Relacje
Anna Wodniczak
Mama, wez mie, jô bãdã żil chòc na jedny nóżce./Mamo, zabierz mnie, ja będę żył choć na jednej nóżce.
Komentarz
Polski Czerwony Krzyż jest częścią Międzynarodowego Ruchu Czerwonego Krzyża i Czerwonego Półksiężyca. To organizacja zrzeszona w największym ogólnoświatowym ruchu humanitarnym, jednym z najstarszych w historii ludzkości. Jego misją jest zapobieganie ludzkim cierpieniom i łagodzenie ich skutków oraz ochrona ludzkiej godności, bez jakiejkolwiek dyskryminacji na tle narodowości, rasy, płci, przekonań religijnych lub politycznych. Jego częściami składowymi są działające na szczeblu międzynarodowym: Międzynarodowy Komitet Czerwonego Krzyża (MKCK), Międzynarodowa Federacja Stowarzyszeń Czerwonego Krzyża i Czerwonego Półksiężyca (Federacja) oraz stowarzyszenia krajowe Czerwonego Krzyża lub Czerwonego Półksiężyca. Do działań Polskiego Czerwonego Krzyża należy m. in. prowadzenie Krajowego Biura Informacji i Poszukiwań, które ma na celu odnajdywanie zaginionych podczas wojen oraz łączenie rodzin.
źródło: www.pck.pl
CSB
I ta wòjna déra szesc (6) lat. Pózni pò ti drëdżi wòjnie swiatowi, jak tata wrócyl dodóm z frontë, bò tata gôdôl, jesz bél szedl do niemiecczégò wòjska. Chtos mie tu czedës gôdôl: „A, bò Pòlôch…”, bò to, tamto. Tata gôdôl, że do niemiecczégò wòjska szlë tu wiele lëdzy. Prawie nie wiém, czë nawet wszëscë, nie wiém, dlatego, że na samò „Dzień dobry” całô wies bë sã nalazła w Piôsznicë. I pierszi dzéń rozpòczãcô wòjnë, całô wies bë bëla w Piôsznicë spôlonô. Tam, gdze to są te, te, nié. I przez to, że òn bél w niemiecczim wòjskù, lëdze, nié tilkò tata, wszësczi ti, co szlë, nié, bél w niemiecczim wòjskù, to wszëskò so zachòwa. Té w ti drëdżi wòjnie swiatowi, mama, jak tu bëlë dwa frontë, nôwikszé strzélanié, nôwikszé walczi tu przez Kadzëmiérz, Dãbògòrzé w kierunku Òksëwiô, i przed, i jak so wòjna zaczã, i jak so skùńczëla, téż drëdżi front tu szedł. I mój brat bél ranny. Tu, jak do Dãbògòrzô so jidze, tu je leśniczówka, to òna je pińcset (500) métrów òd tegò zómkù, to tam pózni gôdelë, że „pòd dębową”, nié, jakòs, „na kaczorku”, o, tak gôdelë, że ta leśniczówka je, nié. I tam mój brat béł ranny, jak òni ùcékelë. Té noga jedna ùrównô czësto, na skórze tilkò wisa òd kòlana, a drëgô òd kòlana na dól rozszczépionô całô. I òn gôdô: „Mama, wez mie, jô bãdã żil chòc na jedny nóżce”. A, że tata bél w niemiecczim wòjskù, wzãlë gò żôlnérze do se i stamtąd òni gò wzãlë do Szwecji, do Danii, do Kopenhagë, i tam òn bél pół rokù w gipsie. Në i té, jak, to bél ten drëdżi front, jak bél już, jak wòjna sã kùńczëla, bò to sztërdzesti (1940 r.), trzëdzescë dzewiąti (1939 r.), sztërdzesti piąti (1945) rok, szósti (1946 r.), ten drëdżi front, nié ten pierszi, le ten drëdżi òn bél ranny. Dwa lata òn bél w Danii. Në i té tata na tim fronce we Francji bél, w Niemcach, w Anglii tam, nié, i té pózni, jak òn przëszedł, jak ta wòjna sã skùńczëla, té, aha, a mój brat żëje, bò pò dwùch latach òn so òdnalôzł. Òn dwa lata zginął bez śladu, to mama mia kùzynkã w Hélu. Òna mia żeniali wòjskòwégò. Ten wòjskòwi przez Czerwiony Krziż, jakòs òni gò òdnalezlë, i òn drëdżim transpòrtã dzecy ze Szwecji tu, przez mòrze przeplënąl, pierszim nié, le drëdżim. I òn już bél, tam òn chòdzyl do szkòlë. Òn już bél dwa lata starszi. Tu òn bél wëższi wiele. I nogã jednã òn miôl całą, tã wzdluż rozszczépioną, a jedna jô nie wiém, a ta chiba, co bëla ùrwónô, na ti skórce wisa, w jednym bóce òn nosyl korek. I òn chòdzyl, jajo bë mù na glowie ùleża. Żóden zdrów czlowiek tak nie chòdzyl. Tańcowac, wszëstkò, wszëstkò òn mie naùczil. Tak bëlo ù nas. I té òn so òdnalôzl. Mamë òn nie pòznôl, tatã òn pòznôl we Gduńskù, jak tata jachôl za nim, nié, i tatowã sostrã. I té òn tak jidze, wzérô i kònie òn pòznôl. Nasze kònie òn pòznôl, nié, jidze i òn tak miôl kocyk pòd pachą zawiniony, i ten kocyk òn tak rzucyl w te dzecë i gôdô: „Mój tata przëjachôl”! I té òni przëjachelë tu dodóm. Terô do szkòle, co òn chòdzyl, do Dãbògòrzô, ale z pierszą klasą, bò òn zabél pò kaszëbskù, pò pòlskù gadac, nié. Në tej òn przëszedl dodóm, òn gôdô: „Nie mdze z dzecama do szkòlë chòdzyl”, a mama mù gôdô: „Czemù”? „Òn nie mdze z glupima chòdzyl do szkòlë”, në ale mama gôdô: „Të mùszisz so ùczëc”, tak, nié. Té òn rôz przëchôdô z Dãbògòrzô ze szkòlë a gôdô: „Mutti, Mutii, zwei zloty auf usziti”, a mama gôdô: „Mòże zeszyty”? „Ach, klappern Sie Deutsch”. No i tak bëlo ù nas. I terôska, terô tata mie gôdôl, na tëch frontach, jô gôdóm: „No, ale tata, że të przeżil…”, nié, më so tak òpòwiôdelë to, jak më dwie sedzymë, nié, a tata gôdô: „Në jo, kò jô nie strzélôl”, a jô gôdôm: „Në, ale tata, front, të miôl karabin, przecież të mùszil strzélac”. A tata mie rzekl tak: „Anka, jô przez calą wòjnã nie zabil ani jednégò czlowieka”. Jô gôdóm: „Tata, a skąd të to wiész? Të doch mùszil strzélac”. „Kò tëli, jak nas strzéla, té mógl w lëft strzélac, a nié w lëdzy. Ani jednégò czlowieka nie zabil. Tëli, jak wòjska je, w lëdzy nie darwôsz, mòżesz w lëft strzélac”. Tak tata rzekl. Në i té, terô wòjna sã skùńczëla, tata przëszedl z frontë dodóm. Në, gòląbk je biédny na dakù, ale tu nie bëlo ani dakù, ani gòląbka na dakù. Nic, gòlô zemia. Në i zaczã sã znowù żëcé òd nowa.
PL
I ta wojna trwała sześć lat. Później po tej drugiej wojnie światowej, gdy tata wrócił do domu z frontu, bo tata mówił, jeszcze poszedł do niemieckiego wojska. Ktoś mi tu kiedyś gadał: „A, bo to Polak…”, to to, tamto. Tata mówił, że do niemieckiego wojska poszło tu wielu ludzi. Akurat nie wiem, czy nawet wszyscy, nie wiem, dlatego, że na samo „Dzień dobry” cała wieś znalazłaby się w Piaśnicy. I pierwszy dzień rozpoczęcia wojny, cała wieś byłaby spalona w Piaśnicy. Tam, gdzie to są te, te, nie. I przez to, że on był w niemieckim wojsku, ludzie, nie tylko tata, wszyscy ci, którzy poszli, nie, był w niemieckim wojsku, to wszystko się zachowało. Potem w tej drugiej wojnie światowej, mama, jak już były dwa fronty, największa strzelanina, największe walki tu przez Kazimierz, Dębogórze w kierunku Oksywia, i przed, i jak się wojna zaczęła, i jak się skończyła, też drugi front tu szedł. I mój brat był ranny. Tu, jak do Dębogórza się idzie, tu jest leśniczówka, to ona jest pięćset metrów od tego zamku, to tam później gadali, że „pod dębową”, nie, jakoś, „na kaczorku”, o, tak gadali, że ta leśniczówka jest, nie. I tam mój brat był ranny, jak oni uciekali. Wtedy jedna noga zupełnie urwana, na skórze tylko wisiała od kolana, a druga od kolana w dół cała rozszczepiona. I on mówi: „Mama, zabierz mnie, ja będę żył choć na jednej nóżce”. A, że tata był w niemieckim wojsku, wzięli go żołnierze do siebie i stamtąd oni go wzięli do Szwecji, do Danii, do Kopenhagi, i tam on był pół roku w gipsie. No i wtedy, to był ten drugi front, jak był już, jak wojna się kończyła, bo to czterdziesty, trzydziesty dziewiąty, czterdziesty piąty rok, szósty, ten drugi front, nie ten pierwszy, tylko ten drugi on był ranny. Dwa lata on był w Danii. No i wtedy tata na tym froncie we Francji był, w Niemczech, w Anglii tam, nie, i wtedy później, jak on przyszedł, jak ta wojna się skończyła, wtedy, aha, a mój brat żyje, bo po dwóch latach on się odnalazł. On dwa lata zginął bez śladu, to mama miała kuzynkę w Helu. Ona wyszła za mąż za wojskowego. Ten wojskowy przez Czerwony Krzyż, jakoś oni go odnaleźli, i on drugim transportem dzieci ze Szwecji tu, przez morze przepłynął, pierwszym nie, tylko drugim. I on już był, tam on chodził do szkoły. On już był dwa lata starszy. Tu on był wiele wyższy. I jedną nogę on miał całą, tę wzdłuż rozszczepioną, a jedna ja nie wiem, a ta chyba, która była urwana, na tej skórce wisiała, w jednym bucie on nosił drewniak. I on chodził, jajo by mu z głowy nie spadło. Żaden zdrowy człowiek tak nie chodził. Tańczyć, wszystko, wszystkiego mnie nauczył. Tak było u nas. I wtedy on się odnalazł. Mamy nie poznał, tatę poznał w Gdańsku, kiedy tata pojechał po niego, nie, i siostrę taty. Potem on tak idzie, spogląda i konie poznał. Nasze konie on poznał, nie, idzie i tak kocyk miał zawinięty pod pachą, i ten kocyk on rzucił w te dzieci i mówi: „Mój tata przyjechał”! Wtedy oni przyjechali tutaj do domu. Teraz do szkoły, do której chodził, do Dębogórza, ale z pierwszą klasą, bo on zapomniał po kaszubsku, po polsku mówić, nie. No wtedy on przyszedł do domu, on mówi: „Nie będzie z dziećmi do szkoły chodził”, a mama mu mówi: „Czemu”? „On nie będzie z głupimi chodził do szkoły”, no ale mama mówi: „Ty musisz się uczyć”, tak, nie. Wtedy on raz przychodzi z Dębogórza ze szkoły i mówi: „Mamo, mamo, dwa złote na usziti”, a mama mówi: „Może zeszyty”? „Ach, niech mama mówi po niemiecku”. No i tak było u nas. I teraz, teraz tata mi mówił, na tych frontach, ja mówię: „No, ale tata, że ty przeżyłeś…”, nie, my sobie tak opowiadaliśmy to, jak my dwie siedzimy, nie a tata mówi: „No tak, przecież ja nie strzelałem”, a ja mówię: „No, ale tata, front, miałeś karabin, przecież musiałeś strzelać”. A tata mi powiedział tak: „Anka, ja przez całą wojnę nie zabiłem ani jednego człowieka”. Ja mówię: „Tata, a skąd ty to wiesz? Ty przecież musiałeś strzelać”. „Przecież tylu, ilu nas strzelało, ty mogłeś strzelać w powietrze, a nie w ludzi. Ani jednego człowieka nie zabiłem. Tyle, jak wojska jest, w ludzi nie musisz, możesz strzelać w powietrze”. Tak tata powiedział. No i wtedy, teraz wojna się skończyła, tata przyszedł z frontu do domu. No, gołąbek jest biedny na dachy, ale tu nie było ani dachu, ani gołąbka na dachu. Nic, goła ziemia. No i zaczęło się znowu życie od nowa.
Fragmenty relacji
