Relacje
Franciszek Ludwika Szreder
Antek, ten ksądz Peplińsczi, na te Kaszubë òn so starôł dosc długò./Antek, ten ksiądz Pepliński, na te Kaszuby on się starał dość długo.
Komentarz
Ks. Antoni Pepliński urodził się 26.04.1918 roku w Wielkim Klińczu koło Kościerzyny w rodzinie zamożnych chłopów kaszubskich, tzw. „gburów". […] Matka ks. Antoniego Justyna Peplińska, z domu Szröder, pochodziła z Kosobud, miejscowości położonej niedaleko Brus. Jednak dzieciństwo, podobnie jak Piotr Pepliński, spędziła w Kłącznie. […] Po raz pierwszy Justyna Szröder wyszła za mąż za Franciszka Leszczyńskiego, miała z nim siedmioro dzieci. Gdy wybuchła I wojna światowa Franciszka Leszczyńskiego jako obywatela Królestwa Pruskiego powołano do armii pruskiej. W styczniu roku przez nieuwagę zabił go pod Wangeburgiem niemiecki wartownik, który usłyszawszy język kaszubski, wziął go za Rosjanina. 5 lipca 1917 r. Justyna Leszczyńska ponownie wyszła za mąż za Piotra Peplińskiego. Państwo Peplińscy zamieszkali w Wielkim Klińczu k. Kościerzyny, Posiadali tam duży dom. Tam też urodził się ich pierwszy syn Antoni. W trzy lata później, w lutym 1921 r. przyszedł na świat Aleksy. W tym też roku dom państwa Peplińskich strawił pożar. Sprzedali więc swoją ziemię i osiedlili się w Łyśniewku, które od 1920 r. znalazło się w granicach państwa polskiego i kupili tam dom i 41 ha ziemi. W 1924 roku urodziło się ostatnie dziecko Piotra i Justyny – Wanda. […] Naukę rozpoczął ks. Antoni w szkole podstawowej w 1925 roku w pobliskim Łyśniewie. Już wtedy podczas zabaw zaczął układać rymowane wierszyki. W szkole podstawowej ujawniły się matematyczne zdolności ks. Antoniego. W 1931 roku rozpoczął naukę w gimnazjum w Kościerzynie. Był pierwszą osobą, która po ukończeniu szkoły podstawowej w Łyśniewie podjęła dalszą naukę. […] W gimnazjum ks. A. Pepliński był bardzo ceniony za uzdolnienia matematyczne, muzyczne i aktorskie, ale miał duże kłopoty z językami, szczególnie z niemieckim i łaciną. O ile śpiew był dla ks. Antoniego przyjemnym przedmiotem, o tyle matematyka pasjonowała go. Przy pomocy swego nauczyciela pana R. Turka przerobił rozszerzony program gimnazjum z tego przedmiotu. Uważany był w szkole za najlepszego ucznia z matematyki. Był w stanie utrzymać się z korepetycji, jakich udzielał. Nie tylko matematyka fascynowała młodego gimnazjalistę. Brał czynny udział w zajęciach pozaszkolnych. Uczestniczył w niemalże wszystkich spektaklach teatralnych organizowanych w gimnazjum. Kreował Miotka - głównego bohatera sztuki ks. B. Sychty pt. „Śpiące wojsko". […] W 1945 r. ks. Antoni Pepliński złożył w Sopocie egzamin dojrzałości. W tym samym roku został alumnem Wyższego Seminarium Duchownego w Pelplinie. Mimo długich lat wojny ks. Antoni nie zmienił swych zainteresowań. W dalszym ciągu działał w ZHP, gdzie był członkiem grupy instruktorskiej „Milites Christi”. Nie ostygło również jego zafascynowanie matematyką. Jako kleryk udzielał korepetycji uczniom pelplińskiego gimnazjum. Dał się także poznać jako aktor i śpiewak w różnego rodzaju uroczystościach, inscenizacjach, przedstawieniach organizowanych w seminarium. 23 grudnia 1950 roku bp Kazimierz Kowalski udzielił mu święceń kapłańskich. Pierwszą placówką ks. Antoniego były Chojnice, gdzie pełnił funkcję wikarego do 1958 roku. W tym czasie próbował, za aprobatą rektora seminarium pelplińskiego, podjąć studia matematyczne. Jego podanie nie zostało przyjęte. W 1958 roku został proboszczem parafii w Pawłowie. Ponowił swoje starania o przyjęcie na Uniwersytet Toruński. Władze uczelni ponownie odrzuciły jego podanie. Od 1959 roku ks. Antoni pełnił funkcję proboszcza w Czarnowie niedaleko Torunia. Parafia czarnowska skupiała wiernych z różnych stron Polski, dużą jej cześć stanowili repatrianci ze wschodu. Przed ks. Antonim stanęło trudne zadanie zintegrowania miejscowych parafian. […] Będąc proboszczem parafii w Czarnowie ks. A. Pepliński prosił kilkakrotnie swego biskupa o przeniesienie na parafię na Kaszubach. Jego starania w tym względzie nie przyniosły jednak skutku. […] Dopiero w 1984 roku niespodziewanie został przeniesiony do Mściszewic na środkowych Kaszubach. […] Do swoich parafian, nawet w kancelarii parafialnej, a zdarzało się, że i podczas mszy świętej, zwracał się po kaszubsku. Na plebanii w Mściszewicach mieszkał wraz z bratem Aleksym i siostrą Wandą. […] W latach 1963 –1980 ks. Antoni wielokrotnie przebywał w Kłącznie. W 1967 powstaje jedna z najpiękniejszych jego piosenek „Stedzynszci jezora Stedzynszci las, Stedzynszci Kaszebe wołają Was”. Tu pod wpływem uroku studzienickiej przyrody i w otoczeniu bliskich mu mieszkańców napisał wiele wierszy, komponował piosenki oraz kolędy. Ostatnie lata życia ksiądz Antoni Pepliński spędził w Mściszewicach (gmina Sulęczyno) i tam zmarł 6 sierpnia 1995 r.
CSB
Nas bëła dużô rodzëna. Nas bëło jednôsce lëdzy z tëch. Tatã zabralë, zamklë gò, bò òn béł działaczem w tim Związku Polaków w Niemczech. Za to gò zabralë, no i òn tam dwa lata, czë jakòs, sedzôł tam w Berlinie na tim, co òni gò tam na ti gilecë, nie wiém chto, scãlë, nié. No jô liczã, że to bëło tak, że tam bëła szwadżerka mamina. Ja, jô nalôzł. Tam bëła szwadżerka i ta pewno mówia: „No, Frãcëszkò, të tam tëli jich môsz, chłopa cë zabralë, nié”, no i té më so tak, òna dała pò rodzënie. Tam do Łysniewa, té w Sierakowicach, no i ten më tam i do szkòłë chòdzëlë, i béł przëjãti do komunii na tim, jo. I té jedno lato znôwù, ale béł jeszcze mój bracczi młodszi Heliodor. Më dwòje tam bëlë, nié, bò jô mëslôł, że rok, a òn mówi dwa lata më tam bëlë do tegò. No i té jeden rok jô béł znôwù ù drëdżégò kùzynostwa tu w Prądzące. A téż pasł krowë, òwce i tak dali, a tak dali. A tam znôwù w tim Łysniewie tam bëło pòdzeloné. Jeden pasł krowë, òwce i tam ten, a drëdżi pasł gãsë i mie sã dzëwòwało, i taczi tam béł Aleks Pepliński. Razã, taczi małi chłop. Jô tak so dzëwòwôł, jak më tam paslë to, że ten w tim czasie za Niemców mógł już pò niemieckù czëtac i czëtôł ksążczi. I to mie dzëwòwało. Jô to nierôz dzys pòwiém: „Skąd òn sã mógł naùczëc”? Jô ani niemiecczégò bardzo nie znôł, bò całi czas pò kaszëbskù gôdôł. Trochã to tam w ti szkòle sã naùcził. Cudów nie sã nie naùcził, bò mówic tegò, ale pisownia to słabò jô czëtôł, nie. Jô sã dzëwòwôł jeszcze tegò, skąd ten te… Òn béł starszi òd mie tam pewno dzesãc lat, abò wiele. Jô nie wiém terô dokładnie. Òn te krowë tam pasł na tim pastwiskù, a jô dali pilnowôł te gãsë, ale jô widzôł wiedno ksążczi, jak òn pãdzył te krowë, wiedno czëtôł. Béł zainteresowany i pò niemieckù mie czëtôł. Jô so dzëwòwôł. Jô mëslôł, że òn mùszôł bëc zdolny, taki nieułomny. I pòtim, jô pamiãtóm, jak tegò, no tam te krowë më paslë i tam to dało, to wiedno chcã mówic, chléb z marmùladą, abò z margariną pòsmarowany, i kawa z mlékem, i tak dali, a dali. No bëła biéda w tym czasie, ale jedzenie jakie bëło. No i ta cotka, ta sã stara, żebë dac. Przëjéżdżała tam, pamiãtóm, mie òni szëkòwalë, jak do komunii, przëjacha ji córka, klôsztornô. Òna so nazéwa Leszczyńska, bò ta cotka bëła drëdżi rôz żeniałô. Jedny bëlë z pierszégò małżeństwa, Leszczińsczi, a Peplińsczi to béł z drëdżégò małżeństwa. Mògã jeszcze pòwiedzec, jak to przëszło do tegò małżeństwa. Leszcziński béł na pierszi wòjnie swiatowi, ten pierszi chłop. To béł tu w Kruszëniu, tu w pòwiece kòło Lésna, pòwiat Chojnice. No i òn na wòjnie béł i, z opowiadania, òn z kolegą szlë na przepùstkã, czë gdzes, gdzes tam jaczégòs znanégò, tam pewno z tëch strón, téż z Lésna béł, abò skąd, i gôdelë pò kaszëbskù wieczorim. No i szła szandarmeria, szandara, abò jakiś tam wòjskòwi, [?]. I coś jim so wëdôwało, że to są szpiedzy, że to je jaczi pò ruskù bëło. No i zastrzélëlë jich. To je fakt. To je ùdowodnioné. I tak mie, no i pùzni ta, raczi cotka, tatowa siostra, przëjacha tu do Kłączna, co zrobic. A òna ju tam, jô nie wiém, wiele tëch Leszczińsczich, babcia, bëło? Wszëtczich razã nie wiész? Piãc, czë wiele? Piãc, abò szesc, ale to nie je tak wôżné tëli małżeńtwa. No i co òna terô mô robic? I so tam radza pewno tatë, bò to béł le jeden knôp béł i trzë dzéwczãta bëłë, nié. No i ten béł ju, no, tam taczi Peplińsczi. Òna razã z nim do szkòłë chòdza w Kłącznie, nié, jak za pannã jeszcze ta ta całô Justina. No i òni sã znalë i tej sã zdecydowôł tam òżenic do tegò, na tã wdowã i tam piãc dzecy. To nie bëło tak łatwò i gòspòdarstwò bëło dosc dużé tam w tim, w tim, ale na tëch piôchach. Tu na tëch no piôchach, no to tam béł kruszéń taki trochã, na tim. No i, té òna sã pitô, co zrobic, ale jô tak liczã, gòspòdarstwò na niã nie bëło zapisané, bò to béł dosc dużi majątek, nié. Òna té sama bëła, ale tej òna sã òżenia z tim Peplińsczim, bò òni tam razem chòdzëlë do szkòłë, tej òn sã tam zdecydowôł. No i òni pózni tam gdzes w Klińczu kupielë, już ù tëch Peplińsczich, bò pamiãtóm, że Antek béł przëjãti w tim, ten ksądz Pepliński béł przëjãti w Klińczu. I jô so tak dzëwòwôł, jak to, a chrzest, abò to, i tegò, ten Przeworsczi béł chrzestny tegò Antka, ksãdza Peplińsczégò. I òn tu przëjachôł ten, to téż je dosc takô sprawa, ale to sã mòże przëdac. Òn béł terô ju w Czarnowie za probòszcza, bò nôpierwi òn béł wikarim w Chòjnicach pò wëswiãceniu. Pierszé jegò jakò wikari. Tam òn pôrã lat béł. Pózni mù dalë také Pawłowò, taką môłô parafiô na tim. Tam òn chwilã béł, ale, jak tegò, òn tam béł dosc aktiwny, té mù dalë w tim Czarnowie koło Torunia. To bëła takô zaniedbanô parafiô. Tam taczé, no po prostu, no taka rudera pòwiedzec ogólnie, no, ale òn so na to zgòdzył. Òn trochã pòchòdzył z gòspòdarstwa, jô liczã, bò òn miôł te dwie gòspòdinie. Jedna bëła, co w pòdwòrzu robia, tam krowë, swinie, bò òn wszëskò trzimôł, kùrë, kaczki, tak jak nôwiãkszi gòspòdôrz. A ta drëgô, ta przëjmòwała gòscy. To bëła Wanda, a to bëła Anusza. Ta tam gòscy co chwilã, a gòscy tam bëło no ù nich wiedno pełna plebaniô. Jak nierôz w niedzelã, abò w sobòtã na tim, a òn jeszcze tak te sobòtë, òn béł dobri matematik. Tam studencë przëjéżdżelë z Torunia do niegò na repe…, no, jak to sã gôdô, reko…, jô to tam pò pòlskù tak na tim, tegò. I té òn béł całi czas w ruchu. Òn tam béł, gòscëlë sã òkropnie. Jô tam do niegò czãsto jachôł jakò kawalér młodi już. Jô tu w pòcąg w Stëdnicach wsôdł i tej w Kòscérżne na Bydgòszcz pasowôł, no i z tegò, z Bydgòszcza na Toruń tam już aùtobusem na trase. No i jô tak tam jachôł dosc czãsto. Jô béł dosc długò starim kawalerim, do trzëdzesti cztërë lata, jak jô sã zaczął żenic. Jô liczył tam jakąs pannã takô, tak jô to tak fest wëczuwôł. To bëła tegò gòspòdarza, ale dzéwczãcu nic nie brakowało. To bëło dosc také… Jô z nią nawet korespondentowôł troszkã, nié. I té, jak jô przëjachôł, té òn, zszedł tam, abò zazwònił, bò bëłë chiba te rãczné telefonë, tam do tegò gòspòdôrza, żebë òn kònie przëgòtowôł i tam tegò, że [?] chłopa i jô mù òrôł pòle, jak jô tam przëjachôł, bò jô, pò to jô béł, wnet ju òd dzesãt lat òrôł, a mie interesowało gòspòdarstwò, nie. I té jô tam mùszôł mù òrac, bò tegò, bò òn tam ni miôł czasu na tim. Òn mùszôł tam w ti plebanii, to bëła bardzo biédnô raczi parafiô. Tam béł taczi, według mie, zbiérany naród. To tam bëlë z tëch przesiedleńców tam pòd Toruniã. Nie wiém, taczich, òni tam bëlë biédny [?]. Ùkraińcë nie bëlë, ale tam z jakiś, ale tak do kòscoła, jak tu na Kaszubach, tam nie chòdzëlë, tu w naszich stronach, co jô pamiãtóm, czë tu w tëch stronach. Tam bardzo mało chòdzało, ale tam bëło wiele napłiwòwégò narodu. Tam miejscowych, jô nie wiém, bëlë pôrã tak według mie. Té kòscół béł, no, òn so tam starôł, ale wiernych òn nie scągnie do kòscoła. No chòdzëło trochã. Nié tak, jak mòże, jak dzysô, bò dzysô téż już je corôz to mni, bò młodi bardzo nie téż, jak jô widzã to ù nas tu, że w Stëdnicach, czë w Ùgòszczu, abò gdzes. To mało młodich już je. Tam jesz taczich jak jô z babcią tam jeszcze je pôrã. Pôrã młodich téż je, tak jak wszãdze. No i tak to bëło. […] Jak òn béł w tim, w tim Czarnowie, a tu na te Kaszubë òn so starôł dosc długò. Tu gò biskup nie chcôł dac, a czë tam ten, bò to bëła jinô diecezjô, tu, a tam biskup gò nie chcôł dac, tam wëpùszczëc stąd, ale òn tam już. Tak pòwiém, że òn już starszi béł, a tam Miszczewice gò tak przëjãlë z mùzëką. Òni òpòwiôdalë mie. Jeszcze òn béł starszi, òn ju béł schòrowany, jak òn tu przëszedł. To béł już stari chłop, jak òn tu do Miszewic, ale wiém, że gò przëjãlë z mùzëką. [?] Jak jô tam ù niegò òrôł tã zemiã i to, té òn mie tam nierôz cos dôł. I té rôz òn mie gòłąbczi, abò perlice, bò òni mielë gòłąbczi, perlice. Òni tam mielë tegò ptactwa. Ciocia so w tim kòchała, nié, to béł normalnie, më so tam narobielë jak psë. Jak tam na to przëszedł, té tam mùszôł wszëskò pòmóc. Tu to wezże, Frãc, tu mòcno, mòże pómòżesz. No jak jô béł jesz mòcny, młodi chłop. I té òn mie dôł rôz perlice, czë gòłąbczi. Jô, pani, jô wiózł je w pòcągù w kartonie, czë w czim to bëło. Jedna mie tam w tim pòcągù wëleca. Tam sã szum zrobił. Ti wszësczé tam na mie: „Co pan tu”?! Jedny sã smielë, taczi młodi. Ti mie pòmòglë chwitac. I je chwëcëlë. Jô téż, jedny sã smielë, a jedny na mie rëczelë, ale mie pòmòglë. Jô je dowiózł. Mie sã, tëch Miszczewic. Jô dowiózł to. Dowiózł to i ten. Më doch to, nie wiész të, że më perlice mielë [?]? Òne tu pò tëch drzewach lôtałë. […] W tim, w tim Czarnowie, tam ti studencë przëjéżdżelë na te repetycje z ti matematyki, bò òn béł dobri matematik. I tam mój bratanek sã zapòznôł jakąs studentką, co òna ùcza fizyki, chemii, nie, ale òna to bëła jaż ze Żnina za Pòznaniem. I òn mù wëprawił weselé, ti kòbiétë. Jo, weselé bezalkoholowe. Ten raczej, co tu chòdzył, ten bratanek, òni tak ni mielë, òni bëlë biédny. Jakòs ta mama tak niegospodarna, no wie pani, jak to w tëch latach bëło, bò jô béł na tim, nawet na tim, jegò maturze, bò ni miôł chto jic, nié. Në chòri, to… I mielë mie zaproszoné na to weselé. I to weselé bëło w ti plebanii. Tam w ti stari chace, bò tam dużo lëdzy nie bëło. Tam bëlë, jaczis ksãżi, kómplów swòjich tam blëższich i béł tak, a mie òn béł za kelnera robił, ten młodi. Co? I pani, i jô, pani, béł kelnerem òn mie, bò jak jô widzôł, jak ju chtos tam chcôł, chto głową kiwôł, ten [?] kieliszkach kelnerowôł. To béł, taczi sznaps òstôł, każdi sóm sobie leje. Przedtim kielich sã naléze, té sã nachlelë, jô pamiãtóm, na weselé, té jich trzeba bëło wëniesc. Jak na taczich weselach jô téż tu béł ù nas. Jô béł òszczędny, że jeszcze zbiegło, ale tam bëło wino blós, że jô béł dobrim kelnerem, że jeszcze zbiegło. To tam nawet mie pisze taki tu, pani, tam…
PL
Nas była duża rodzina. Nas było jedenastu ludzi z tych. Tatę zabrali, zamknęli go, bo on był działaczem w tym Związku Polaków w Niemczech. Za to go zabrali, no i on tam dwa lata, czy jakoś, siedział tam w Berlinie na tym, co oni go tam na tej gilotynie, nie wiem kto, ścięli, nie. No ja liczę, że to było tak, że tam była szwagierka mamy. Tak, ja znalazłem. Tam była szwagierka i ta pewnie mówiła: “No, Franciszko, ty tam tyle ich masz, męża ci zabrali, nie”, no i wtedy my się tak, ona dała po rodzinie. Tam do Łyśniewa, wtedy w Sierakowicach, no i ten my tam i do szkoły chodziliśmy i byłem przyjęty do komunii na tym, tak. I wtedy jedno lato znowu, ale był jeszcze mój brat młodszy Heliodor. My dwoje tam byliśmy, nie, bo ja myślałem, że rok, a on mówi, dwa lata my tam byliśmy do tego. No i wtedy jeden rok ja byłem znowu u drugiego kuzynostwa tu w Prądzonie. A też pasłem krowy, owce i tak dalej, a tak dalej. A tam znowu w tym Łyśniewie tam było podzielone. Jeden pasł krowy, owce i tam ten, a drugi pasł gęsi i mnie dziwiło, i taki tam był Aleks Pepliński. Razem, taki mały mężczyzna. Ja tak się dziwiłem, jak my tam paśliśmy to, że ten w tym czasie za Niemców mógł już po niemiecku czytać i czytał książki. I to mnie dziwiło. Ja to nieraz dziś powiem: “Skąd on się mógł nauczyć”? Ja ani niemieckiego bardzo nie znałem, bo cały czas po kaszubsku mówiłem. Trochę to tam w tej szkole się nauczyłem. Cudów nie się nie nauczyłem, bo mówiąc tego, ale pisownia to ja słabo czytałem, nie. Ja się dziwiłem jeszcze tego, skąd ten te… On był starszy ode mnie tam pewnie 10 lat, albo ile. Ja nie wiem teraz dokładnie. On te krowy tam pasł na tym pastwisku, a ja dalej pilnowałem te gęsi, ale ja widziałem zawsze książki, jak on pędził te krowy, zawsze czytał. Był zainteresowany i po niemiecku mi czytał. Ja się dziwiłem. Ja myślałem, że on musiał być zdolny, taki nieułomny. I potem, ja pamiętam, jak tego, no tam te krowy my paśliśmy i tam to dało, to zawsze chcę mówić, chleb z marmoladą, albo z margaryną posmarowany, i kawę z mlekiem, i tak dalej, a dalej. No była bieda w tym czasie, ale jedzenie jakieś było. No i ta ciotka, ta się starała, żeby dać. Przyjeżdżała tam, pamiętam, mnie oni przygotowali, jak do komunii, przyjechała jej córka, zakonnica. Ona się nazywała Leszczyńska, bo ta ciotka drugi raz wyszła za mąż. Jedni byli z pierwszego małżeństwa, Leszczyńscy, a Pepliński to był z drugiego małżeństwa. Mogę jeszcze powiedzieć, jak to przyszło do tego małżeństwa. Leszczyński był na I wojnie światowej, ten pierwszy mąż. To był tu w Kruszynie, tu w powiecie koło Leśna, powiat Chojnice. No i on na wojnie był i, z opowiadania, on z kolegą szli na przepustkę, czy gdzieś, gdzieś tam jakiegoś znanego, tam pewnie z tych stron, też z Leśna był, albo skąd, i rozmawiali po kaszubsku wieczorem. No i szła żandarmeria, policjant, albo jakiś tam wojskowy, [?]. I coś im się wydawało, że to są, szpiedzy, że to jest jakiś po rosyjsku było. No i zastrzelili ich. To jest fakt. To jest udowodnione. I tak mnie, no i później ta, raczej ciotka, taty siostra, przyjechała tu do Kłączna, co zrobić. A ona już tam, ja nie wiem, ilu tych Leszczyńskich, babcia, było? Wszystkich razem nie wiesz? Pięciu, czy ilu? Pięć, albo sześć, ale to nie jest tak ważne tyle małżeństwa. No i co ona teraz ma robić? I się tam radziła pewnie taty, bo to był tylko jeden chłopak i trzy dziewczęta były, nie. No i ten był już, no, tam taki Pepliński. Ona razem z nim do szkoły chodziła w Kłącznie, nie, jak za pannę jeszcze ta, ta cała Justyna. No i oni się znali i wtedy się zdecydował tam ożenić do tego, na tę wdowę i tam pięcioro dzieci. To nie było tak łatwo i gospodarstwo było dosyć duże tam w tym, w tym, ale na tych piachach. Tu na tych ni piskach, no tam, tam był kruszeń taki trochę, na tym. No i, wtedy ona się pyta, co zrobić, ale ja tak liczę, gospodarstwo na nią nie było zapisane, bo to był dość duży majątek, nie. Ona wtedy sama była, ale wtedy ona wyszła za mąż za tego Peplińskiego, bo oni tam razem chodzili do szkoły, wtedy on się tam zdecydował. No i oni później tam gdzieś w Klińczu kupili, już u tych Peplińskich, bo pamiętam, że Antek był przyjęty w Klińczu. I ja się tak dziwiłem, jak to, a chrzest, albo to, i tego, ten Przeworski był chrzestny tego Antka, księdza Peplińskiego. I on tu przyjechał ten, to też jest dość taka sprawa, ale to się może przydać. On był już teraz w Czarnowie za proboszcza, bo najpierw on był wikarym w Chojnicach po wyświęceniu. Pierwsze jego jako wikary. Tam on parę lat był. Później mu dali takie Pawłowo, taką mała parafia na tym. Tam on chwilę był, ale, jak tego, on tam był dość aktywny, wtedy mu dali w tym Czarnowie koło Torunia. To była taka zaniedbana parafia. Tam takie, no po prostu, no taka rudera powiedzieć ogólnie, no, ale on się na to zgodził. On trochę pochodził z gospodarstwa, ja liczę, bo on miał te dwie gospodynie. Jedna była, która na podwórku robiła, tam krowy, świnie, bo on wszystko trzymał, kury, kaczki, tak jak największy gospodarz. A ta druga, ta przyjmowała gości. To była Wanda, a to była Ania. Tam tam gości co chwilę, a gości tam było no u nich zawsze pełna plebania. Jak nieraz w niedzielę, albo w sobotę na tym, a on jeszcze tak te soboty, on był dobry matematyk. Tam studenci przyjeżdżali z Torunia do niego na repe…, no, jak to się mówi, reko…, ja to tam po polsku tak na tym, tego. I wtedy on był cały czas w ruchu. On tam był, gościli się okropnie. Ja tam do niego często jechałem jako kawaler młody już. Ja tu w pociąg w Studzienicach wsiadłem i wtedy do Kościerzyny na Bydgoszcz czekał, no i z tego, z Bydgoszczy na Toruń tam już autobusem na trasie. No i ja tak tam jechałem dosyć często. Ja byłem dość długo starym kawalerem, do 34 lata, jak ja się zacząłem żenić. Ja liczyłem tam jakąś pannę taką, tak ja to tak mocno wyczuwałem. To była tego gospodarza, ale dziewczynie nic nie brakowało. To było dość takie… Ja z nią nawet korespondowałem troszkę, nie. I wtedy, jak ja przyjechałem, wtedy on, zszedł tam, albo zadzwonił, bo były chyba te ręczne telefony, tam do tego gospodarza, żeby on konie przygotował i tam tego, że [?] mężczyzny i ja mu orałem pole, jak ja tam przyjechałem, bo ja, po to ja byłem, prawie już od 10 lat orałem, a mnie interesowało gospodarstwo, nie. I wtedy ja tam musiałem mu orać, bo tego, bo on tam nie miał czasu na tym. On musiał tam w tej plebanii, to była bardzo biedna raczej parafia. Tam był taki, według mnie, zbierany naród. To tam były z tych przesiedleńców tam pod Toruniem. Nie wiem, takich, oni tam byli biedni [?]. Ukraińcy nie byli, ale tam z jakiś, ale tak do kościoła, jak tu na Kaszubach, tam nie chodzili, tu w naszych stronach, co ja pamiętam, czy tu w tych stronach. Tam bardzo mało chodziło, ale tam było dużo napływowego narodu. Tam miejscowych, ja nie wiem, byli parę tak według mnie. Wtedy kościół był, no, on się tam starał, ale wiernych on nie ściągnie do kościoła. No chodziło trochę. Nie tak, jak może, jak dzisiaj, bo dzisiaj też już jest coraz to mniej, bo młodzi bardzo nie też, jak ja widzę to u nas tu, że w Studzienicach, czy w Ugoszczy, albo gdzieś. To mało młodych już jest. Tam jeszcze takich jak ja z babcią tam jeszcze jest parę. Parę młodych też jest, tak jak wszędzie. No i tak to było. […] Jak on był w tym, w tym Czarnowie, a tu na te Kaszuby on się starał dość długo. Tu go biskup nie chciał dać, a czy ta ten, bo to była inna diecezja, tu, a tam biskup go nie chciał dać, tam wypuścić stąd, ale on tam już. Tak powiem, że on już starszy był, a tam Mściszewice go tak przyjęli z muzyką. Oni opowiadali mi. Jeszcze on był starszy, on już był schorowany, jak on tu przyszedł. To był już stary mężczyzna, jak on tu do Mściszewic, ale wiem, że go przyjęli z muzyką. [?] Jak ja tam u niego orałem tę ziemię i to, wtedy on mnie tam nieraz coś dał. I Wtedy raz on mi gołąbki, albo perlice, bo oni mieli gołąbki, perlice. Oni tam mieli tego ptactwa. Ciocia się w tym kochała, nie, to był normlanie, my się tam napracowaliśmy jak psy. Jak tam na to przyszedł, wtedy tam musiał wszystko pomóc. To tu weźże, Franek, mocno, może pomożesz. No jak ja byłem jeszcze silny, młody mężczyzna. I wtedy on mi dał raz perlicę, czy gołąbki. Ja, pani, ja wiozłem je w pociągu w kartonie, czy w czym to było. Jedna mi tam w pociągu wyleciała. Tam się szum zrobił. Ci wszyscy tam na mnie: “Co pan tu”?! Jedni się śmiali, tacy młodzi. Ci mi pomogli chwytać. I je chwycili. Ja też, jedni się śmiali, a jedni na mnie ryczeli, ale mi pomogli. Ja je dowiozłem. Mi się, tych Mściszewic. Ja dowiozłem to. Dowiozłem to i ten. My przecież to, nie wiesz ty, że my perlice mieliśmy [?]? One tu po tych drzewach latały. […] W tym, w tym Czarnowie, tam ci studenci przyjeżdżali na te korepetycje z tej matematyki, bo on był dobry matematyk. I tam mój bratanek się zapoznał jakąś studentką, która uczyła fizyki, chemii, nie, ale ona to była aż ze Żnina za Poznaniem. I on mu wyprawił wesele, tej kobiety. Tak, wesele bezalkoholowe. Ten raczej, co tu chodził, ten bratanek, oni tak nie mieli, oni byli biedni. Jakoś ta mama taka niegospodarna, no wie pani, jak to w tych latach było, bo ja byłem na tym, nawet na tym, jego maturze, bo nie miał kto iść, nie. No chory, to… I mieli mnie zaproszone na to wesele. I to wesele było w tej plebanii. Tam w tej starej chacie, bo tam dużo ludzi nie było. Tam byli, jakiś księży, kolegów swoich tam bliższych i był tak, a mnie on za kawalera robił, ten młody. Co? I pani, i ja, pani, byłem kelnerem o mnie, bo jak ja widziałem, jak już ktoś tam chciał, kto głową kiwał, ten [?] kieliszkach kelnerował. To był, taka wódka została, każdy sam sobie leje. Przedtem kieliszek się znajdzie, wtedy się napili, ja pamiętam, na wesele, wtedy ich trzeba było wynieść. Jak na takich weselach ja też tu byłem u nas. Ja byłem oszczędny, że jeszcze zbiegło, ale tam było wino tylko, że ja byłem dobrym kelnerem, że jeszcze zbiegło. To tam nawet mnie tam pisze taki tu, pani, tam…
Fragmenty relacji
