Relacje
Danuta Potrykus
Cëgóni to bëlë, to bëlë richtich cëgóni!/Cyganie, to byli prawdziwi oszuści!
Komentarz
Romowie w Polsce posiadają status mniejszości etnicznej. Choć dziś ich obecność na Kaszubach jest sporadyczna, jeszcze niedawno zakłócali spokój miejscowej ludności, prowadząc nomadyczny tryb życia, trudniąc się wróżbiarstwem, łupiestwem i kradzieżami.
CSB
Òbrączczi to młodi kùpiwôł. Më mielë kùpioné, òn je miôł, chòcôż òn mie miôł dóné te òbrączczi. Jô je miała. W tim rokù, jak më so żenilë, Cëgónczi òkradłë nas, nié, prawie w czerwcu. Më sadzëlë bùlwë ù sąsadów, bò tak më chòdzëlë pòmagac. Przed tim weselim, to bëło tidzéń przed weselim, a terô mëma bëła sama doma, a mëma mia taczé kartë òd Wielkanocë, co mielë życzenia przësyłóné. To tak so kładłë w kùchni na szafã w to szkło tam tak, a te Cëgónczi, mëma gôdô, dwie ji dërch te kartë òbzérałë, i czëtałë, i pòwiôdałë, i skąd mëma mô tam z tëch, te swòje sostrë tam, nié. A trzecô le wkół òbeszła… Wszësczé pieniãdze tatémù wzãlë. I jeszcze mie mielë wzãté, jô wiém, bò jô chcała tak cos kùpic, jô wiém, Miéczémù, temù mòjémù chłopémù prziszłémù. Jô chca mù cos tak kùpic, jô pamiãtóm. Té jô tam mia pôrã groszi, jakòs to bëłë tam 150 złotëch, to bëłë jiné piéńdze, ale jakòs jô wiém, tëli to bëłë. I to mie mët zdżinãłë, a òbrączczi jô miała włożoné w pùdełkò òd zapałków. Jô je miała téż tam pòd spódkã tak, nié. To bëło bliskò tam, gdze òne mie te piéńdze wzãlë. I jich òni mie nie wzãlë, tëch òbrączków. Në, Cëgóni, a piéńdze wzãlë wszësczé tatémù. Tata pózni sprzedôł krowë dwie nôlepszé, nié, żebë weselé zrobic, nié, no, a że mie òbrączków nie wzãlë. No to tak miało bëc, nié, jo. Tak to bëłë. Ti Cëgóni łazëlë przódë. Terô tak nie łażą. Cëgónczi same so wlézą. Terô më bëlë, w pòlu robilë. Më dzecë z tatą robilë w pòlu, a mëma bëła doma, bò òna bëła pewno pôłnié robia, nié, a Cëgónczi sobie wlazłë do bùdinka prosto a mëmã zabôwiałë. Pòwiôdałë ò tëch kartach, taczé rzeczë, nié, a dwie òne bëłë. Mëma nie wiedza, że ta trzecô wëszła tam kòritarzã wkół i pieniãdze wëszuka. Në, i té òne fejn dwie, òne sobie szłë fejn grzecznie dodóm pewno, a ta trzecô ju to wszëskò mia załatwioné. Mëma ani nie wiedza. Tata so zarô téż nie wbadérowôł, jaż, to bëło chiba, nie wiém, to bëło pewno pózni jakòs, dzéń, dwa, czë jak tam, jo. Szedł pewno, szedł mòże kùpic co chcôł, nié, terô pieniãdzy nie bëłë. Në, to béł cios, nié, jo. Òszcządzôł na to weselé, żebë zrobic, doch jo, a terô nie bëło pieniãdzy, no. Òni w wiãcy placach wlôżelë, to tu bëło czëc. Jedny jakòs za nima jachelë. Té òni dostelë pieniãdze, nié, tam, że jich tam nalezlë, jo. To bëłë, nié… Tak ti Cëgóni przińdą, doch jo, wlézą. Terô ni ma pieniãdzy tak doma. Są terô, nié, na, w bankù, ale jak òni chòdzëlë tak przedtim, òni tu chòdzëlë, ale jedna mia materiałë na, òna gôda, na zasłonë. Më prawie mielë nowi bùdink tu pòstawioné. Òna chcała mie sprzedac materiał na zasłonë, a jô gôda: „Jô nie brëkùjã, jô doch móm zasłonë nowé zrobioné”. Jô nic nie kùpia, té òna gôda: „Jô żëczã pani, żebë pani córczi za mąż nie wëszłë, żebë òne dzecy ni miałë”, a jô gôdóm: „Aha, to pani mi teraz źle życzy. Jak ja nic nie kupiła, to pani mi teraz źle życzy”? Ja mówię: „To niech pani teraz szybko z tego domu się wynosi” – jô ji pòwiedza, nié, że òna mie źle życzy, że ja od niej nic nie kupiłam, nié. Te ji życzenia i tak sã nie spełniałë, bò wszësczé dzecë mają. Córczi mają dzecë. Cëgóni to bëlë, to bëlë richtich cëgóni! Bò jô gôda, a rôz bëlë, a jô gôdóm: „A jô bë kùpia taczi lepszi dywan, nié, że tak, taczi drogszi, lepszi dywan, nié tam te zwykłé. To òn szedł w aùto, za chwilã òn gôdô, òn mô lepszi dywan jakòs za sztërë tësące òn gôdôł. Sztërë tësące – jô pamiãtóm to, a to béł zwykły dywan. Òn chcôł sztërë tësące za nie, za niegò. Jô nie kùpia. A rôz jedna przëszła. Òna mia skórë do sprzedaniô, kùrtczi ze skórë. Òna gôdô te mòjémù. Ten mój doch béł. „To jest cielęca skóra”, nié, cielęca skóra. Jô gôdóm: „Mieczi, nie kùpùj ti skórë. To je sztuczné gówno”! Òna mie tak pãkła, òna gôda: „Ty jesteś sztuczne gówno”, bò terô chłop ju chcôł kùpic, nié, a terô jô gôdóm „Nie kùpùj, bò to je sztuczné gówno, co të kùpiwôsz”! Jô zaczãła na niegò szkalowac. Té òna gôda „Ty, ty jesteś sztuczne gówno”! Òna mie tak chlapła w remiã, nié. I co to tak człowiek mô przeżëté z tima Cëgónama, nié. Normalnie mieszkelë. Mieszkelë, łazëlë, jezdzëlë, ale czé bëło nôwiãcy robòtë, te bùdinczi tak bëłë lózé, abò zasztëkóné to tam bëło téż bëlë jak, jo. Té òni wlezlë w te chëcze, no. Terô to je kòżdi mądrzészi, a zresztą terô ju tak tëch piéńdzy doma ni ma, bò strach miec. A chto bë miôł terô pieniãdze, té wiedno tam cos kùpi. Tracą, nié.
PL
Obrączki to młody kupował. My kupiliśmy, on je miał, chociaż on mi dał te obrączki. Ja je miałam. W tym roku, jak się pobieraliśmy, Cyganki nas okradły, nie, właśnie w czerwcu. My sadziliśmy ziemniaki u sąsiadów, bo tak my chodziliśmy pomagać. Przed tym weselem, to było tydzień przed weselem, a teraz mama była sama w domu, a mama miała takie kartki od Wielkanocy, gdzie życzenia przysłali. To tak sobie kładli w kuchni na szafę w to szkło tam tak, a te Cyganki, mama mówi, dwie jej wciąż te kartki oglądały, i czytały, i opowiadały, i skąd mama ma tam z tych, te swoje siostry tam, nie. A trzecia tylko wokół obeszła… Wszystkie pieniądze tacie wzięły. I jeszcze mi wzięły, ja wiem, bo ja chciałam tak coś kupić, ja wiem, Mieciowi, temu mojemu przyszłemu mężowi. Ja chciałam mu coś tak kupić, ja pamiętam. Wtedy ja tam miałam parę groszy, jakoś to było tam 150 złotych, to były inne pieniądze, ale jakoś ja wiem, tyle to było. I to mi też zginęło, a obrączki ja włożyłam w pudełko od zapałek. Ja je miałam też tam pod spodem tak, nie. To było blisko tam, gdzie one mi te pieniądze wzięły. I ich one mi nie wzięły, tych obrączek. No, Cygani, a pieniądze wszystkie tacie wzięli. Tata później sprzedał dwie najlepsze krowy, nie, żeby wesele zrobić, nie, no, a że mi obrączek nie wzięli. No to tak miało być, nie, tak. Tak to było. Ci Cyganie dawniej łazili. Teraz tak nie łażą. Cyganki same sobie wejdą. Teraz my byliśmy, w polu robiliśmy. My dzieci z tatą robiliśmy w polu, a mama była w domu, bo ona pewnie robiła obiad, nie, a Cyganki weszły sobie bezpośrednio do budynku i mamę zabawiały. Opowiadały o tych kartach, takie rzeczy, nie, a dwie one były. Mama nie wiedziała, że ta trzecia weszła tam korytarzem wokół i wyszukała pieniądze. No, i wtedy one ładnie dwie, one sobie ładnie, grzecznie do domu pewnie poszły, a ta trzecia już to wszystko załatwiła. Mama nawet nie wiedziała. Tata się od razu też nie zorientował, aż, to było chyba, nie wiem, to było pewnie później jakoś, dzień, dwa, czy jak tam, tak. Szedł pewnie, szedł, może kupić coś chciał, nie, teraz pieniędzy nie było. No, to był cios, nie, tak. Oszczędzał na to wesele, żeby zrobić, z pewnością, a teraz nie było pieniędzy, no. Oni chodzili do wielu miejsc, to tu mówili o tym. Jedni jakoś za nimi jechali. Wtedy oni odzyskali pieniądze, nie, tam, że ich znaleźli, tak. To było, nie… Tak ci Cygani przyjdą, no tak, wejdą. Teraz nie ma pieniędzy tak w domu. Są teraz, nie, na, w banku, ale jak oni chodzili tak przedtem, oni tu chodzili, ale jedna miała materiały na, ona mówiła, na zasłony. My akurat postawiliśmy nowy budynek. Ona chciała mi sprzedać materiał na zasłony, a ja mówiłam: „Ja nie potrzebuję, ja przecież mam zasłony nowo zrobione”. Ja nic nie kupiłam, a wtedy ona mówiła: „Ja życzę pani, żeby pani córki za mąż nie wyszły, żeby one dzieci nie miały”, a ja mówię: „Aha, to pani mi teraz źle życzy. Jak ja nic nie kupiłam, to pani mi teraz źle życzy”? Ja mówię: „To niech pani teraz szybko z tego domu się wynosi” – ja jej powiedziałam, nie, że ona mi źle życzy, że ja od niej nic nie kupiłam, nie. Te jej życzenia i tak się nie spełniły, bo wszystkie dzieci mają. Córki mają dzieci. Cyganie to byli, to byli prawdziwi oszuści! Bo ja mówiłam, a raz byli, a ja mówię: „A ja bym kupiła taki lepszy dywan, nie, że tak, taki droższy, lepszy dywan, nie tam te zwykłe. To on poszedł do samochodu, za chwilę on mówi, on ma lepszy dywan jakoś za 4 tys. on mówił. 4 tysiące – ja pamiętam to, a to był zwykły dywan. On chciał 4 tysiące za nie, niego. Ja nie kupiłam. A raz jedna przyszła. Ona miała skóry do sprzedania, kurtki ze skóry. Ona mówi temu mojemu. Ten mój przecież był. „To jest cielęca skóra”, nie, cielęca skóra. Ja mówię: „Mietek, nie kupuj tej skóry. To jest sztuczne gówno”! Ona mnie tak uderzyła, ona mówiła: „Ty jesteś sztuczne gówno”, bo teraz mąż już chciał kupić, nie, a teraz ja mówię „Nie kupuj, bo to jest sztuczne gówno, co ty kupujesz”! Ja zaczęłam na niego krzyczeć. Wtedy ona mówiła” Ty, ty jesteś sztuczne gówno”! Ona mnie tak uderzyła w ramię, nie. I co to tak człowiek przeżył z tymi Cyganami, nie. Normalnie mieszkali. Mieszkali, łazili, jeździli, ale wtedy, gdy było najwięcej pracy, te budynki były otwarte, albo zakluczone to tam było też byle jak, tak. Wtedy oni weszli do domów, no. Teraz to jest każdy mądrzejszy, a z resztą teraz już tak pieniędzy nikt w domu nie ma, bo strach mieć. A kto by miał teraz pieniądze, wtedy zawsze coś tam kupi. Tracą, nie.
Fragmenty relacji
