Relacje
Jan Drzeżdżon
Cëż to tu za stwòrzenié pò ti mòji tobace skôcze!/Co to za stworzenie skacze po mojej tabace!
Komentarz
Wynalazcą tabaki jest ponoć sam diabeł albo jak Kaszubi mówią: tobakã ùstanowił pùrtk. Według ogólnego przekonania tabaka daje siłę. Kiedy mężczyzna nie może sobie z czymś poradzić, najpierw zażyje tabaki.
CSB
Na Kaszëbach tobaka przëszla, jak to rzeką, to diabelsczé zelé. Kò to bëlo tak. W piekle bëla corôz wicy grzészników, a lupicyfer zażiwôl, pôlil pipã. Òni sadzëlë tobakã do pôleniô. Tam ju terô nie bëlo miejsca, dze to wzyc. Tëli ju tam bëlo tëch lëdzy, tëch dësz. Tam òn zawòlôl swòjégò ògrodnika i gôdô: „Wiész të co? Tam na pograniczu Kaszëbów i Kòcewiô, nad rzéką Wierzëcą, tam je taczi fejn sztëk pòla. Ten bë so nadôl na tobakã. Wez le semiona, a pùdzesz le na tã zemiã i tam jã zasadzysz”. Në tak ten ògrodnik wząl i szedł na tã zemiã, i tã tobakã zasadzyl, zasôl tam. I rosla, në ale jidze tam jednym razã gòspòdôrz, chlop. Zdrzi „cëż to za, cëż ten ti mô zasadzoné, cëż to je za zalëskò, co to je za roślina”. No i òn spòtikô tegò diabla. „Co të tu môsz zasadzoné? Co to je? Jak to so zwie”? Diôbel gôdô: „Jô cë nie pòwiém. Chcemë zrobic zakład. Jak to so dowiész, co to je, té to bądze twòje pòle, do witra. Jak të so nie dowiész, té jô twòjã dëszã bierzã”. Chlop so wiele nie zastanôwiôl. „Co, jô nie mdã wiedzôl”? Zrobil zakład. Dobra. Terôzka ten chlop szedł dodóm. Terô òn rozmiszlô: „Cëż jô móm narobioné? Skąd jô so dowiém? Jô doch nie mdã wiedzôl, co to je. Në, chto mie rzecze? Nikt”. W nocë òn leżôl z bialką w lóżkù. Ten so wiercy, a bialka gôdô: „Cëż të so tak wiercysz. Môsz te stebla słomë w bùksach, że të so tak wiercysz”? Në té chlop, chąc nie chcąc, to so zbliża do pòrénkù, tak òn bialce gôdô, co òn zrobil. Bialka gôdô: „Të le so nie martwi. Më to jakòs doch zalatwimë”. Bialka reno wsta, chlopòwi nic nie gôda, so òbmalowa miodã, trochã smòlë, i so òbmalowa, tim òbsmarowa, szla do kùrnika. Kùrë so wszësczé ùrzaslë: „Cëż to je za pòtwór, tu wlézł”! Kùrë wszësczé so lôtalë przez niã, i te pióra wszësczé, co spadlë, nó niã, so òbklejilë. I tak òna szla na to pòle i zaczã skakac pò tim pòlu, pò tim zelëskù. Widzôl to diabel, a gôdô: „Cëż to tu za stwòrzenié pò ti mòji tobace skôcze”! Në i òn rzekl slowò tobaka. Tak bialka przëszla dodóm, chlopòwi rzekla: „Biôj le do tegò diabla i rzeczë, żę to je tobaka, bò tak to so zwie”. Në i diabél mùszôl tã pòle òstawic i so ùlotnic do nieba bez duszë, a to pòle bëło chłopa. Zakład je zakładã. Në jo, ale terô chlop so mësli: „Co jô z tim zrobiã? Co jô z tim chcã”? Roslo, roslo. Òni to zwalëlë, scãlë, zwalëlë na grëpã. Jak to wëschlo, slunuszkò przëszlo, to fejn pachnilo. „Ale to cë je dobré”. Tak òni té, në jo, ale té òn gôdô na to: „No dobré, dobré, ale to doch je òd diôbla”! Bialka gôdô: „Kò biôj do ksãdza, co ksądz na to pòwié”. Szedl do ksãdza, skruszoné to, a ksãdzowi to pòkazëje, a ksądz to pòwąchôl: „Në to je fejn, to fejn wòniô. To je dobré. Të so nie martwi. Jô to pòswiãcã. Jak jô to pòswiãcã, té më to mòżemë ùżëwac”. Ksądz to pòswiãcôl i ò òd tegò czasu to je pòswiãconé zelé i mòżna to ùżëwac w domu, pracy i kościele.
PL
Na Kaszubach tabaka pojawiła się, jak to mówią, diabelskie ziele. Było to tak. W piekle było coraz więcej grzeszników, a lucyfer zażywał, palił fajkę. Oni sadzili tabakę do palenia. Tam już nie było miejsca, gdzie ją sadzić. Tyle tam było ludzi, tych dusz. Tak on zawołał swojego ogrodnika i mówi: „Wiesz co? Tam na pograniczu Kaszub i Kociewia, nad rzeką Wierzycą, znajduje się fajny kawał pola. Ten nadałby się na tabakę. Weź nasionka i idź na tę ziemię i tam ją zasadź”. Tak więc ogrodnik poszedł na tę ziemię i tabakę zasadził, zasiał tam. Tabaka rosła, ale jednym razem przechodził tamtędy gospodarz, mężczyzna. Patrzy „cóż to za, cóż ten tu wsadził, co to jest za ziele, co to za roślina”? Gospodarz spotkał diabła. „Co tu zasadziłeś? Co to jest? Jak to się nazywa”? Diabeł mówi: „Nie powiem ci. Załóżmy się. Jak się dowiesz do jutra, co to jest, to będzie twoje pole. Jak się nie dowiesz, to ja zabiorę twoją duszę”. Chłop długo się nie zastanawiał: „Co, ja bym nie wiedział”? Założył się. Dobra. Teraz ten mężczyzna poszedł do domu. Teraz on rozmyśla: „Co ja narobiłem? Skąd się dowiem? Przecież nie będę wiedział, co to jest. Kto mi powie? Nikt”. W nocy leżał z żoną w łóżku. Wiercił się, a żona powiedziała: „Dlaczego tak się wiercisz. Masz źdźbła słomy w spodniach, że tak się wiercisz”? Wtedy chłop, chcąc nie chcąc, zbliżał się poranek, tak on żonie mówi, co zrobił. Żona mówi: „Nie martw się. Jakoś to załatwimy”. Kobieta wstała rano, nic mężowi nie powiedziała. Obmalowała się miodem, trochę smoły, obsmarowała się tym i poszła do kurnika. Wszystkie kury się wystraszyły: „Co za potwór tu wszedł”! Wszystkie kury przez nią latały, a pióra, które im wypadały, spadły na nią i się obkleiły. Tak poszła na pole i zaczęła po nim, po zielsku skakać. Zobaczył to diabeł i mówi: „Co to za stworzenie skacze po mojej tabace”!? Wypowiedział słowo tabaka. Tak kobieta wróciła do domu i rzekła mężowi: „Idź do tego diabła i powiedz, że to jest tabaka, bo tak się nazywa”. Diabeł musiał pole opuścić i ulotnić się do nieba bez duszy, a pole stało się własnością gospodarza. Zakład jest zakładem. Chłop jednak myśli: „Co ja z tym zrobię? Co ja z tym chcę”? Rosło, rosło. Ścięli to i złożyli na kupę. Jak wyschło, przyszło słońce, to ładnie pachniało. „Ależ to jest dobre”. Chłop jednak mówi: „Dobre, nie dobre, ale to przecież pochodzi od diabła”! Kobieta mówi: „Idź do księdza, co ksiądz na to powie”. Poszedł do księdza ze skruszoną tabaką i pokazał księdzu. Ksiądz ją powąchał: „To jest dobre, ładny zapach. Nie martw się. Ja to poświęcę. Jak to poświęcę, to możemy tego używać”. Ksiądz to poświęcił i od tego czasu to jest święte ziele, które można używać w domu, pracy i kościele.
Fragmenty relacji
