Relacje
Danuta Potrykus
Przódë lëdze tak wierzëlë w te gùsła./Kiedyś ludzie tak wierzyli w te gusła.
Komentarz
Przechlastniãcé, przemierzanié lub przełómanié to choroba polegająca na rzekomym przełamaniu kręgosłupa. Tego rodzaju wyobrażenia o „przełamaniu” dzieci istnieją także wśród Kociewiaków i Borowiaków.
Bernard Sychta, Słownik gwar kaszubskich na tle kultury ludowej, t. IV, s. 184.
CSB
- Òjc tak téż wiedno gôdôł. Kóń béł ùroczony. Òn ju w to wierził. Jednym razã òn béł całi zmòkłi i òn légł, i òn dali nie szedł. Òn nie robił, ten kóń nie chcôł robic. Òn légł. Té tata jakòs kòśzlã swòjã zeblókł, gò tam, cos chiba tam nie wiém, cos tam zażegnôł, czë co tam tą kòszlą òcérôł. Kóń sã pòdniósł. To jô sama tak pamiãtóm, jo. Tak to, abò róża gôdelë, nié, że to pòd, jak béł zachód słuńca, té to zażegnelë tã różã. No, ale mòże to bëłë tak… Mòże jesz tak… A ti lëdze ùmierają, a terô ti młodi doch. Mòże tam ti, co to ùmerlë, to żegnelë, mają to doma doch naùczoné mòże. Jô tak mùszã tak so zainteresowac, bò jô wiém, co za białczi to tak ta różã zażegnywelë, nié. Bòlącé nierôz na gãbie to nie chcało sã gòjic, nié. A terô co? Terô to je zarô rek z tegò bòlącégò.
- A co to bëłë za białczi? Tu we wsë bëłë taczé, co rozmiałë zażegnac różã?
- Jo, taka Pipkowa, Chòszczów Néna. „Néna” tu më gôdelë na niã. Ta niedługò ùmarła. Ta to rozmia zrobic, jo, zażegnac. Tuwò wszëscë do ni jachelë tak. Jo, jachelë, në i [?], to pòmògło. No, przełómóné, dzeckò bëło przełómóné przódë, nié, gôdelë. Przełómóné, òno płakało, òno bëło przełómóné. Pewno, że të gò mòże lëchò ùchwëcôł i òno bëło przełómóné. Té to mùszôł jakòs rãczkã z nogą tam jakòs tak docëgac pòmału na krziż, nié, żebë to tam wlazło nazôd w ten plac. Jô to móm widzóné, jak to robilë, jo, tak robilë. No, ale terô tak ni ma czëc, żebë dzeckò bëło przełómóné, nié, żebë mùsza, że to nie szlë do szpitala, le tam za tą białką szlë. Òna przëszła dodóm i òna tã rãczkã z tą nogą, jakòs tã rãczkã do ti piãtë òna jã tam docyga, no i to zrobia. Dzeckò przestało płakac.
- Ale dzeckò tedë leżało na brzëchù, czë na plecach?
- Na brzëchù, bò té òna na tił. Na tił òna to robia. To tak mùszało pewno tam, jo, a té taczé môłé dzeckò, no, a to tam nacyga. Ale òna to nie, że òna to złapia i òna tak docygnãłã dorazu. Òna to tam tak, òna to tam docyga pòmału. Jô to móm widzóné téż, jak to bëło, òni to robilë.
- A òna cos przë tim gôda?
- A òna nic nie gôda, jô nie wiém. Mòże òna sama sobie cos gôda, ale tak pamiãtóm. Jô bëła téż dzeckã, nié. Jô pamiãtóm, to nie bëłë ù nas doma. To bëło, kòl kògòs jô bëła, nié. Té tam jô widza, jak òni to robilë, jo. Në jo, tak lëdze. Przódë lëdze w ogóle tak wierzëlë w te gùsła. Jô wiém, tu przedelë, prosãta kùpilë, to òni wzãlë słoma ze sobą z bùchtë, nié, bò, żebë òne sã chòwałë, nié. Në jo, abò do chòwë, jak të sprzedôł cos tak, òni gôdelë, nié, że to nie bëło dobrze.
- Ale co nie bëło dobrze?
- Jak të sprzedôł na przykład, sprzedôł do chòwë chòcô, o, kaczczi, a òni chcelë do chòwë kôczora. Të sprzedôł kôczora, té òni, że to nie bëło dobrze, bò òn zabierze te kaczczi. Té cebie so nie mdze chòwałë. No tak to gôdelë przódë, jo. Ale tata mój cos téż tak robił. A tã krowã òn kùpił, żebë òna tam prawą nogą wlazła w chléw, a nié lewą, në.
PL
- Ojciec tak też zawsze mówił. Koniowi był zadany urok. On już w to wierzył. Jednym razem on był cały spocony, on położył się i dalej nie szedł. On nie robił, ten koń nie chciał robić. On położył się. Wtedy tata jakoś koszulę swoją zdjął, go tam, coś chyba tam nie wiem, coś tam zażegnał, czy co tam tą koszulą ocierał. Koń się podniósł. To ja sama tak pamiętam, tak. Tak to, albo „róża” mówili, nie, że pod, jak był zachód słońca, wtedy to zażegnali tę różę. No, ale może to były tak… Może jeszcze tak… A ci ludzie umierają, a teraz ci młodzi przecież. Może tam ci, którzy umarli, którzy żegnali, nauczyli tego w domu może. Ja tak muszę tak się zainteresować, bo ja wiem, co to za kobiety to tak tę różę zażegnywały, nie. Bolące nieraz na buzi to nie chciało się goić, nie. A teraz co? Teraz to jest zaraz rak z tego bolącego.
- A co to były za kobiety? Tu we wsi były takie, które potrafiły zażegnać różę?
- Tak, taka Pipkowa, Janina Choszcz. „Néna” tu my mówiliśmy na nią. Ta niedawno umarła. Ta to potrafiła zrobić, tak, zażegnać. Tu wszyscy do niej jechali tak. Tak, jechali, no i [?], to pomogło. No, przełamane, dziecko było przełamane dawniej, nie, mówili. Przełamane, ono płakało, ono było przełamane. Być może, że ty je może źle złapałeś i ono było przełamane. Wtedy to musiał jakoś rączkę z nogą tam jakoś tak dociągać powoli na krzyż, nie, żeby to tam weszło z powrotem w to miejsce. Ja to widziałam, jak to robili, tak, tak robili. No, ale teraz nie słychać, żeby dziecko było przełamane, nie, żeby musiała, że to nie poszli do szpitala, tylko tam po tę kobietę poszli. Ona przyszła do domu i ona tę rączkę z tą nogą, jakoś tę rączkę do tej pięty ona ją tam dociągała, no i to zrobiła. Dziecko przestało płakać.
- Ale dziecko wtedy leżało na brzuchu, czy na plecach?
- Na brzuchu, bo wtedy ona na tył. Na tył ona to robiła. To tak musiało pewnie tam, tak, a wtedy takie małe dziecko, no, a to tam naciągała. Ale ona to nie, że ona załapała i ona tak dociągnęła od razu. Ona to tam tak, ona to tam dociągała powoli. Ja to widziałam też, jak to było, oni to robili.
- A ona coś przy tym mówiła?
- A ona nic nie mówiła, ja nie wiem. Może ona sama sobie coś mówiła, ale tak pamiętam. Ja byłam też dzieckiem, nie. Ja pamiętam, to nie były u nas w domu. To było, u kogoś ja byłam, nie. Wtedy tam ja widziałam, jak oni to robili, tak. No tak, tak ludzie. Kiedyś ludzie w ogóle tak wierzyli w te gusła. Ja wiem, tu sprzedali, prosięta kupili, to oni wzięli słomę ze sobą z buchty, nie, bo, żeby one się chowały, nie. No tak, albo do chowania, jak ty sprzedałeś coś tak, oni mówili, nie, że to nie było dobrze.
- Ale co nie było dobrze?
- Jak ty sprzedałeś na przykład, sprzedałeś do chowania chociaż, o, kaczki, a oni chcieli kaczora. Ty sprzedałeś kaczora, wtedy oni, że to nie było dobrze, bo on zabierze te kaczki. Wtedy tobie się nie będą chowały. No tak to mówili kiedyś, tak. Ale tata mój coś też tak robił. A tę krowę on kupił, żeby ona tam prawą nogą weszła do chlewa, a nie lewą, no.
Fragmenty relacji
