Relacje
Brygida Bulczak
Kómpel dobri zdradzył, że òn słëchô Wòlny Eùropë./Kumpel dobry zdradził, że on słucha Wolnej Europy.
Komentarz
Propaganda PRL oprócz wpływu na treść przekazu informacyjnego, miała za zadania kształtowanie postaw jednostek i zwalczanie propagandy kościelnej i języka codziennego. Jej celami były: takie ukształtowanie postaw społeczeństwa, aby podlegało samokontroli (bez udziału służb bezpieczeństwa), wychowanie społeczeństwa w uwielbieniu dla władzy (którą ukazywano jako spełnienie procesu dziejowego i najwyższy cel marzeń) – przy jednoczesnej nienawiści do wszystkiego, co od ówczesnej władzy państwowej nie pochodziło lub uniemożliwiało jej ogarnięcie całości życia społecznego. Ci, którzy nie ulegali propagandzie, traktowani byli na równi z wrogami i zastraszani siłą władzy, która „wszystko wie i wszystko przewidziała”. We wczesnym okresie, aż do roku 1956 propaganda PRL miała za zadanie zaszczepienie w Polsce kultu rewolucyjnych wodzów radzieckich Włodzimierza Lenina i Józefa Stalina. Nośnikami propagandy w PRL były zarówno plakaty, wiersze, piosenki czy filmy, których przesłaniem była wielka przyjaźń polsko-radziecka, np. serial pt. „Czterej pancerni i pies”.
źródło: https://pl.wikipedia.org/wiki/Propaganda_w_Polskiej_Rzeczypospolitej_Ludowej#cite_note-2
Głównymi zadaniami rozgłośni Radio Wolna Europa była walka z indoktrynacją komunistyczną, prostowanie fałszów propagandy oraz podtrzymywanie oporu moralnego w Polsce. Znaczenie RWE wynikało nie tylko z faktu, że słuchało go miliony, ale z przekazywanych treści dla słuchaczy. Dla wielu Polaków żyjących w komunistycznej Polsce, rozgłośnia RWE stała się głównym źródłem niezależnych informacji o Polsce i o świecie. Już od pierwszych tygodni działalności była obiektem szczególnego zainteresowania ze strony władz komunistycznych. Od samego początku atakowano ją poprzez publikacje prasowe i książkowe. Nasilenie ataków miało miejsce na początku lat siedemdziesiątych.
Więcej:
CSB
W pòdstawówce, w tam, o, té òni mielë przësłóné. Do kòżdi szkòłë bëłë przësłóny szkólny, energiczny, młodi, taczi ze wschodu bardziej. Jich zadaniem bëło wërugowac kaszëbiznã, bò òni wiedzelë, że Kaszëbi sã trzimają mòcno, że Kaszëbi trzimają z Bògã, i to trzeba bëło nôlepi „znikwic” – „tak”. I, jak tak, jô nie wiém, czë wszëscë, ale jô mògã mówic ò se. Dlô mie bëło, mie bëło cãżkò w szkòle. Mie bëło strasznie cãżkò w szkòle, bò tak: prądu nie bëło, nié, ale tata, jak ze stacji, té òn miôł taczi akùmulator wiôldżi, do światła nié, ale do radia. I té nie wolno bëło słëchac. Stacje bëłë taczé te, radiowô le bëła jedna tam, nié. Nie bëło taczich wyboru, tam, żebë mógł słëchac, ale òni po kryjomu, co niechtërny słëchelë. Wëszukelë pò cëchù Głos Americzi, Wolna Europa, nié. I té tata nas wëgóniôł, i tata sobie pózno wieczór słëchôł, nié, Wolnã Eùropã i Głos Ameryki, i jeszcze jedna stacja taka tam bëła, jo. I më doma wiedzelë o Katyniu na przykład, nié. To bëło, że tak cos nie bëło, absolutnie nie. Na przykład mój kùzyn z Torunia, òn studiowôł w Warszawie. Òn béł profesór, doktór habilitowany historii. Té, jak òni sprzéczczi mielë z mòjim tatą, bò òn tam béł wiele starszi òde mie, nié, tata mówi, tata czasã, jak òn sã wkùrził, té òn mówi: „Të mòżesz jisc w dupã z twòjima ksążkama”. Òn tace pòkazywôł w ksążkach napisóné, jak to Ruscë są dobri, jak to ten, jak to [?] ten, ta całô propoaganda, to wszëskò, a tata mówi: „To nie je historia. Napisac të mòżesz wszëstkò. Më to przeżëlë i të nie bãdzesz mie gôdôł, co jest”, nié, jo. No i … Tak samò ò tam, ò Stalinie, czë cos. W szkòle béł wiôldżi taczi òbrôz Stalin wśród dzieci, nie, i ten. I téż taczi, jaczi òn dobri. Na pierszégò maja më mùszëlë cwiczëc. Té mògło nie bëc lekcji, le bëło wëcwiczoné, żebë dzecë szłë prosto, ładnie, ten. Té do Kartuz më jachelë taczim wòzã z brzóskama wëstrojony, nié, żebë tu jic na pochód, nié. I bëło ùczoné, wszëscë wòłelë: „Stalin, Bierut, pokój, pokój”! A jedny mówielë: „Po ch**”! No, nié, jo. I té jô na przykład doma czëła co jinszégò, i w szkòle co jinszégò. Jô so mësla, jak to je mòżlëwie, że tam gôdają co jinégò, i tu co jinégò, i jeszcze człowiek ni mógł mówic prôwdë, bò jakbë mówił… Teściu na przykład pózni, jak jô sã dowiedza, té òn w tim czasie, jak më bëlë taczi tam, mielë pò dzesãc, té jegò mielë zamkłé za słëchanié. Kómpel dobri zdradzył, nié, że òn słëchô Wolnej Europy, no. Jegò mielë zamkłé, no, za to, nié. No më tam nie zdradziwelë. Tata słëchôł, té òn tam z kómplã czasã gôdôł, ale té to òni bëlë taczi mòcny, że òni tam, jeden na drëdżégò bë nie béł, nié, no. A té, jak ùmarł Stalin, nié, té òni kôzelë wszësczé ksążczi, wszëskò zlikwidowac. Jô so mësla, jak to je mòżlëwie. Taczi dobri człowiek i terô przez jednã noc, czë przez dwie noce, té òn so stôł lëchi. No jak to? Do dzecka, jô tegò ni mògła rozmiec. Jô so mësla, no co to je za… To so wszëskò tak miészało w westrzódkù, nié, no. Jô mówiã, to bëłë taczé cãżczé pòd tim względem czasë. I na przykład jô so tam stara so dobrze ùczëc z resztą, ale dosta żem pò łapach za kaszëbsczi. Za nic nie dostałam, ani nié za ùczenié, za lekcje, czë tam za co, za ten, nié, za kaszëbsczi. […] Ni mógł, wszystko miało być po polsku ładnie. Mama też gôda w domu: „Ćwiczcie sobie, żeby polski był ładny, żeby to było, żeby nie było problemów”, nie, żeby i ładnie pisał, i ładnie mówił, i ładnie, no, żeby dlô dzecka bëło dobrze. Òni so tak starelë, żebë më, żeby ten polsczi nie béł jaczis taczi kaléczny, czë tam co, nié, ale, jak më na przerwach, nié, no té na lekcji më gôdelë pò pòlskù, nié, ale na przerwach to bëło rozmajice, nié, té më spiéwelë, głëpòtë i ten, nié, no. Té, jak òni widzelë, że tamci gôdają pò kaszëbskù, nié, té to dało pò łapie. „Po polsku się mówi w szkole”. Ale to bëło, jô mówiã, do kòżdi szkòłë bëłë przësłóné szkólny skąd jinąd, żebë to nie bëło to. W tëch dokùmentach nawet je, szkòłowëch wszësczich, nié, jo. To specjalnie, to béł program taczi, żebë ten kaszëbsczi zlikwidowac.
PL
W podstawówce, w, tam, o, wtedy oni mieli przysłane. Do każdej szkoły byli przysłani nauczyciele, energiczni, młodzi, tacy ze wschodu bardziej. Ich zadaniem było wyrugować kaszubszczyznę, bo oni wiedzieli, że Kaszubi trzymają się mocno, że Kaszubi trzymają z Bogiem, i to trzeba było najlepiej zniszczyć – tak. I, jak tak, ja nie wiem, czy wszyscy, ale ja mogę mówić o sobie. Dla mnie było, mi było ciężko w szkole. Mi było strasznie ciężko w szkole, bo tak: prądu nie było, nie, ale tata, jak ze stacji, wtedy on miał taki akumulator duży, do światła nie, ale do radia. I wtedy nie wolno było słuchać. Stacje były takie te, radiowa tylko była jedna tam, nie. Nie było takich wyboru, tam, żeby mógł słuchać, ale oni po kryjomu, co niektórzy słuchali. Wyszukali po cichu Głos Ameryki, Wolna Europa, nie. I wtedy tata nas wyganiał, i tata sobie późno wieczorem słuchał, nie, Wolną Europę, Głos Ameryki, i jeszcze jedna stacja taka tam była, tak. I my w domu wiedzieliśmy o Katyniu na przykład, nie. To było, że czegoś takiego nie było, absolutnie nie. Na przykład mój kuzyn z Torunia, on studiował w Warszawie. On był profesorem, doktor habilitowany historii. Wtedy, jak oni mieli sprzeczki z moim tatą, bo on tam był wiele straszy ode mnie, nie, tata mówi, tata czasem, jak on się wkurzył, wtedy on mówi: „Ty możesz iść w dupę z twoimi książkami”. On tacie pokazywał w książkach napisane, jak to Rosjanie są dobrzy, jak to ten, jak to [?] ten. Ta cała propaganda, to wszystko, a tata mówi „To nie jest historia. Napisać ty możesz wszystko. My to przeżyliśmy i ty nie będziesz mi mówił, co jest”, nie, tak. No i … Tak samo o tam, o Stalinie, czy coś. W szkole był wielki taki obraz Stalin wśród dzieci, nie, i ten. I też taki, jaki on dobry. Na 1 maja my musieliśmy ćwiczyć. Wtedy mogło nie być lekcji, tylko było ćwiczone, żeby dzieci szły prosto, ładnie, ten. Wtedy do Kartuz my jechaliśmy takim wozem z brzózkami wystrojonym, nie, żeby tu iść na pochód, nie. I było uczone, wszyscy wołali: „Stalin, Bierut, pokój, pokój”! A jedni mówili: „Po ch**”! No, nie, tak. I wtedy ja na przykład w domu słyszałam co innego, i w szkole co innego. Ja sobie myślałam, jak to jest możliwe, że tam gadają co innego, i tu co innego, i jeszcze człowiek nie mógł mówić prawdy, bo jakby mówił… Teściu na przykład później, jak ja się dowiedziałam, wtedy on w tym czasie, jak my byliśmy tacy tam, mieliśmy po 10, wtedy jego zamknęli za słuchanie. Kumpel dobry zdradził, nie, że on słucha Wolnej Europy, no. Jego zamknęli, no, za to, nie. No my tam nie zdradzaliśmy. Tata słuchał, wtedy on tam z kumplem czasem rozmawiał, ale wtedy to oni byli tacy mocni, że oni tam, jeden na drugiego by nie był, nie, no. A wtedy, jak umarł Stalin, nie, wtedy oni kazali wszystkie książki, wszystko zlikwidować. Ja sobie myślałam, jak to jest możliwe. Taki dobry człowiek i teraz przez jedną noc, czy przez dwie noce, wtedy on się stał zły. No jak to? Do dziecka, ja tego nie mogłam zrozumieć. Ja sobie myślałam, no co to jest za … To się wszystko tak mieszało w środku, nie, no. Ja mówię, to były takie ciężkie pod tym względem czasy. I na przykład ja się tam starałam dobrze uczyć z resztą, ale dostałam po łapach za kaszubski. Za nic nie dostałam, ani nie za uczenie, ze lekcje, czy tam za co, za ten, nie, za kaszubski. […] Nie mógł, wszystko miało być po polsku ładnie. Mama też mówiła w domu: „Ćwiczcie sobie, żeby polski był ładny, żeby to było, żeby nie było problemów”, nie, żeby i ładnie pisał, i ładnie mówił, i ładnie, no, żeby dla dziecka było dobrze. Oni tak się starali, żebyśmy my, żeby ten polski nie był jakiś taki kaleczony, czy tam coś, nie, ale, jak my na przerwach, nie, no wtedy na lekcji my mówiliśmy po polsku, nie, ale na przerwach to było różnie, nie, wtedy my śpiewaliśmy, głupoty i ten, nie, no. Wtedy, jak oni widzieli, że tamci mówią po kaszubsku, nie, wtedy to dało po łapie. „Po polsku się mówi w szkole”. Ale to było, ja mówię, do każdej szkoły byli przysłani nauczyciele skąd inąd, żeby to nie było to. W tych dokumentach nawet jest, szkolnych wszystkich, nie, tak. To specjalnie, to był program taki, żeby ten kaszubski zlikwidować.
Fragmenty relacji
