Relacje
Irena Kulwikowska
Sã gôdô, że stojałë tilkò òct, mùsztarda i papiór toaletowi./Mówi się, że stały tylko ocet, musztarda i papier toaletowy.
Komentarz
Pierwsze kartki żywnościowe wprowadzono Instrukcją Biura Ekonomicznego przy PKWN dnia 27 września 1944 r. w sprawie zaopatrzenia ludności nierolniczej w żywność i artykuły codziennego użytku. Zakupy na kartki polegały na warunkowaniu możliwości zakupu jednego atrakcyjnego towaru koniecznością zakupu innego towaru - nieatrakcyjnego dla klienta - bez obniżania ceny pakietu towarów. Na kartki sprzedawano chleb, mąkę, kaszę, ziemniaki, warzywa, mięso, tłuszcze, cukier, słodycze, mleko, kawę lub herbatę, sól, ocet, naftę, zapałki, mydło, a nawet wyroby dziewiarskie. System kartkowy funkcjonował do 1989 roku. Został zniesiony 1 sierpnia przez rząd Mieczysława Rakowskiego.
CSB
Lata 70. i 80., te kòmùnisticzné, to bëłë taczé, to bëłë cãżczé czasë. Tedë téż kôrtczi, té kòlejczi za wszësczim. Kôrtczi bëłë na cëczer, na bótë, na wszëskò. To jô wiém, jak w domù towarowim, to te bótë sã pòdôwało. To ju bëło równo, czë chtos miôł 40 (sztërdzestkã), a wzął 37 (trzëdzescë sédem), czë 42 (sztërdzescë dwa). Jaczé bótë chto pòdôł kòmùs, przez głowã sã pòdôwało. Tłok, lëdze sã pchelë, no bò to bëło rzeczywiście na wagã złota, żebë to dostac. Tak samò kòlejczi pò kawã. Jô wiém, bëłë nawet taczé kòmitetë pòwòłiwóné, żebë pilnowac, chto za kògùm stojôł. Gmina pòwòłiwa taczé kòmisje, chtërne bëłë w sklepie, co pilnowałë, żebë sobie eskpedientczi nie wzãłë, czegòs nie schòwałë, nié. Òne dostałë np. tam, nie wiém, pòwiédzmë 200 (dwasta), czë 300 (trzësta) tëch kawów i òne to wszëskò sprzedałë, że nic nie szło spòd ladë, nié. Wszëskò bëło wëdóné lëdzama. Taczé kòmisje téż bëłë pòwòłiwóné przez gminã, bò jô téż w taczich kòmisjach czedës pôrã razy bëła wëznaczonô przez gminã jakò prôcownik gminë. Bëła kôrtka takô i tam bëło napisóné, że môsz prawò do zakùpù tëli i tëli cëkru, tëli miãsa, nié. Szło sã do miãsnégò pò miãso. Òni te kôrtczi wëcynelë i na te kôrtczi të dostôwa normalnie przydział. Rôz na cygaretë, nawet na sznaps bëła kôrtka. Lëdze wëmieniwelë, kôrtkã na sznaps mòżna bëło wëmienic, już terô nie wiém na co, na cygaretë, czë jakòs tak. Jô nie wiém. To sã wëcynało të kùpònë, nié. Lëdze sã zamieniwelë, abò skùpiwelë i té towarã sã wëmieniwelë. Tak samò jak z tima bótama. Kòżdi wzął to, co chwëcył, co chto pòdôł kòmùs, nié, przë tim, bò pòtem òni sã wëmienilë gdzes tim. Tak to wëzdrzało, taczé szapranié sã. To bëło smùtné. A terô? Terô je fejno, terô je jinaczi. Dosc długò më z tima kôrtkama walczëlë. Pòtem bëło lepi, bò bëło kąsk wiãcy towaru, té ju tak nie bëło taczi szarpaninë, ale to pòczątczi to béł rzeczywiście, taczi widok béł straszny. Sã gôdô, że stojałë tilkò òct, mùsztarda i papiór toaletowi. Te zdjãca, co są przewijają, że lëdze z tima szalama papioru toaletowégò chòdzą, to bëła takô rzeczywistość.
PL
Lata 70. i 80., te komunistyczne, to były ciężkie czasy. Kartki, kolejki po wszystko. Kartki były na cukier, buty, na wszystko. Wiem, jak w domu towarowym podawało się buty. Już zupełnie obojętnym było, czy ktoś nosił numer 40, a wziął 37, czy 42. Buty ktoś komuś podał, przez głowę się podawało. Tłok, ludzie się pchali, bo to było rzeczywiście na wagę złota. Tak samo wyglądały kolejki po kawę. Wiem, że były powoływane nawet komitety, by pilnować kto za kim stał. Gmina powoływała takie komisje, które były w sklepie. Te pilnowały, by ekspedientki nie wzięły dla siebie, czegoś nie schowały. One dostały powiedzmy, że 200, bądź 300 kaw i one to wszystko musiały sprzedać, żeby nic nie poszło spod lady, a wszystko zostało wydane ludziom. Takie komisje były powoływane przez gminę. Ja też kiedyś kilka razy, jako pracownik gminny, byłam wyznaczona do pracy w komisji. Była kartka, na której było napisane, że masz prawo do zakupu konkretnej ilości cukru, mięsa itp.. Chodziło się do sklepu mięsnego po mięso. Kartki były wycinane i na te kartki dostawało się swój przydział. Raz na papierosy, nawet na wódkę była kartka. Ludzie się wymieniali. Kartkę na wódkę można było wymienić, już teraz nie wiem na co, na papierosy, czy jakoś tak. Nie wiem. Te kupony się wycinało. Ludzie się zamieniali lub skupywali i potem wymieniali towarem. Tak samo jak z butami. Każdy wziął to, co chwycił, co kto podał komuś, bo potem gdzieś się wymieniano. Tak wyglądało takie szarpanie się. To było smutne. A teraz? Teraz jest fajnie, inaczej. Dosyć długo walczyliśmy z tymi kartkami. Potem było lepiej, bo było trochę więcej towaru. Nie było już takiej szarpaniny, ale początki to był rzeczywiście straszny widok. Mówi się, że stały tylko ocet, musztarda i papier toaletowy. Te zdjęcia, które się przewijają, że ludzie z szalami papieru toaletowego chodzą, pokazują rzeczywistość.
Fragmenty relacji
