Relacje
Józefa Czaja
[…] bò to przë naszim bùdinkù òni mielë taką dzurã i tam òni mielë tã swòjã kanónã […]./[…] bo przy naszym budynku oni mieli taką dziurę i tam mieli tę swoją armatę […].
Komentarz
17 września 1939 r. około godziny czwartej nad ranem Związek Sowiecki zbrojnie zaatakował Polskę. W ten sposób Stalin wywiązał się z sierpniowego, tajnego porozumienia z Hitlerem (pakt Ribbentrop-Mołotow), które przewidywało wspólną agresję na Rzeczpospolitą, zajęcie i podział jej terytorium oraz faktyczną likwidację państwa polskiego. III Rzesza i ZSRS na przestrzeni nieco ponad 2 tygodni zapoczątkowały w ten sposób wybuch II wojny światowej.
Czytaj dalej: https://muzeum1939.pl/17-wrzesnia-1939-r-zwiazek-sowiecki-zbrojnie-zaatakowal-polske/timeline/785.html
CSB
A jak Rusk wlôzł, jo, té tam bëlë téż ze Serakòjc, bò w Serakòjcach mùszëlë wszëscë òpùscëc mieszkania swòje, ùcec, bò òni bë bëlë jich zabilë, czé Rusk wlôżôł, nié. Té òni mùszëlë, ti tam téż bëlë ù nas. Taczi wùja béł ze Serakòjc. Janecë òni sã nazéwelë, bò tata tam z nima… Ti tam bëlë! Czé jak Ruscë wlôżelë. Té më mielë sklep. Té w tim sklepie bëłë bùlwë fùl. Té më na tëch bùlwach mùszelë jic, bò nie bëło wòlno bùten nic, bò to przë naszim bùdinkù òni mielë taką dzurã i tam òni mielë tã swòjã kanónã, a tam dali na Mrozach, tam béł (Rusk) Niemc, a tu béł Rusk, té òni do se strzélelë. Té ni mógł jic bùten, bò òni bë bëlë zabilë, tamti, jo. Ti strzélelë tam. Té më wiedno szlë na noc, abò i chòc tak ni mógł. Pò bùtnie nie bëło wòlno chòdzëc, bò òni bë bëlë zabilë. Strzélelë òd se do se tam, jo, ale zabité nikògò tam nie bëło tak. A ti szlë, té znôw pózni, té Ruscë tam, bò to tam pasowało òd tegò Tëchlinka. Tam stąd òni szlë. Té òni jich tima czołgama jachelë tu pòd Mrozë, a té dali jachelë, jô nie wiém, Niemcë, nié, Ruscë raczéj Niemców wëgónielë tu stądka, jo. Té to tu nibë ten Rusk òbjął pózni to, jo. Té òni tądkã tam szlë, tam òni kònie brelë i tam téż tam, ale jô, té òni mielë, jeszcze taczi bëlë, że tëch Niemców, z Niemców òni mielë taczi, oni tu na to gôdelë flichtlindzë, nié. Òni mielë gòspòdarstwò i òni mielë kònie i wiôldżi wóz taczi żniwny i òni wszëskò swòje, co òni mòglë, włożëlë i òni jich wënëkelë, i òni jachelë gdze. Jô nie wiém gdze. […] Na Łoseńcach bëłë te Niemcë. Tam mëszlã, na Łoseńcach mëszlã Niemcë mieszkelë, normalnie, tam bëło, bò òni mielë doch tu w Serakòjcach kòscół. Òni chòdzëlë tu do kòscoła z Łoseńców. Jo. I té òni tam jich zawiozlë, a pózni jô nie wiém, gdze òni szlë, czë òni jich nazôd do Niemców. Jô nie wiém, gdze òni szlë, ti Niemcë. Té Ruscë znôw chòdzëlë. To mùszôł òpasowac na Rusków. Ti tu chòdzëlë tam proszącë, i tam białczi, dzéwczãta òni gwałcëlë, taczi… To mùszôł òpasowac. Òni so chòwelë przed nima. Jo, Ruscë. A znôw pózni jô nie wiém, jak to sã tam ùspòkòjiło, pózni, jo. I tak to bëło z tą wòjną, jô gôdóm.
PL
A jak Rosjanie weszli, to byli tam też z Sierakowic, bo w Sierakowicach musieli wszyscy opuścić swoje mieszkania, uciec. Oni by ich zabili wtedy, kiedy Rosjanie weszli. Wtedy oni musieli, ci też byli u nas. Był taki wujek z Sierakowic. Jank oni się nazywali. Tata tam z nimi… Ci tam byli! Wtedy, kiedy wchodzili Rosjanie. My mieliśmy piwnicę. W tej piwnicy było pełno ziemniaków. Musieliśmy iść na te ziemniaki, bo nie było wolno na zewnątrz robić nic, bo przy naszym budynku oni mieli taką dziurę, i tam mieli swoją armatę, a tam dalej w Mrozach, tam byli Niemcy. Tu byli Rosjanie, wtedy oni do siebie strzelali. Z tego powodu nie można było wyjść na zewnątrz, bo oni by zabili, tamci, tak. My zawsze szliśmy na noc, chociaż i tak nie można było. Na zewnątrz nie można było wychodzić, bo oni by zabili. Strzelali od siebie do siebie tam, tak, ale nie było tam zabitych. Ci szli, wtedy znowu później, Rosjanie tam, bo to im pasowało od tego Tuchlinka. Stamtąd oni szli. Wtedy oni tymi czołgami jechali w kierunku Mrozów, a wtedy dalej jechali, ja nie wiem, Niemcy, nie. Rosjanie raczej! ...Niemców stąd wyganiali, tak. Potem to niby Rosjanie objęli. Niby tędy szli, tam konie zabierali i tam też tam, ale ja, mieli jeszcze tacy byli, że tych Niemców, z Niemców oni mieli taki […] flüchtlinge, nie. Oni mieli gospodarstwo, oni mieli konie i duży taki wóz żniwny i oni wszystko swoje, co oni mogli, włożyli i oni ich wygnali, i oni gdzieś jechali. Ja nie wiem, gdzie. […] Na Łosienicach były Niemcy. Wydaje mi się, że na Łosienicach Niemcy mieszkali, normalnie, tam było, bo oni przecież mieli tu w Sierakowicach kościół. Oni chodzili tu do kościoła z Łosienic. Tak. Wtedy oni ich tam zawieźli, a później ja nie wiem, gdzie oni szli, czy oni ich z powrotem do Niemiec. Ja nie wiem, gdzie szli ci Niemcy. Wtedy znowu Rosjanie chodzili. Trzeba było uważać na Rosjan. Ci tu chodzili żebrząc, i tam kobiety, dziewczęta oni gwałcili. Należało uważać. Oni się przed nimi chowali. Tak, Rosjanie. A znów później nie wiem, jak to się uspokoiło, później, tak. I tak to było z ta wojną, powiadam.
Fragmenty relacji
