Relacje
Małgorzata Korthals
Jak tam trzeba bëlo wëczëszczëc cali, to nasza óma wlazła bënë w ten piec i tam wëmiôta, żebë to bëlo czësté./Jak trzeba było go wyczyścić, to babcia wchodziła do środka pieca i wymiatała, by był czysty.
Komentarz
Zwyczaje: Nigle chléb wsôdzô sã w piec, trzeba piec przeżegnac. Gdzes białka piekła chléb i zabôcza przeżegnac piec. Jak òna chca ten chléb wëjąc, tej gò w piecu nie bëło.
CSB
Bakùz, tam bél piec i wiôldżi kòcół do bùlew warzeniô dlô swini. To bél bakùz. Tak to sã zwa. A nad tim piecã tam jesz bëła wãdzarniô na szinczi wãdzenié, czë na worztë. A ten piec to bél pò prôwdze wiôldżi. Jak tam trzeba bëlo wëczëszczëc cali, to nasza óma wlazła bënë w ten piec i tam wëmiôta, żebë to bëlo czësté. To bëla takô balika richtich, gdze sã wëgniôta. Nas bëlo dosc wiele. Nas bëlo 12 lëdzy do jedzeniô, jak më bëlë kòl ómë. Chtos wiedno do pòmòcë przëszedł, té bëlo fùl, tak ten piec na wicy jak dzesãc chlebów. To bëlë taczé wikszé blaszë. Taczé szeroczé i òni to wsuwalë jaż do kùńca. Napalëc ten piec to téż trzeba bëlo rozmiôc. To nasza óma wiedno robila, prababcza twòja. Te chlebë bëlë ekstra. Czëjesz, to bëla takô, jaż tak mòże dłudżé nié, ale tak i tak szeroczé, taczé kòrëto. Bùlwë bëlë ùwarzoné, bëlë pòsztãpóné. Té òni tam dodôwalë. Jak jô bëla do pòdstawòwi szkòłë ju chòdza, jô rzekła „Mama, jô to wëgniecã. Jô chcã wëgniesc”, bò mòja mama to wiedno robila. Tedë jô to wëgniecã rãkama. Jô mëslela, jô bë to ni mia dokùńczoné, ale to bëlo dobré. To téż so ùpieklo. Jeden rôz jô to robila i wicy jô sã nie bra za to, bò to bëlo baro cãżkò to wëgniesc, bò to bëlo dosc gãsté. To nie bëlo taczé rzôdczé. To bëlo tak wcëskóné tima piscama. Jô gôda, że jô mùszã jic spróbòwac. Drożdże, garnek ziemniaków duży (kasz. wiôlgô grôpa bùlew), co bëlë pòsztãpóné. Ale to bëlë taczé brótë! To òd mączi zależa. Czasã to bëlo taczé òdewstali, abò dzura sã zrobila. To bëla chëba lëchô mąka. Ze zbòżim do Pùcka do młina më jéżdżelë. Pòtemù òni gôdalë, że w Lesowie, czë gdzes tam, bëla lepszô mąka. Mój wùja, jô wiém, òn jachôł, żebë lepszą mąkã gdzes dostac. To òd mączi baro wiele zależi. To zależa jak to bëlo wëżniwioné. Czë to bëlo w sëchim, czë bëlo w mòkrim. Czasã më stôwialë to w rzãdë, a té przëszedł deszcz. Jenë, wszëtkò mòkré! Jô so mësla nié, jô bë nie chca miec gòspòdarstwa. A tej më mùszelë jic znôwù to przestawic, bò z zewnątrz (kasz. z wiérzchù) to wszëtkò obeschło, a bënë to bëlo jesz mòkré. Më mùszelë jic i przestawiac to odwrotnie (kasz. na drëgą stronã), żebë to wëschlo. Czasã tak bëlo, że klosë wërôstalë. Taczé bëlo czasã mòkré lato.
PL
W tej kuchni był piec i duży kocioł do gotowania ziemniaków dla świń. To był bakùz. Tak to się nazywało. Nad tym piecem była wędzarnia do wędzenia szynki i kiełbas. Ten piec był naprawdę wielki. Jak trzeba było go wyczyścić, to babcia wchodziła do środka pieca i wymiatała, by był czysty. W naczyniu przypominającym wannę wygniatało się ciasto. Było nas dużo, 12 osób do jedzenia, gdy byliśmy u babci. Ktoś zawsze przyszedł pomóc. Wtedy było pełno osób, a w piec wchodziło więcej jak 10 bochenków chleba. To były większe, szerokie blachy, które wsuwali aż do końca. Trzeba było potrafić napalić w tym piecu. Nasza babcia to zawsze robiła, twoja prababcia. Te chleby były ekstra. Słyszysz, że to było coś przypominającego koryto. Ziemniaki były ugotowane i gniecione, do których dodawano resztę składników. Kiedy już chodziłam do szkoły podstawowej, powiedziałam: „Mamo, ja wygniotę ciasto. Chcę wygniatać”. Moja mama to zawsze robiła. Wygniatać będę rękami. Myślałam, że nie wygniotłam ciasta do końca, ale było dobre, upiekło się. Jeden raz to robiłam i więcej się za to nie zabierałam, bo to było trudne. Ciasto było gęste, a nie rzadkie. Wciskało się w nie pięści. Mówiłam, że muszę iść spróbować. Drożdże, duży garnek ziemniaków, które były utłuczone. Ale to były bochenki! To zależało od mąki. Czasami skórka się odrywała, albo zrobiła się dziura. To chyba z winy złej mąki. Ze zbożem jeździliśmy do młyna do Pucka. Potem mówili, że w Lesowie, czy gdzieś tam jest lepsza mąka. Mój wujek, ja wiem, jeździł po lepszą mąkę. Od mąki bardzo dużo zależy, a także od tego, jakie były żniwa. Czy żniwiono w suchym, czy w mokrym. Czasami stawialiśmy w rzędy skoszone zboże, a potem przyszedł deszcz. O nie, wszystko mokre! Myślałam, że nie chcę mieć gospodarstwa. Wtedy musieliśmy znowu iść przestawić rzędy, bo z zewnątrz wszystko obeschło, ale w środku było mokre. Musieliśmy iść i przestawiać je odwrotnie, żeby wyschły. Czasem było tak, że kłosy wyrastały. Lato bywało czasem mokre.
Fragmenty relacji
