdjęcia tych spalonych, tej spalenizny, m. in. mi takie fajne zdjęcie spalonego Lenina w zgliszczach zrobiłem, i te wszystkie krokwie spalone pofotografowałem, bo tam chcieli do tego, żeby szybko projektować nadbudowę tego, zabezpieczyć ten budynek przed tym, więc ja te wszystkie dokumenty partyjne, te flagi czerwone, tam bardzo dużo tych flag czerwonych było nadpalonych, takich pierwszomajowych, więc to wszystko sfotografowałem. Całą taśmę wypstrykałem, no i szybko do ciemni. W ten sam dzień jeszcze pochwaliłem się Kierownikowi Wydziału Budownictwa. Zrobiłem po jednej odbitce szybko, żeby ten, że mamy taką dokumentację. On oczywiście wziął tą dokumentację szybko do Pierwszego Sekretarza Komitetu Powiatowego z tym poszedł, no a ten tam od niego, ten mówi: „O bardzo fajnie, to nam się przyda. To tego… Dobrze, że to zrobiliście”. I od razu, nie, i tak dalej, towarzyszu. No i jeszcze w poniedziałek, bo w poniedziałek pracowaliśmy do piątej, o godzinie czwartej jakiś dwóch facetów przychodzi do pracowni urbanistycznej i się pytają pana Leszka Spigarskiego o tego fotografa. Mówi: „No jest, jestem”. „Wie pan, my mamy taką prośbę, nie. Czy moglibyśmy wypożyczyć ten negatyw, który pan robił, bo takie fajne, tutaj nam sekretarz powiedział, że takie bardzo ładne zdjęcia. My byśmy chcieli większe powiększenia, które by się nadawały do projektowania, więc, czy moglibyśmy wypożyczyć. Jutro dostarczymy do zwrotu”, nie. No ja mówię: „Jak trzeba wypożyczyć, to trzeba wypożyczyć”. Zwinąłem ten negatyw, dałem im, no i we wtorek nikogo nie ma, w środę nikogo nie ma. Aż dopiero pod koniec tygodnia ja mówię, szedłem do kierownika, a kierownik, i mówię, że było tych dwóch. „Byli tam, aha…” No i mówię, że byli faceci i wzięli, pożyczyli ten negatyw, no ale nie przynieśli. Zabrali i nie przynieśli. On tak na mnie popatrzał, mówi: „Wiesz co, Leszek, ty się ciesz, że oni wzięli negatyw, a nie ciebie”. No, bo to byli ubeki po prostu, nie. Szybko szło po stronie, żeby się nie rozchodziło, szczególnie ten Lenin w płomieniach, nie w Poroninie, tylko w płomieniach, w zgliszczach właściwie, więc po prostu całe szczęście, że oni wzięli negatyw, a nie mnie, bo jakby jeszcze mnie wzięli, no to byłoby gorzej, mogło być gorzej, no ale mnie się udało umknąć tego. Dałem negatyw i koniec. No nie mam tych zdjęć. Zostały mi tylko dwa, czy trzy takie spalonego, które są w archiwum, w archiwach w tej chwili starostwa powiatowego. Zdjęcie takie z zewnątrz, które robiłem, ze spalonego dachu. W poniedziałek zdążyłem zrobić. No to jest historia taka, z tym, że jeszcze do tego dołożę, że w grudniu, 13 grudnia, był taki komunikat w Radiu Wolna Europa. Miałem takiego słuchacza, który słuchał często właśnie Wolnej Europy, no i 13 grudnia wiemy, że nastąpiły rozruchy w Gdańsku. Spalono Komitet Wojewódzki, ale już 15 grudnia w Radiu Wolna Europa był ten, ukazało się wypowiedź taka, że „Proszę państwa, komitet w Gdańsku to nie był pierwszy, który spłonął w Polsce, bo już 10 miesięcy pierwszy Komitet PZPR-u spłonął w Wejherowie”. 10 miesięcy wcześniej Komitet PZPR-u, nie mówili, że powiatowy, tylko Komitet PZPR-u, Polskiej Zjednoczonej Partii Robotniczej, w nawiasie to mówię, spłonął w Wejherowie. No i stąd taka, prawda, reklama dla Wejherowa w Wolnej Europie, nie, że myśmy byli prekursorami rozruchów grudniowych. To u nas się rozpoczęło. Od nas się rozpoczęło. Grudzień to już było następstwem tego niezadowolenia społecznego, które już wiemy, w historii, jeżeli co niektórzy wiedzą, jak się skończyło, czym się skończyło. No i, no ale to nie był już ten koniec, bo to było tylko rozkręcenie początku. Dopiero koniec nastąpił po 10 latach w 1980 roku, wiemy, nie. To tëli bë bëło na ten temat.
Fragmenty relacji
