Przejdź do treści
X

Relacje

Brygida Bulczak

Brygida Bulczak

Té to bëło do Reduni noszoné./Wtedy to było noszone do Raduni.

Komentarz

Jar Rzeki Raduni, nazywany Przełomem Babidolskim, to krajobrazowy rezerwat przyrody utworzony w 1972 roku na Pojezierzu Kaszubskim w powiecie kartuskim. Jest włączony do sieci Natura 2000 i znajduje się w całości w Obszarze Chronionego Krajobrazu Doliny Raduni. To najdłuższy z przełomów rzeki Raduni pomiędzy Trątkownicą, a Rutkami o długości 9 km położony w pięknej i bardzo zróżnicowanej okolicy. Rzeka przypomina tu górski potok, który z dużą szybkością przedziera się przez głęboki jar, tworząc bystrza.

Bez wòdë ni ma wigòdë mówi kaszubskie przysłowie. Wòda jak zalónô kawa powie Kaszuba o wodzie w rzece po deszczu, u którego woda cieszy się wielkim szacunkiem. Grzéch je plwac na wòdã, bo wodą się chrzci. Nie wolno zanieczyszczać wody, bo można ściągnąc na siebie gniew demonów w niej mieszkających, tj. nëczka, jezórnic, redunic.

Riwa to tarka służąca do tarcia bielizny przy praniu. Jô pierzã w rãkach bez riwczi. Na riwce bielëzna sã prãdzy drze.

CSB

- Tata bë nie béł szedł spac bez ùmëcô nóg, a tam nie bëło ani ubikacji w mieszkaniu, ani nic, bò jak nie bëło prądu, té nie bëło wòdë. Wszëskò bëło wnoszoné na pię[tro], a më na piętrze mieszkelë, nié. Jô jem ùrodzonô, temù jô tu chca mieszkac na piętrze. Jô mia strach mieszkac na parterze, bò jak jô w żëcym nie mieszka na parterze, nié, té jô mia strach. A co, no miałam strach, jo, temù më, jô chca kòniecznie mieszkac na piętrze, bò tak, to je tak bezpieczni, no. I më, tam wszëskò so nosëło. Wòdã, kòżdi liter wòdë mùszôł bëc wniosłi i wëniosłô brudnô wòda. A pranié, jak nie bëło prądu, té bëło pranié na riwce. Z tëli łóżków wszëskò. Nie bëło tak jak skórë, czë tam z czegò. To bëło wszëskò płótno taczé biôłé, bieluśki, i to bëło wszëskò próné tak na riwce. I wòda do te praniô bëła noszonô do górë, grzónô, wëpróné, wòda wënoszonô na dół znôwù. To bëło straszné, to bëło, a żódno z nas, më tam ani nie chòrzelë, ani nic, a pòscél wiedno bëła czëstô takô, jeszcze wëkrochmalonô, wëplatowónô. A platizer téż nie béł taczi do prądu do włączeniô, no. To bëło na dëszã takô w tim, w place takô dësza bëła, té to bëło na, w to żelazko, ten platizer wkłôdóné, té so tam, no. I wszëscë ùroslë, i wszëscë so wëkształcëlë, i wszëscë, no, są taczima, no, mëszlã, że pòrządnyma lëdzama.

- A skądka wa bra tã wòdã?

- No tam bëła pómpa na pòdwòrzim i so pómpòwało, nié, i té w wãbórkach do górë nosëło, nié. Chòc, jak bëło wiôldżé pranié taczé, nié, taczé, pòscél, co z wszësczich łóżków bëło scygniãté, té to bëło próné taczé, no, té tata zakłôdôł rëbacczé taczé skòrznie, taczé dotądka jaż, nié, i té, jak z grëbsza to bëło wëpłókóné tu doma w tim, té, tak do glãcu jak to sã mówi, té bëło do Redunii noszoné, nié. I té tata wlôżôł do wòdë, më to pòdôwelë, tata to wëpłókiwôł, wëżimôł. Té më pòdôwelë nastãpné, nié. To bëła, pò ti reduńsczi wòdze to bëła, to bëło, Redunia bëła takô fejn tam, nié. I tam bëło òstré, także to bëło taczé miãczutczé, taczé fejné, nié.

- Òb zëmã wa téż robia pranié, czë to bëło tak, że òb lato, a òb zëmã…

- A co zëmą nié, no jak nié, no pranié. Tilkò zëmą, té to, a do Reduni bëło tak, że …

- W dół trzeba bëło wlezc.

- Tak w dół trzeba bëło tam jic, bò Redunia tak w tim Jarze Raduńskim to doch je, jar to to jest taki tam, no.

PL

- Tata by nie poszedł spać bez umycia nóg, a tam nie było ani ubikacji w mieszkaniu, ani nic, bo jak nie było prądu, wtedy nie było wody. Wszystko było wnoszone na piętro, a my na piętrze mieszkaliśmy, nie. Ja jestem urodzona, dlatego ja tu chciałam mieszkać na piętrze. Bałam się mieszkać na parterze, bo jak ja w życiu nie mieszkałam na parterze, nie, wtedy ja się bałam. A co, no bałam się, tak, dlatego my, ja chciałam koniecznie mieszkać na piętrze, bo tak, to jest tak bezpieczniej, no. I my, tam wszystko się nosiło. Wodę, każdy litr wody trzeba było wnieść i wynieść brudną wodę. A pranie, jak nie było prądu, wtedy było pranie na tarze. Z tylu łóżek wszystko. Nie było tak jak skóry, czy tam z czego. To było wszystko płótno takie białe, bieluteńkie, i to było wszystko prane na tarze. I woda do prania była noszona do góry, grzana, wyprane, woda wynoszona na dół znowu. To było straszne, to było, a żadne z nas, my tam ani nie chorowaliśmy, ani nic, a pościel zawsze była czysta taka, jeszcze wykrochmalona, wyprasowana. A żelazko też nie był taki do prądu do włączenia, no. To było na duszę taką w tym, w blacie taka dusza była, wtedy to to było na , w żelazko, to żelazko wkładane, wtedy się tam, no. I wszyscy urośli, i wszyscy się wykształcili i wszyscy, no, są takimi, no, myślę, że porządnymi ludźmi.

- A skąd wy braliście tę wodę?

- No tam była pompa na podwórku i się pompowało, nie, i wtedy w wiadrach do góry nosiło, nie. Choć, jak było wielkie pranie takie, nie, takie, pościel, która z wszystkich lóżek była ściągnięta, wtedy to było prane takie, no, wtedy tata zakładał rybackie takie skorznie, takie dotąd aż, nie, i wtedy, jak z grubsza to było wypłukane tu w domu w tym, wtedy, tak do połysku jak to się mówi, wtedy było do Raduni noszone, nie. I wtedy tata wchodził do wody, my to podawaliśmy, tata to wypłukiwał i wyżymał. Wtedy my podawaliśmy następne, nie. To było, po tej raduńskiej wodzie to była, Radunia była taka ładna tam, nie. I tam było ostre, także to było takie miękkie, takie fajne, nie.

- W czasie zimy też robiliście pranie, czy to było tak, że w czasie lata, a zimą…

- A co zimą nie, no jak nie, no pranie. Tylko zimą, wtedy to, a do Raduni było tak, że…

- W dół trzeba było zejść. Tak w dół trzeba było tam iść, bo Radunia tak w tym Jarze Raduńskim to przecież jest, jar to to jest taki tam, no.