Relacje
Danuta Potrykus
Jak jô przëszła, w te wińce wlazła./Jak ja przyszłam, w ten wieńce weszłam.
Komentarz
Wieniec dożynkowy najczęściej przybierał kształt korony. Był wity przez żniwiarki po zgrabieniu ostatniego snopa i zdobiony dodatkowo polnymi kwiatami, jarzębiną i kolorowymi wstążkami. Grabiôrczi wkładały wieniec zwykle przodownicy na podniesione w górę grable i przy śpiewie ruszały z pola do wsi. Gromada dożynkowa zastawała zwykle wrota zamknięte. Otwierał je dopiero gospodarz. Po odśpiewaniu pieśni dożynkowej następowało oddanie wińca. Odbierał go zwykle sam gospodarz. W tym samym momecie wpadali znnienacka żniwiarze oblewając wodą przodownicę i cały orszak, który starał się czym prędzej dostać do wnętrza domu, gdze zwyczaj wzbraniał dalszego oblewania. Po wręczeniu wieńca następowały dożynki. Zwyczaj oblewania wodą z okazji zakończenia żniw zachował się do dziś.
Bernard Sychta, Słownik gwar kaszubskich na tle kultury ludowej, t. VI, s. 157-158.
CSB
- A jô tak sama nierôz so mëszlã, jak to do te doszło… Jak jô tam, jak jô przëszła, w te wińce wlazła. Jô tilkò pamiãtóm, że nôprzód jô bëła jidzonô cos pòmòc do GOKù. Tam béł jaczis wińc robiony, jaczis gminny, czë co, ale jô bëła młodô, nié. Té jô szła tam pòmòc, jo, ten, ale, no jesz wiém, jak më mielë tëch. Té ten mój chłop, òn mie przëwiózł te kłosë, a to tam nie bëłë cãté kłosë jak terô. Prosto snopë z rzãdów, nié. Té òn przëwiózł, tam më mielë w GOK to włożoné na ten korytarz, nié, fùl słomë. Té më to ùcénelë, jo, i té më tam to robilë. Jô to tam pòmôga. No jo, ale té na drëdżi rok, jô wiém, że jeszcze më robilë w GOKù, jô wiém, wiãcy razy te wińce, jo. Tak białczi, tak białczi tam przëszłë, pòmôgałë, nié. Szëmikòwsczi żił, nié. Òn béł tim całim tak szefã, nié. Òn tak pòtrafił zrobic, jo, a té jakòs to wëszło, że kłosë trzeba ùcąc terô, nié. Më ùcénelë kłosë. Jô sama na ten pomysł przëszła. Jô doch jidã na pòle ùcąc te kłosë, bò kómbajnë nastałë, nié, jo. Té jô wzãła nóż, szła, nacã so kłosów, fejn w skrzëniã włoża, ale tak we żniwa, jak te kłosë ju bëłë dozdrzelałé, nié, ùschłé, nié, jo. I té jô z tegò robiła ten wińc. Té jô zaczãła doma robic. Terô tak nie bëło kòmù, nicht już nie chcôł tak robic. No té jô zaczãła doma robic i normalnie sama zaczã ten wińc robic, bò terô gmina, òni tak na mie szlë, nié. Przedtim béł ten, Jabłońsczi, nié, téż tim wójtã, jo, Kierznikiewicz był sołtysem. I òn, nôbarżi szôłtës, òn chcô miec wińc zrobiony, nié, terô. A òn, no jo, no té jo. Té jô gôdóm, në, bò dobra, bãdzemë robilë té doma. Té më tuwò robilë doma, jo. Té szôłtës przëszedł z nią, mie pòmôgô kłosë pòdawac, nié, ale té, të wiész, nié jak terô. Terô so scynô rëchli te kłosë, a przedtim to te, to te kłosë bëłë ùdżãté. Té to jô to plotła, to szło we wszësczé stronë, no ale wiedno më zrobilë jakòs. A jô, a terô tak w òdpòwiednym czasu jô ùtnã te kłosë, ùłożã. Nôprzód tak, jô tak so zazéróm w pòle, czë już to je ta pòra, żebë je scąc, czë jesz përznã pòczekac, jo. I té, té jô, té, czé je ten czas, té jô je ùtnã. Té jô so wiedno je fejn ùłożã tu na plac. A jô tak, òd maja jô ju dërch mëszlã ò tëch dożynkach. Té jô jidã na łączi, tej jô wzéróm: „O, te kwiôtczi, te bë ju sã nadôwałë, nié. Te pewno do tegò, do tegò òne bãdą dobré, a te, z tegò bë to ùplótł”. Té jô je tak ùcynóm. I té jeszcze tam so wësëszã, nié. Tam taczé te trôwë, te baszczi z tëch trôwów, nié. Przedtim tak nie bëłë, że na województwie mùszi bëc wszëstkò z województwa. Ni mòże bëc cos tam z kraju, żebë të wzął tam jaczis kwiatë, jaczis tam na przykład, czë pieprz, czë tam ziele angielskie. To mùszi bëc wszëskò z naszégò województwa. To je cãżi ùplesc. Ni mòże bëc ani kléj ùżiwóny, bò to je sztuczné, ale to jidze tak zrobic, bò jô mia w 20…, tã datã jô pamiãtóm, w 2015 rokù jô mia zrobioné kòrónã żniwną, bò jô w ogóle òd jô nie wiém jaczégò rokù, ale to ju je przeszło dwadzesce lat jô robiã te wińce. A kòl dwadzesce lat, bò jô tak liczã pò tëch szôłtësach, jak òni bëlë, te kadencje, nié. Té jô mia dërch pierszi miejsce w Lëni, w Gminie Linia, na powiecie wejherowsczim, a w 2015 rokù jô miała na województwie. Ale jô mia té wińc ùplotłi. Jô ni mia nic sztucznégò. Jô miała wszëskò, kwiatë naturalné i… Wszëskò tak ùplotłi. Jô dosta pierszé miejsce. No, chòcôż terô, w tim tu rokù, jô dosta trzecé miejsce, nié, téż, na województwie, no. Téż sã ceszã, bò trzëdzesce wińców, nié, co bëło zgłoszoné, to je też, nie, sztuka dostać chòcôż jaczis miejsce, nié, no. No jo, i tak to je. To nie je tak. To so téż mùszi përznã namãczëc. Nierôz to trzeba i rozwalëc. Tëli lat jô to plecã, a jô wzéróm – no to nie je richtich. No to jô to plecã dobrze, ale no to, jakòs to nie wëchôdô czasã. No to sã rozwôlô, a te mòje sënowé gôdają: „Nié, mama, nie rozwôlôj tegò, nie rozwôlôj”! A jô gôdóm: „A co jô bãdã dërch ò tim mësla, że to je lëchò”? Rozwôlã i ùplecã òd nowa i je zrobioné, tak jak pòwinien.
- Ale co to znaczi? Jak pòwinien bëc ùplotłi wińć? Co to znaczi?
- No jak... Òn mùszi w kłos w kłos jic, fejn bëc ùłożony, a nié: jeden jidze na prawò, jeden na lewò, pòszëmarzony. Za czim to wëzdrzi! Mùszi bëc fejn, za régą!
- A ni mòże bëc taczi szadi?
- Za szadi, szadi nié. To mùszi bëc prosto, fejn òwité, jeden za drëdżim. Ale to so, ale jak të môsz wprawã, to so tak fejn cebie ùkłôdô. Të to ùkłôdôsz, tilkò tak, zależi, môsz, jaką fòrmã môsz tegò wińca, nié. Na òkrãgò, to téż cãżi jidze, ale to mùszi rozmiec tam to nakładac, jo.
- Ale, to wiedno mùszi bëc kòróna?
- Mòżna zrobic co jinégò. To nie darwô bëc korona, bò korona, té òna mùszi mieć koło dołã zrobioné. To jest podstawa, że mùszi, że je kòło, jo. To są konwencjonalne nazwóné, a niekonwencjonalne możesz zrobic tam jaczis traktor, czy jakieś tam mają nierôz zrobioné tam. Taczégò gòłąbka wiôldżégò, no, téż fejné. Téż dostóniesz pierszé miejsce, jak môsz gò dobrze zrobioné. Në jo, ale tam to je dziwne, że na, wszystko na klej to, bò to jinaczi nie jidze zrobic, tilkò mùszisz wyklejać prosto te kłosë, te skrzidła, nié, a, to też tam przejdzie. Jô nie wiém, może to tam jakoś inaczej to szacëją… Bò to mùszi bëc mòcné, bò jak to nie mdze mòcné, to pòdôwô, to sã ùgnie, to sã mòże złamac i wińc rozpadnie. No, to po prostu mùszi bëc drót zespawóny. Jeszcze solidnie, że to je sztiwné, jo. Mòżesz robic nawet półmétrowi, métrowi, ale wysokość 1,80 m, a szeroczi métr 40 (1,40 m).
- Ale 1,8 metra? Taczi wësoczi?
- Méter òsemdzesąt mòże bëc, bò przedtim tak bëło, òni gôdelë, półtora métra, nié. A terô w tim rokù òni gôdelë méter òsmëdzesąt, a szeroczi méter, terô latos òni gôdelë méter, półtora métra òni gôdelë. No, ale pisze, nié. Më taczi, dostóniesz na taczi kartce terô napisóné bëłë, że méter òsemdzesąt wësoczi. To òn wësoczi je. […] A më tak wiedno plotlë, òn miôł méter szescdzesąt piãc, méter sédemdzesąt, nié. Tam më wiedno mielë, nié. Jo, a tak, jo, bò to bëłë, jo, regulamin béł, nié, jo, wiedno. […] Më so spiéwelë taczé. Jô pamiãtóm: „Léna pòd dodóm, pòj dodóm, już czas”. To je fejné. „Swinie są głodné, gãsë chcą spac. Léna pòj dodóm, pòj dodóm już czas”. A taczé rozmajité, ale to je wszëskò stôrodôwné, më so spiéwelë.
- No jo, jo! No to mòże mie pani zaspiewac, bò tam pewno bëło wiãcy tëch sztrofków.
- Abò:
„Stoi grusza w polu,
Słodkie grusze rodzi,
Powiedz, powiedz moja miła
Kto do ciebie chodzi”. Tak to szło coraz dalej.
- A co tam dali bëło? Niech pani spiéwô.
- „Do mnie nikt nie chodzi,
Jak sam Bóg na niebie.
Tylko ten mój najmilejszy,
Co ze mną tańcówał”. Takie to było, nie. Takie no… To jest takie fajne, no fajne. Wtedy było takie tam: „A wy mili rodzice, co wy tu porabiacie”? Ja pamietam, te stare ja wszystkie pamietam.
„A wy miły rodzice,
Co wy tu porabiacie?
Czy wy mi ją dacie,
tę waszą córeczkę,
czy innemu chowacie?
Nie innemu chowamy,
lecz ją tobie wydamy,
ale ona młoda,
za mąż ją za szkoda,
jeszcze jej nie wydamy.
Poszedł miły do kościoła,
Słyszy jej zapowiedzi.
Aż z tej żałości
puścił książkę z garści,
blady jak ściana stoi”. Tera, jak to było, abo:
„Siostry się pytają,
o co się frasujesz,
czy o tą matuleńkę.
Nie o tą matuleńkę,
lecz o swą kochaneczkę.
Cóżem się nachodził,
bucików nabrudził,
dziś miała zapowiedzi”.
I tak to było, nie. […] Wiãcy tych rodzajów: żëto, pszénica, óws, jãczmiéń. Terô taczi piãkné jaczmienie mają, seją, nié. Syn tuwò téż seje. Jo, len. Jô wiedno bierzã wszësczé zbòża, len, nawet wrzos mòże bëc. Latos bëła takô susza, a më gôdelë: „Wrzos kwitnie, té chòc z wrzosu ùplecesz wińc, jak nie mdze zbòżégò”, nié, ale tëli do wińca wiedno je, nié, ale, że latos bëłë cãżkò z tim zbòżim, nié, że òno bëło… No òno po prostu nie ùrosłë, wëschłë na pòlu. Té to na pózni jesz rôz òdbijałë, jo, ale co të zrobisz. Pògòda bëła dobrô do kłosów. Kto tak rëchli sobie ùcął, miôł taczé fejn czësté kłosë, a pózni, té latos jak të bëłë czôrné. Jak të bëłë, no jak òne bëłë szaré. No to bëłë, no to so różniałë, no bò to òd pògòdë. Taczégò rokù mało je jak latos béł do kłosów dobri. Jo, so w òdpòwiednym czasu ùrwôł i… To bëło widzec, chto ùrwôł przed deszczã kłosë, a chto pò.
- Pò tëch wińcach to bëło widzec?
- Pò tëch wińcach, jo. No, jak òne przëszłë, stojałë, nié, to bëłë, no jo. No jo, to tak, to tak mùszi, jô gôdóm, òd maja już mëslec, czë to ju je dodóm brac z tëch łąków, nié, czë z tëch pòlów tam. […] Ni mògą bëc sztuczné kwiatë, nic, ani farbòwówné kwiatë. Jô miała jednégò rokù zrobioné koronã, té më jesz chiba tak nie wiedzelë, że to ni mòże bëc malowóné. Jô mia kłosë malowóné sobie. Jak òn piãkno wëzdrzôł, nié, jak te kolorowé kłosë zrobił, nié, w tim wińcu, te kwiôtczi z tëch kłosów kolorowëch. No jo, w Lëni bëło pierszé miejsce, w gminie. Na powiecie téz pierszé miejsce, a na województwie prosto rzeklë: „By było pierwsze miejsce, żeby nie były te farbowane kłosy”. No jo, no i kùńc. Nic, kłosë mùszą bëc naturalné, kwiatë naturalné, co ù nas roscą. Jô so terô sejã, nié. Jô so sejã ten len, wiedno sobie wsejã zatrwian kwiatë, te, taczé, słoneczniczi téż, jo, ale te to cãżkò je, bò òne nierôz przekwitną, nié, rëchli zaczną kwitnąc, jo, a té te astrë, te cynie, nié. Jô wszëskò sobie sama sejã. Jô móm wszëskò swòje. Owoce swòje do wińca, warzywa swòje, kwiatë, wszëskò swòje. […] Të mòżesz nawet ùplesc, jabkò wplesc, jaką wëòbrazniã môsz, ale jô wiedno bierzã owoce, warzywa, herbata mùszi bëc, nié, zioła. Wkół chleba òbłożã, nié. Tam wiedno winogorna, także jô móm wszëskò blãk. Owoce, warzywa, kwiatë, kłosë, wszëskò blãk we wińcu. […] Jak jô zaczinóm wińc robic, to jô gôdóm: „W Jimiã bòsczé, żebë jô nie rozwôla gò, to, co jô ùplecã”, ale tak sã czasã zdarzi, że i tak rozwôlã, ale dobrze ùplecã gò. Jednak, nié, to w Jimiã bòsczé zacznã, to tak robiã.
- A na sóm kùńc, jak ju je zrobiony, tedë? Nie wiem…
- No té nic. Jak më jedzemë z nim, to jô téż gôdóm: „Jedzemë w Jimiã bòsczé” i tak më to robimë. Abò swiãconé kłosë móm, nié, òd Matczi Bòsczi. Té, jak są kłosë swiãconé w kòscele, té wiedno sobie téż kłosë włożã w wińc, nié, jo. Tak, przódë bëłë te „w Jimiã bòsczé” robioné, nié. A terô co? Ani „Bòże przeżegôj” nie rzeką, jak të robisz w pòlu, jo. […] To mielë nierôz dłudżi czas, jaż do Adwentu w kòscele wińce, ale terô tak nie biorą, nié, té òn dodóm wrôcô i òn chwilã stoji. Té jô móm gãsë, té më gò wëstawimë w ògród i gò gãsë zjedzą. Mòżna sprzedac, nié, ale jô nie sprzedajã, nié, to gãsë zjedzą, wëdzobią w jeseni. Më bùlwë wëbiérómë, a gãsë wińć jedzą, jo. No jo, bò co. Na drëdżi rok sã nowi robi.
PL
- A ja tak sama nieraz sobie myślę, jak do tego doszło… Jak ja tam, jak ja przyszłam, w te wieńce weszłam. Ja tylko pamiętam, że najpierw poszłam coś pomóc do GOKu. Tam był jakiś wieniec robiony, jakiś gminny, czy coś, ale ja byłam młoda, nie. Więc ja poszłam tam pomóc, tak, ten, ale, no jeszcze wiem, jak mieliśmy tych. Wtedy ten mój mąż, on mi przywiózł te kłosy, a to tam nie były cięte kłosy jak teraz. Po prostu snopy z rzędów, nie. Wtedy on przywiózł, tam my włożyliśmy to w GOK na ten korytarz, nie, pełno słomy. Wtedy my to ucinaliśmy, tak, i wtedy my tam to robiliśmy. Ja to tam pomagałam. No tak, ale wtedy na drugi rok, ja wiem, że my jeszcze robiliśmy w GOKu, ja wiem, więcej razy te wieńce, tak. Tak kobiety, kobiety tam przyszły, pomagały, nie. Szymikowski żył, nie. On był tym całym tak szefem, nie. On tak potrafił zrobić, tak, a wtedy jakoś to wyszło, że kłosy trzeba uciąć teraz, nie. My ucinaliśmy kłosy. Ja sama wpadłam na ten pomysł. Ja przecież idę na pole uciąć te kłosy, bo kombajny nastały, nie, tak. Wtedy ja wzięłam nóż, poszłam, nacięłam sobie kłosów, ładnie w skrzynię włożyłam, ale tak w żniwa, jak te kłosy już były dojrzałe, nie, uschnięte, nie, tak. I wtedy ja z tego robiłam ten wieniec. Wtedy ja zaczęłam w domu robić. Teraz to tak nie było komu, nikt już nie chciał tak robić. No więc ja zaczęłam w domu robić i normalnie sama zaczęłam ten wieniec robić, bo teraz gmina, oni tak na mnie naciskali. Przedtem był ten, Jabłoński, nie, też tym wójtem, tak. Kierznikiewicz był sołtysem. I on, najbardziej sołtys, on chciał mieć ten wieniec zrobiony, nie, teraz. A on, no tak, no wtedy tak. Wtedy ja mówię, no, bo dobra, będziemy więc robili w domu. Wtedy my tu robiliśmy w domu, tak. Wtedy sołtys przyszedł z nią, mi pomaga kłosy podawać, nie, ale wtedy, ty wiesz, nie jak teraz. Teraz to się ścina szybciej te kłosy, a przedtem to te, to te kłosy były ugięte. Wtedy to ja to plotłam, to szło we wszystkie strony, no ale zawsze my jakoś zrobiliśmy. A ja, a teraz tak w odpowiednim czasie ja utnę te kłosy, ułożę. Najpierw tak, ja tak sobie zaglądam w pole, czy już to jest ta pora, żeby je ściąć, czy jeszcze trochę poczekać, tak. I wtedy, wtedy ja, gdy jest ten czas, wtedy ja je utnę. Wtedy ja sobie zawsze je ładnie ułożę tu na miejsce. A ja tak, od maja ja już ciągle myślę o tych dożynkach. Wtedy ja idę na łąki, wtedy ja spoglądam: „O, te kwiatki, te by już się nadawały, nie. Te pewnie do tego, do tego one będą dobre, a te, z tego by to uplótł”. Wtedy ja je tak ucinam. I wtedy jeszcze tam sobie wysuszę, nie. Tam takie te trawy, te szyszki z tych traw, nie. Przedtem tak nie były, że na województwie musi być wszystko z województwa. Nie może być coś tam z kraju, żebyś ty wziął tam jakieś kwiaty, jakieś tam na przykład, czy pieprz, czy tam ziele angielskie. To musi być wszystko z naszego województwa. To jest trudniej upleść. Nie może być ani klej używany, bo to jest sztuczne, ale to idzie tak zrobić, bo ja miała w 20…, tę datę ja pamiętam, w 2015 roku ja zrobiłam koronę żniwną, bo ja w ogóle od ja nie wiem jakiego roku, ale to już jest przeszło 20 lat ja robię te wieńce. A około 20 lat, bo ja tak liczę po tych sołtysach, jak oni byli, te kadencje, nie. Wtedy ja miałam ciągle pierwsze miejsce w Lini, w Gminie Linia, na powiecie wejherowskim, a w 2015 roku ja miałam na województwie. Ale ja miałam wtedy wieniec upleciony. Ja nie miałam nic sztucznego. Ja miałam wszystko, kwiaty naturalne i… Wszystko tak uplecione. Ja dostałam pierwsze miejsce. No, chociaż teraz, w tym tu roku, ja dostałam trzecie miejsce, nie, też na województwie, no. Też się cieszę, bo 30 wieńców, nie, które były zgłoszone, to jest też, nie, sztuka dostać chociaż jakieś miejsce, nie, no. No tak, i tak to jest. To nie jest tak. To się też trzeba trochę namęczyć. Nieraz to trzeba i rozwalić. Tyle lat ja to plotę, a ja patrzę – no to nie jest dobrze. No to ja to plotę dobrze, ale no to, jakoś to nie wychodzi czasem. No to się rozwala, a te moje synowe mówią: „Nie, mama, nie rozwalaj tego, nie rozwalaj”! A ja mówię: „A co ja będę ciągle o tym myślała, że to jest źle”? Rozwalę i uplotę od nowa i jest zrobione, tak jak powinien.
- Ale co to znaczy? Jak powinien być upleciony wieniec? Co to znaczy?
- No jak… On musi w kłos w kłos iść, ładnie być ułożony, a nie: jeden idzie w prawo, jeden na lewo, rozczochrany. Za czym to wygląda! Musi być ładnie, jeden za drugim!
- A nie może być taki rozczochrany?
- Zbyt rozczochrany, rozczochrany nie. To musi być prosto, ładnie owite, jeden za drugim. A to się, ale jak ty masz wprawę, to się tak ładnie ci układa. Ty to układasz, tylko tak, zależy, masz, jaką formę masz do tego wieńca, nie. Na okrągło, to też trudniej idzie, ale to trzeba potrafić tam to nakładać, tak.
- Ale to zawsze musi być korona?
- Można zrobić coś innego. To nie musi być korona, bo korona, wtedy ona musi mieć koło dołem zrobione. To jest podstawa, że trzeba, że jest koło, tak. To są konwencjonalne nazwane, a niekonwencjonalne możesz zrobić tam jakiś traktor, czy jakieś tam mają nieraz zrobione tam. Takiego gołąbka wielkiego, no, też fajne. Też dostaniesz pierwsze miejsce, jak go masz dobrze zrobione. No tak, ale tam to jest dziwne, że na, wszystko na klej to, bo to inaczej nie idzie zrobić, tylko musisz po prostu wyklejać te kłosy, te skrzydła, nie, a, to też tam przejdzie. Ja nie wiem, może to tam jakoś inaczej to oceniają… Bo to musi być mocne, bo jak to nie będzie mocne, to pracuje, to się ugnie, to się może złamać i wieniec rozpadnie. No, to po prostu musi być drut zespawany. Jeszcze solidnie, że to jest sztywne, tak. Możesz robić nawet półmetrowy, metrowy, ale wysokość 1,80 m, a szeroki 1,40 m.
- Ale 1,8 metra? Taki wysoki?
- 1,8 m może być, bo przedtem tak było, oni mówili, 1,5 metra, nie. A teraz w tym roku oni mówili 1,8 m, a szeroki metr, teraz w tym roku oni mówili, metr, 1,5 m oni mówili. No, ale pisze, nie. My taki, dostaniesz na takiej kartce teraz napisane było, że 1,8 m wysoki. To on wysoki jest. […] A my tak zawsze pletliśmy, on miał 1,65 m, 1,7 m, nie. Tam my zawsze mieliśmy, nie. Tak, a tak, tak, bo to były, tak, regulamin był, nie, tak, zawsze. […] My sobie śpiewaliśmy takie. Ja pamiętam: „Helena, chodź do domu, chodź do domu, już czas”. To jest fajne. „Świnie są głodne, gęsi chcą spać. Helena chodź do domu, chodź do domu, już czas”. A takie różne, ale to jest wszystko starodawne, my sobie śpiewaliśmy.
- No tak, tak. No to może pani zaśpiewać, bo tam pewnie było więcej tych zwrotek.
- Albo:
„Stoi grusza w polu,
Słodkie grusze rodzi,
Powiedz, powiedz moja miła
Kto do ciebie chodzi”. Tak to szło coraz dalej.
- A co tam dalej było? Niech pani śpiewa.
- „Do mnie nikt nie chodzi,
Jak sam Bóg na niebie.
Tylko ten mój najmilejszy,
Co ze mną tańcówał”. Takie to było, nie. Takie no… To jest takie fajne, no fajne. Wtedy było takie tam: „A wy mili rodzice, co wy tu porabiacie”? Ja pamiętam, te stare ja wszystkie pamiętam.
„A wy miły rodzice,
Co wy tu porabiacie?
Czy wy mi ją dacie,
tę waszą córeczkę,
czy innemu chowacie?
Nie innemu chowamy,
lecz ją tobie wydamy,
ale ona młoda,
za mąż ją za szkoda,
jeszcze jej nie wydamy.
Poszedł miły do kościoła,
słyszy jej zapowiedzi.
Aż z tej żałości
puścił książkę z garści,
blady jak ściana stoi”. Teraz, jak to było, albo:
„Siostry się pytają,
o co się frasujesz,
czy o tą matuleńkę.
Nie o tą matuleńkę,
lecz o swą kochaneczkę.
Cóżem się nachodził,
bucików nabrudził,
dziś miała zapowiedzi”.
I tak to było, nie. […] Więcej tych rodzajów: żyto, pszenica, owies, jęczmień. Teraz takie piękne jęczmienie mają, sieją, nie. Syn tutaj też sieje. Tak, len. Ja zawsze biorę wszystkie zboża, len, nawet wrzos może być. Tego roku była taka susza, a my mówiliśmy; „Wrzos kwitnie, to chociaż z wrzosu upleciesz wieniec, jak nie będzie zboża”, nie, ale tyle do wieńca zawsze jest, nie, ale, że tego roku było ciężko z tym zbożem, nie, że ono było… No ono po prostu nie urosły, wyschły na polu. Wtedy to na później jeszcze raz odbijały, tak, ale co ty zrobisz. Pogoda była dobra do kłosów. Kto tak szybciej sobie uciął, miał takie fajne, czyste kłosy, a później, wtedy w tym roku jak te były czarne. Jak te były, no jak one były szare. No to były, no to się różniły, no bo to od pogody. Takiego roku mało jest jak tego roku był do kłosów dobry. Tak, sobie w odpowiednim czasie urwało i… To było widać, kto urwał przed deszczem kłosy, a kto po.
- Po tych wieńcach to było widać?
- Po tych wieńcach, tak. No, jak one przyszły, stały, nie, to były, no tak. No tak, to tak, to tak trzeba, ja mówię, od maja już myśleć, czy to już je do domu brać z tych łąk, nie, czy z tych pól tam. […] Nie mogą być sztuczne kwiaty, nic, ani farbowane kwiaty. Jednego roku ja zrobiłam koronę, wtedy my jeszcze chyba tak nie wiedzieliśmy, że to nie może być malowane. Ja miałam kłosy malowane sobie. Jak on pięknie wyglądał, nie, jak te kolorowe kłosy zrobił, nie, w tym wieńcu, te kwiatki z tych kłosów kolorowych. No tak, w Lini było pierwsze miejsce, w gminie. Na powiecie też pierwsze miejsce, a na województwie po prostu powiedzieli: „By było pierwsze miejsce, żeby nie były te farbowane kłosy”. No tak, no i koniec. Nic, kłosy muszą być naturalne, kwiaty naturalne, które u nas rosną. Ja sobie teraz sieję. Ja sobie sieję ten len, zawsze sobie wsieję zatrwian kwiaty, te, takie, słoneczniki też, tak, ale te to trudno jest, bo one nieraz przekwitną, nie, szybciej zaczną kwitnąć, tak, a wtedy te astry, te cynie, nie. Ja to wszystko sobie sama sieję. Ja mam wszystko swoje. Owoce swoje do wieńca, warzywa swoje, kwiaty, wszystko swoje. […] Ty możesz nawet upleść, jabłko wpleść, jaką wyobraźnię masz, ale ja zawsze biorę owoce, warzywa, herbata musi być, nie, zioła. Wokół chleba obłożę, nie. Tam zawsze winogrona, także ja mam wszystko, co tylko można. Owoce, warzywa, kwiaty, kłosy, wszystko, co tylko można w wieńcu. […] Jak ja zaczynam wieniec robić, to ja mówię: “W Imię boskie, żebym ja nie rozwalała go, tego, co ja uplotę”, ale tak się czasem zdarzy, że i tak rozwalę, ale dobrze go uplotę. Jednak, nie, to w Imię boskie zacznę, to tak robię.
- A na sam koniec, jak już jest zrobiony, wtedy? Nie wiem…
- No wtedy nic. Jak my jedziemy z nim, to ja też mówię: “Jedziemy w Imię boskie” i tak my to robimy. Albo święcone kłosy mam, nie, od Matki Boskiej. Wtedy, jak są kłosy świecone w kościele, wtedy zawsze sobie też kłosy włożę w wieniec, nie, tak. Tak, kiedyś były te “w Imię boskie” robione, nie. A teraz co? Ani “Boże błogosław” nie powiedzą, jak ty pracujesz w polu, tak. […] To mieli nieraz długi czas, aż do Adwentu w kościele wieńce, ale teraz tak nie biorą, nie, więc on do domu wraca i on chwilę stoi. Wtedy ja mam gęsi, wtedy my go wystawimy do ogrodu i go gęsi zjedzą. Można sprzedać, nie, ale ja nie sprzedaję, nie, to gęsi zjedzą, wydziobią w jesieni. My wybieramy ziemniaki, a gęsi wieniec jedzą, tak. No tak, bo co. Na drugi rok się nowy robi.
Fragmenty relacji
