Relacje
Brygida Bulczak
To je prezent pò Ruskach./To jest prezent po Rosjanach.
Komentarz
Zwycięstwa Armii Czerwonej zakończyły niemiecką okupację w Polsce, która przyniosła miliony ofiar. Jednak ta sama Armia, w której strukturach znajdowały się policyjne formacje NKWD (Ludowy Komisariat Spraw Wewnętrznych) i Smiersz (kontrwywiad wojskowy), nie przywróciła utraconej niepodległości i nie zapewniła bezpieczeństwa mieszkańcom. Polska znów padła ofiarą zaborczości Moskwy, którą znamionowały masowe represje. […] Do dziś nie zbilansowano skali zbrodni sowieckich w latach 1944-45. Polacy ginęli w ramach pacyfikacji dokonywanych przez komunistów, „przy okazji” rabunków, szczególnie, gdy odważyli się protestować w obronie krzywdzonych mieszkańców, czy przy próbach samoobrony. Te ofiary komuniści przez lata ukrywali, zakazując publikacji na ich temat lub nimi manipulując. […] Przemarsz wielomilionowych rzesz czerwonoarmistów miał jeszcze inne konsekwencje. Przede wszystkim niezwykle masowe kradzieże mienia prywatnego i publicznego, ale też powszechne, bezmyślne dewastacje nieruchomości i ich wyposażenia, oraz szczególnie bolesne, masowe gwałty na kobietach.
Czytaj dalej:
CSB
A té, czé jô bëła malinkô, té, jak wlezlë Ruscë, bò w 1944 jô so ùrodza, nié, a w 1945, té, jak wlezlë Ruscë, té stacja, pierszô bëła stacja zajãtô. Òni, i lëdzy z ti stacji, tam bëło co prawda le dwa bùdinczi, nié, w naszim sztërë mieszkania, dwa na parterze i dwa na piętrze, i w stacyjnym, tam, gdze stacja bëła. Tam téż bëłë mieszkańcë. Òni wszësczich wërzucelë, Ruscë. Mòja starka, mama mòjégò tatë, òna bëła tak pòkrãconô, zreùmatizowónô òna leża. Òni nie patrzëlë na to, czë òna je chòrô, czë co, że òna ni mògła jic. Òni jich mielë wszësczich spãdzoné. Bez sto lëdzy mielë w taczi, w taczi jeden bùdink kòlejowi tam za lasã wszësczich zgarniãté, i tam wszëscë bëlë. Niewôżné, ile miôł dzecy, czë òn miôł dzecë wiôldżé, môłé, rozmajité. Wszëskò w jednym tim, przeszło sto lëdzy w jednym taczim môłim bùdinôszkù òni bëlë wszëscë. A ta babcza… Òna nie bëła, ani ji nie szło niesc, ani nic, bò òna bëła, leża, òna w ogóle sédem lat leża pòkrãconô przez reùmatizm. To, jeszcze miała tu òdemkłé te [?] wãzłë chłonné, té jã òni do piwnicë wzãlë, na dole, tam, gdze bùlwë bëłë, wãgel, i tam òni jã wzãlë. I to, że òni jeszcze pòzwòlëlë, żebë do ni przińc i ji dac jedzenié, nié, bò tak òni nawet tam nie pòzwòlëlë. Ti, co tam robilë, òni mùszelë jic do robòtë, nié, ale rodzënë, nic, wszëskò bëło wërzuconé. Òn le miôł prawò przińc, tata, le miôł prawò przińc do robòtë, i té nazôd tam. Tam mielë, wszëskò zajãlë żôłnérze, Ruscë, nié. Nawet lalkã, a òni bëlë tak, nie pòwiém, głupi, nié, tãpi, bò to bëło zebróné rozmajitëch, z resztą tak jak terô, a to je tëli lat, to òni... Ta nôstarszô sostra, òna miała, straszi òpòwiôdelë, òna miała lalkã taką, co gôda, nié, i taką. Té tã òni pòstawilë na takô, od płotu, od taczi ten krawężnik, nie krawężnik, z [?], z podkładów taczi béł. Na to pòstawilë. Òni wëdelë na niã wyrok śmierci, na tã lalkã, nié, i té òni jã rozstrzélelë, nié, bò òna gôda, bò òna chòdza. Té òna bëła rozstrzélónô, nié. Ti wòjskòwi żôłnérze rozstrzélelë tã pùpã. A më bëlë wszëscë, mama mówia, że më bëlë wszëscë tam właśnie, w tim tam leżelë pòd łóżkama, na łóżkach, rozmajice, tak jak jeden przë drëdżim jak sledze, gdze le mógł, tam leżôł. Mëma òpòwiôda, że òna mia w miech, w miech włożoné ciuchë do òbleczeniô, i swòje i dlô mie, bò jô bëła malinkô przecież, nié, i mëma mówi, że, no, pokarmu w piersë òna ni mia, bò ten całi, to, wszëskò to, pòkarmù òna ni mia, do jedzeniô téż nie bëło co, té òni tam żorgelë jak mòglë. Jeden stąd, drëdżi stamtąd, tam od tëch gbùrów tam jaczé bùlwë, czë co, në, ale dlô taczich, tëch, co miałë môłé dzecë jak jô, té nie bëło co. Té mëma wiedno gôda, że jô… Òna mia w taczi jedny pùszcze, miała kafeszrót, kawę zbożową, nié, taczi, ten, to, i cëczer miała, nié, i to bëło, to, na czim jô jem z malinka wëchòwónô. Té, czé dzecë dostôwełë, terô dostôwają witaminki, rozmajitoscë, ten, nié, té òna ni mia ani mléka dlô mie wiele, nié, czë tam cos. Té ta kawa, a żebë to miało kąsk sëłë, kraftu, té ten cëczer, nié. I òna mówi, co Ruscë tam przëchòdzëlë. Òni tam i gwałcëlë, i rozmajitoscë robilë, nié. I mëma mówi, òna bëła cëchò jednégò razu, nié. Òni brelë wszëskò, i rzeczë brelë, bò tam… No kòżden, jak z mieszkaniô béł wërzucony, té, co mógł, to lepszé wszëskò tam brôł, nié, a òni tam tilkò pòzwòlëlë tam jeden miech, czë cos wząc, w co, bò to tak, albò w walizkã, nié. I mëma òpòwiôda, mówi, że jednégò razu, té wszëskò òni brelë. I mama mówi, òni mielë wszësczé rzeczë mëminé, i płaszcze tam, to wszëskò, co òna mia na ùpã zwaloné, nié, żebë to wząc, nié. Òni to rozmajité. Mëma mówi, że òni taczé swiństwò robilë, że to so w głowie nie miescy, nié. I mówi, i dopòczi òn nie wzął ti resztë tegò kafeszrótu, i ten cëczer, mówi, dopóki òn tegò nie wzął, té mama bëła czësto spòkójnô, ale, mówi, jak òn wzął, a mama wiedza, że òna terô nie bãdze mia, że jô bãdã mùsza ùmrzéc z głodu, nié, no bò co òna mie dô, nié, malinczi. I òna mówi, jak òna czadza, òna nie wié, skąd òna mia te nerwë, skąd òna mia sëłã. Òna mówi, jak òna czadza do niegò, a mówi, gò tak rãkama. Òna mësla, żebë òna mù gãbã rozerwie, że òna mù òczë wëdrapie, i mówi, że: „To jest dla dziecka”! Pokazuje, że na mnie, a jô akùrat zaczã rëczec, nié. I mówi, że, tam so taczi jazgòt zrobił, bò òna sã dzarła jak dzëkô. Té przëszedł tam jakiś tam z tych dowódców i mówi, co tu so dzeje, nié. I mama mówi, że tu dla dziecka, nie ma niczego, ani mleka, ani cukru, ani nic, nie. Kôzôł wszëskò òstawic. Tam jinym mielë wzãté, nié. Wszëskò mamie, ani jedny rzeczë mamie tedë nie wzãlë, nié, òstawilë. I mówi, że na drëdżi dzéń òna mô przińc, i takô drëgô, co mia téż taczé malinczé dzeckò. Òne miałë przińc, ale to bëło tam, jô nie wiém, z dzesãc kilométrów, a mòże i dwanôsce. Miałë przińc tam do taczégò gòspòdarstwa, gdze òni tam téż stacjonowelë taczi nié, wiele tam jich bëło, i ten dowódca kôzôł przińc tedë po mleko, po mąkę, po cukier, nie, i mówi, że dlô tëch dzecy. Tedë jo. Òna mówi, té òne, dwie białczi, tëli kilométrów. Òne dostałë taką kanã mléka do nieseniô. Te cãżczé kanë taczé, nié, no, taką kanã mléka. Òne dostałë w taczi płachce, dostałë wsëpóné tam mączi, czë czegòs, nié, i mówi, żebë mògłë cos tam zrobic. I mówi, a té ten jeden żôłnérz wëjął z czeszeni taką métrową, taką zasmôrkóną, czerwòną, w taczé jaczis tam kwiatë, czë w cos, mówi, sznëptuch taczi, nié, mówi. A té tam nasëpôł grëpã cëkru, te rodżi związôł. Jô do mamë gôda: „I ty mnie takim zasmarkanym cukrem karmiłaś”? Mama mówi: „Zasmarkany, nie zasmarkany, ale był”, jo. I té òne, òne tam ni mògłë tegò doniesc i ten, no ale té òne, i té tam pózni, té jakòs tam òne so wiedno cos zeżorgałë, nié, i tak. No i té, jak tu już to skùńczëło, té òni tam nazôd przëszlë na to. Té òni pòzwòlëlë tam pózni, nie wiém pò jaczims czasu, té òni pòzwòlëlë, mówi, ale tam bëło wszëskò pòniszczoné, wszëskò. Mówi, i ta babcza, nié, i òni robilë, i wszëstkò razã. To so nie dało òpisac, co òni razã robilë, nié. Mówi, a òni nawet bëlë tak, ale òni strach mielë dowódcë, té òni mielë strach. Jak chcelë jã zgwałcëc, nié, tam już, jak òna bëła, tu chcelë jã zgwałcëc. Jeden, dwùch trzimało tatã pòd karabinã, nié, a jeden so tam, bò tam bùlwë i wãgel, i ten, nié, a ten jã chcôł zgwałcëc, nié, a tata ni mógł nic pòmòc, bò béł pòd karabinã trzimóny, nié, mówi. A mama mówi, òna tu so z nim szarpa i ten, a jednocześnie Bòga prosa, żebë òn ji pòmógł, a òna mia, mòja mama, Maria, nié. Jô drëdżé jimã móm właśnie pò mamie, nié. To òna mówi, òna prosa Marijã, że Ta przëszła, w mëslach, nié, no tak prosa, że Òna przeszła taczé rozmajité, trudné żëcé, teraz mi pomóż. I mówi, ji tak do głowë przëszło, żebë mówic: „Dowódcy powiem”, nie, i té ten ùstąpił, tatã pùszczëlë, ale òna do smiercë miała taczé problemë tutaj z brzëchã, bò òn tak kòlanama tak na ten, nié, i òna miała jakąs taką nerwicã jelit, nié, i ten, jakby trochę zdenerwowanie, té òna bëła pòrobionô òd razu. To ji òstało do smiercë. Òna wiedno mówia: „To je prezent po Ruskach”, nié, jo. Mówi, że… No, a té òni ni mielë nic, nié, té òni ni mielë nic. Té òni chòdzëlë pò prosbie, bò tak we dwie òsobë, czë tam trzë, nié. Té òni szlë tam do gbùrów gdzes, bò na ti stacji òni tam nic ni mielë, nié. Mówi, chòc tam bëłë dwie kùrë, òni mielë, resztã òni mielë zeżarté, ti Rusce, tëch, nié, té mówi. I te dwie kùrë przez, terôs òna mia te dwie straszi córczi i mie, nié, i mówi te dwie kùrë co dzyń bëłë dwa jôjka. Mówi, tak jakbë ten, co dzéń, òne nawet przerwë nie robiałë, co dzéń. Mówi, wiedno bëłë dwa jôjka, nié, jo. I mówi, i to tak bëło już téż pózni, a té òne chòdzałë. Normalnie chòdzałë pò prosbie, żebë dostac gdzes mączi, żebë to, żebë ùgòtowac jaczé klósczi, czë zôcérkã, czë cokolwiek, nié. Mówi, że czasë bëłë naprôwdã taczé…, no ale ùrosłam.
PL
A wtedy, gdy ja byłam malutka, wtedy, gdy weszli Rosjanie, bo w 1944 roku ja się urodziłam, nie, a w 1945 roku, wtedy, gdy weszli Rosjanie, wtedy stacja, pierwsza była zajęta stacja. Oni, i ludzi z tej stacji, tam było co prawda tylko dwa budynki, nie, w naszym cztery mieszkania, dwa na parterze i dwa na piętrze, i w stacyjnym, tam, gdzie była stacja. Tam też byli mieszkańcy. Oni wszystkich wyrzucili, Rosjanie. Moja babcia, mama mojego taty, ona była tak pokręcona, zreumatyzowana ona leżała. Oni na to nie patrzyli, czy ona jest chora, czy co, że ona nie mogła iść. Oni spędzili ich wszystkich. Ponad sto osób mieli w taki jeden budynek kolejowy tam za lasem wszystkich zgarnięte i tam wszyscy byli. Nieważne, ile miał dzieci, czy on miał duże dzieci, małe, różne. Wszystko w jednym tym, ponad 100 osób w jednym takim małym budyneczku oni byli wszyscy. A ta babcia… Ona nie była, ani jej nie szło nieść, ani nic, bo ona była, leżała, ona w ogóle 7 lat leżała pokręcona przez reumatyzm. To, jeszcze miała tu otwarte te [?] węzły chłonne, wtedy ją do piwnicy wzięli, na dole, tam, gdzie były ziemniaki, węgiel, i tam oni ją wzięli. I to, że oni jeszcze pozwolili, żeby do niej przyjść i jej dać jedzenie, nie, bo tak oni nawet tam nie pozwolili. Ci, którzy tam pracowali, oni musieli iść do pracy, i wtedy z powrotem tam. Tam mieli, wszystko zajęli żołnierze, Rosjanie, nie. Nawet lalkę, a oni byli tak, nie powiem, głupi, nie, tępi, bo to było zebranych różnych, z resztą tak jak teraz, a to jest tyle lat, to oni… Ta najstarsza siostra, ona miała, rodzice opowiadali, ona miała taką lalkę, który mówiła, nie, i taką. Wtedy tę oni postawili na taką, od płotu, od taki ten krawężnik, nie, krawężnik, z [?], z podkładów taki był. Na to postawili. Oni wydali na nią wyrok śmierci, na tę lalkę, nie, i wtedy oni ją rozstrzelali tę lalkę, nie, bo ona mówiła, bo ona chodziła. Wtedy ona była rozstrzelana, nie. Ci wojskowi żołnierze rozstrzelali tę lalkę. A my byliśmy wszyscy, mama mówiła, że my byliśmy wszyscy tam właśnie, w tym tam leżeliśmy pod łózkami, na łóżkach, różnie, tak jak jeden obok drugiego jak śledzie, gdzie tylko mógł, tam leżał. Mama opowiadała, że ona miała worek, w worek włożone rzeczy do ubrania, i swoje i dla mnie, bo ja byłam malutka przecież, nie, i mama mówiła, że, no, pokarmu w piersi ona nie miała, bo ten cały, to wszystko to, pokarmu ona nie miała, do jedzenia też nie było co, wtedy oni tam prosili jak mogli. Jeden stąd, drugi stamtąd, tam od tych rolników tam jakieś ziemniaki, czy co, nie, ale dla takich, które miały małe dzieci jak ja, wtedy nie było co. Wtedy mama zawsze mówiła, że ja… Ona miała w takiej jednej puszce, miała kawę zbożową, nie, taki, ten, to i cukier miała, nie, i to było, to, na czym ja jestem od maleńkości wychowana. Wtedy, gdy dzieci dostawały, teraz dostają witaminki, rozmaitości, ten, nie, wtedy ona nie miała ani mleka dla mnie dużo, nie, czy coś tam. Wtedy ta kawa, żeby to miało odrobinę siły, wtedy ten cukier, nie. I ona mówi, co Rosjanie tam przychodzili. Oni tam i gwałcili, i rozmaitości robili, nie. I mama mówi, że ona była cicho jednego razu, nie. Oni brali wszystko, i rzeczy brali, bo tam… No każdy, jak z mieszkania był wyrzucony, wtedy, co mógł, to lepsze wszystko tam brał, nie, a oni tam tylko pozwolili tam jeden worek, czy coś wziąć, w co, bo to tak, albo walizkę, nie. I mama opowiadała, mówi, że jednego razu, wtedy wszystko oni brali. I mama mówi, oni mieli wszystkie mamy rzeczy, i płaszcze tam, tam wszystko, co ona miała, na kupę zwalone, nie, żeby to wziąć. Oni to rozmaite. Mama mówi, że oni takie świństwo robili, że to się w głowie nie mieści, nie. I mówi, i dopóki on nie wziął tej reszty tej kawy zbożowej, i ten cukier, mówi, dopóki on tego nie wziął, wtedy mama była całkiem spokojna, ale, mówi, jak on wziął, a mama wiedziała, że ona teraz nie będzie miała, że ja będę musiała umrzeć z głodu, nie, no bo co ona mi da, nie, malutkiej. I ona mówi, jak ona biegła, ona nie wiem, skąd ona miała te nerwy, skąd ona miała siłę. Ona mówi, jak ona biegła do niego, a mówi, go tak rękami. Ona myślała, że ona mu gębę rozerwie, że ona mu oczy wydrapie, i mówi, że: „To jest dla dziecka”! Pokazuje, że na mnie, a ja akurat zaczęłam ryczeć, nie. I mówi, że, tam się taki harmider zrobił, bo ona się darła jak dzika. Wtedy przyszedł tam jakiś tam z tych dowódców i mówi, co się tu dzieje, nie. I mama mówi, że tu dla dziecka, nie ma niczego, ani mleka, ani cukru, ani nic, nie. Kazał wszystko zostawić. Tam innym mieli wzięte, nie. Wszystko mamie, ani jednej rzeczy mamie wtedy nie wzięli, nie, zostawili. I mówi, że drugiego dnia ona ma przyjść, i taka druga, która miała też maleńkie dziecko. One miały przyjść, ale to było tam, ja nie wiem, z 10 kilometrów, a może i 12. Miały przyjść tam do takiego gospodarstwa, gdzie oni tam też stacjonowali tacy, nie, wielu tam ich było, i ten dowódca kazał przyjść wtedy po mleko, mąkę, po cukier, nie i mówi, że dla tych dzieci. Wtedy tak. Ona mówi, wtedy one, dwie kobiety, tyle kilometrów. One dostały taką kankę mleka do niesienia. Te ciężkie kanki takie, nie, no, taką kankę mleka. One dostały w takiej płachcie, dostały wsypane tam mąki, czy czegoś, nie, i mówi, żeby mogły coś tam zrobić. I mówi, a wtedy ten jeden żołnierz wyjął z kieszeni taką metrową, taką zasmarkaną, czerwoną, w takie jakieś tam kwiaty, czy w coś, mówi, chusteczkę taką, nie, mówi. A wtedy nasypał tam kupę cukru, te rogi związał. Ja do mamy mówiłam: „I ty mnie takim zasmarkanym cukrem karmiłaś”? Mama mówi: „Zasmarkany, nie zasmarkany, ale był”, tak. I wtedy one, one tam nie mogły tego donieść i ten, no ale wtedy one, i wtedy tam później, wtedy jakoś tam one sobie coś uprosiły, nie, i tak. No i wtedy, jak tu już to skończyło, wtedy oni tam z powrotem przyszli na to. Wtedy oni pozwolili tam później, nie wiem po jakimś czasie, wtedy oni pozwolili, mówi, ale tam było wszystko poniszczone, wszystko. Mówi, i ta babcia, nie, i oni robili, i wszystko razem. To się nie dało opisać, co oni razem robili, nie. Mówi, a oni nawet byli tak, ale oni bali się dowódcy, wtedy oni się bali. Jak chcieli ją zgwałcić, nie, tam już, jak ona była, tu chcieli ją zgwałcić. Jeden, dwóch trzymało tatę pod karabinem, nie, a jeden sobie tam, bo tam ziemniaki i węgiel, i ten, nie, a ten ją chciał zgwałcić, nie, a tata nie mógł nic pomóc, bo był pod karabinem trzymany, nie, mówi. A mama mówi, ona tu się z nim szarpała i ten, a jednocześnie Boga prosiła, żeby On jej pomógł, a ona miała, moja mama, Maria, nie. Ja drugie imię mam właśnie po mamie, nie. To ona mówi, ona prosiła Maryję, żeby Ta przyszła, w myślach, nie, no tak prosiła, że Ona przeszła takie różne, trudne życie, teraz mi pomóż. I mówi, jej tak do głowy przyszło, żeby mówić: „Dowódcy powiem”, nie, i wtedy ten ustąpił, tatę puścili, ale ona do śmierci miała takie problemy tutaj z brzuchem, bo on tak kolanami tak na ten, nie, i ona miała jakąś nerwicę jelit, nie, i ten, jakby trochę zdenerwowanie, wtedy ona była porobiona od razu. To jej zostało do śmierci. Ona zawsze mówiła: „To jest prezent po Rosjanach”, nie, tak. Mówi, że… No, a wtedy oni nie mieli nic, nie, wtedy oni nie mieli nic. Wtedy oni chodzili po prośbie, bo tak we dwie osoby, czy tam trzy, nie. Wtedy oni szli tam do gospodarzy gdzieś, bo na tej stacji oni tam nic nie mieli, nie. Mówi, choć tam były dwie kury, oni mieli, resztę oni zżarli, ci Rosjanie, tych, nie, wtedy mówi. I te dwie kury przez, teraz ona miała te dwie starsze córki i mnie, nie, i mówi, te dwie kury codziennie były dwa jajka, nie, tak. I mówi, i to tak było już też później, a wtedy one chodziły. Normlanie chodziły po prośbie, żeby dostać gdzieś mąki, żeby to, żeby ugotować jakieś kluski, czy zupę mleczną, czy cokolwiek, nie. Mówi, że czasy były naprawdę takie…, no ale urosłam.
Fragmenty relacji
