Relacje
Franciszek Ludwika Szreder
Hanka sã żeni i tam bëlë taczi rajcowie./Hanka wychodzi za mąż i tam byli tacy swaci.
Komentarz
Dramat Hanka sę żeni. Wesele kaszubskie w pięciu aktach z muzyką i śpiewem autorstwa ks. Bernarda Sychty powstał w czasie XX-lecia międzywojennego (1937 rok). Został napisany w języku kaszubskim, opatrzony wstępem przez Władysława Pniewskiego, a wydrukowany w Wejherowie u Alfonsa Patera. To nie jedyny przykład sztuk teatralnych autora monumentalnego 7-tomowego Słownika gwar kaszubskich na tle kultury ludowej (1967-1976), syntezy pracy językoznawcy, etnografa i filklorysty. W latach 30. powstały także: Dzéwczã i miedza (1938), Bùdzta spiącëch (1939), Gwiôzdka ze Gduńska, Spiącé wòjskò.
W dorobku pisarskim Anny Łajming, oprócz wspomnień i powieści, utwory sceniczne również znajdują swoje miejsce. Autorka, z domu Żmuda-Trzebiatowska, urodziła się w 1904 roku w Przymuszewie w powiecie chojnickim. Była polską i kaszubską pisarką, która w swoich literackich wypowiedziach najwięcej uwagi poświęcała Kaszubom z czasów sprzed I (koniec zaboru pruskiego) i II wojny światowej (lata 30.). Pisała w języku polskim, wplatając w tekst kaszubskie dialogi. Jej utwory to opis życia wsi na terenie Kaszub południowych, a wśród nich: Z leśnych pustków, Mrok i świt, Czterolistna koniczyna, Od dziś do jutra, Seweryna, Bajki, Dwie kobiety, Symbol szczęścia, Czerwone róże, Włodek w listach matki, Dzieciństwo, Młodość, Mój dom, Gdzie jest balbina? Szczecé. Zmarła w 2003 roku w Słupsku, będąc honorową obywatelką miasta.
CSB
„Hanka sã żeni” bëłë przedstawienia tam, o, na tim. No i to już bëło dla widzów to przedstawienie, tegò, nié. No i ta Hanka sã żeni, i tam bëlë taczi rajcowie. Rajelë kiedyś, nié. Ten, ta sã mô żenic z tim, ale nôpierwi rajca przëszedł w dużich skòrzniach, bò mùszôł na bùtë zarobic, jak òn kògòs zrojił. Tak bëło. Taki ten, ten zrajił, tegò. I ten przëszedł rajëc, ten rajca, co to raji. No i terô ta kòbiéta, ta panna, mielë mówioné, że òna słabò widzy, ta brëtka, co òn tam miôł zrajëc taczim kawalerim. I tam bëła gôdka, że òna słabò widzy i tegò, i té to béł ten rôjca. Ta, co miała, brëtka, ta, co so miała żenic, tam babcia, no i ti teściowie. No i to przëszedł ten kawalér i tam tegò, tam wszëskò òbgôdané, ale tam nibë chtos tam przeszkôdzôł, „Ti nie żeń, bò ta nie widzy”! Jo, tak, nié. „Nie żeni, bò ta nie widzy”! No jo, ale òn tam béł tak zakòchany i tegò. No jakże jã òstawic. „No, ale chłopie… Niewidzącô kòbiéta? Të chcesz brac dzéwczã? No të pijany, czë co? Nie widzysz të to, że òna nie widzy”? A ti sã skapowalë, ti teście, co miała sã żenic, i tam pòłożëlë na pòdłogã jigłã. Tam niedalekò, gdze òna sedza, a té, żebë tegò kawaléra, że òna jednak widzy. Ta tak letkò tam, jo, jigłã pòdniese, té òni òczë. „Ta doch widzy! Co ti gôdają, ti lëdze, ti rôjce? Ta doch widzy dobrze, wele, jak òna tã jigłã widza”? A to bëło ùszëkòwané, ale tu przëszedł, wie pani, dali jô nie wiém, pani. Té przëszedł ten rôjca, ale ùbrany, wszëskò. Té rajôł przë krëkwi, czôpka tam tegò, że tak to a to, a tej znôwù z drëgą stronã, a ta teściowa to, a ta młodô pani to, a ten młodi to. To bëło bardzo cekawé, pani, „Hanka sã żeni” bardzo ładné przedstawienié, pani. To më tam robilë u nas w Kłącznie. A wie, pani, jo, młodzież, òni tam, bracczi to prowadzył, ten szkólny tam, nié. A pani, a pisa to tu òd nas, Łajming, takô z Przëmuszewa. Òna w Słupsku zmarła, Łajming. Pò kaszubsku òna pisa, nawet taczé ksążczi, kaszubska, pani, ten, przedwojenna, pani. Tu mieszka niedaleko Sumin, Przymuszewo Nadleśnictwo, Łajming. I ta to, jo, „Hanka sã żeni” to układa, aktory, nie. I òna w Słupsku bëła dosc długò, pani. Òna pò wòjnie tu z tegò Przymuszewa szła do Słupska i òna tam aktywnie, pani, działała. Wie pani, nie, aktywnie. […] Pani, òna tu przëjéżdżała abò do Stëdnic, bò te przedstawienia, òne pózni bëłë gdze jidzy téż wëstawioné te przedstawienia. Té òna przëjéżdżała, té do Stëdnic, jô wiém, béł kiedyś téż tam, bò pózni, pani, ta „Hanka sã żëni” to i gdze jidzy téż widzôł, pani, ale tëch przedstawieniów bëło jesz jinëch tam. Tilkò më téż jedno mielë, ale jô móm zabôczoné. Kaszubsczi mie tam ùtrwalëło trochã, bò jô tak całi czas doma gôdôł pò kaszëbskù i to wié pani. I jeszcze, pani, gôdôł wszãdze na tim. Jak jô przińdã, jô òficjalnie gôdóm, bò jô mówiã, bò to zadżinie. No jô mówiã przed jedny tam tu nierôz na mòjã babcia mówią. Jak tu chtos przińdze, chòc to Kaszub je, òni nie mówielë, pò pòlskù, „z wësoka” jak to mówią. I jô mówiã: „Wa nie ùmieta pò kaszëbskù”?
PL
“Hanka sã żeni” były przedstawienia tam, o, na tym. No i to już było dla widzów przedstawienie, tego, nie. No i ta Hanka wychodzi za mąż i tam byli tacy swaci. Swatali kiedyś, nie. Ten, ta ma wyjść za tego, ale najpierw swat przyszedł w dużych skorzniach, bo musiał na buty zarobić, jak on kogoś zeswatał. Tak było. Taki ten, ten zeswatał, tego. I ten przyszedł swatać, ten swat, który swata. No i teraz ta kobieta, ta panna, mówili, że ona słabo widzi, ta panna, którą ona tam miał zeswatać takim kawalerem. I tam była mowa, że ona słabo widzi i tego, i wtedy to był ten rajca. Ta, która miała, panna, ta, która miała wyjść za mąż, tam babcia, no i ci teściowie. No i to przyszedł ten kawaler i tam tego, tam wszystko obgadane, ale tam niby ktoś tam przeszkadzał, “Tej nie żeń, bo ta nie widzi”! Tak, tak, nie. “Nie żeń, bo ta nie widzi”! No tak, ale on tam był tak zakochany i tego. No jakże ją zostawić. “No, ale chłopie… Niewidząca kobieta? Ty chcesz brać dziewczynę? No ty pijany, czy cos? Nie widzisz ty tego, że ona nie widzi”? A ci się zorientowali, ci teściowie, których miała wychodzić za mąż, i tam położyli na podłogę igłę. Tam niedaleko, gdzie ona siedziała, a wtedy, żeby tego kawalera, że ona jednak widzi. Ta tak lekko tam, tak, igłę podniesie, wtedy oni oczy. “Ta przecież widzi! Co ci gadają, ci ludzie, ci swaci? Ta przecież widzi dobrze, no proszę, jak ona tę igłę widziała”? A to było ukartowane, ale tu przyszedł, wie pani, dalej ja nie wiem, pani. Wtedy przyszedł ten swat, ale ubrany, wszystko. Wtedy swatał przy lasce, czapkę tam tego, że tak to a to, a wtedy znowu z drugą stronę, a ta teściowa to, a ta młoda pani to, a ten młody to. To było bardzo ciekawe, pani, “Hanka sã żeni” bardzo ładne przedstawienie, pani. To my tam robiliśmy u nas w Kłącznie. A wie, pani, tak, młodzież, oni tam, brat to prowadził, ten nauczyciel tam, nie. A pani, a pisała to tu od nas, Łajming, taka z Przymuszewa. Ona w Słupsku zmarła, Łajming. Po kaszubsku ona pisała, nawet takie książki, kaszubska, pani, ten, przedwojenna, pani. Tu mieszkała niedaleko Somin, Przymuszewo Nadleśnictwo, Łajming. I ta to, tak, “Hanka sã żeni” to układała, aktorzy, nie. I ona w Słupsku była dość długo, pani. Ona po wojnie tu z tego Przymuszewa szła do Słupska i ona tam aktywnie, pani, działała. Wie pani, nie, aktywnie. […] Pani, ona tu przyjeżdżała albo do Studzienic, bo te przedstawienia, one później były gdzie indziej też wystawione te przedstawienia. Wtedy ona przyjeżdżała, wtedy do Studzienic, ja wiem, był kiedyś też tam, bo później, pani, ta “Hanka sã żeni” to i gdzie indziej też widziałem, pani, ale tych przedstawień było jeszcze innych tam. Tylko my tez jedno mieliśmy, ale ja zapomniałem. Kaszubski mi tam utrwaliło trochę, bo ja tak cały czas w domu mówiłem po kaszubsku i to wie pani. I jeszcze, pani, mówiłem wszędzie na tym. Jak ja przyjdę, ja oficjalnie mówię, bo ja mówię, bo to zaginie. No ja mówię przed jedni tam tu nieraz na moją babcię mówią. Jak tu ktoś przyjdzie, choć to Kaszub, oni nie mówili, po polsku, “z wysoka” jak to mówią. I ja mówię: “Wy nie umiecie po kaszubsku”?
Fragmenty relacji
