Relacje
Jadwiga Szlas
Më mëslelë, że to pò polsku je, a to bëło pò kaszëbskù/ Myśleliśmy, że to po polsku, a było to po kaszubsku.
Komentarz
Antk mówiono pogardliwie o Polaku z centralnej Polski, np.: Bòsy przëjachalë na robòtã. Tëch bòsëch je wicy jak naszich. Wyraz ten pojawił się po I wojnie światowej. Złośliwie o Polsce centralnej mówiono używając również określenia Bòsô, np.: Òn przëjachôł do nas z Bòsy.
Status prawny języka kaszubskiego w Polsce reguluje ustawa z dnia 6 stycznia 2005 r. o mniejszościach narodowych i etnicznych oraz o języku regionalnym, definiując go jako język regionalny. Zgodnie z nią istnieje możliwość używania przed organami gminy, obok języka polskiego, kaszubszczyzny jako języka pomocniczego. W setkach szkół w Polsce uczy się języka kaszubskiego. Od 2005 roku istnieje możliwość zdawania z niego egzaminu maturalnego. W języku kaszubskim wydawane są książki i czasopisma, emitowane są regionalne programy radiowe i telewizyjne. W języku kaszubskim jest też odprawiana liturgia słowa w kościołach.
CSB
- Jak to bëło z kaszëbsczim jãzëkã w szkòle?
- W Bãdargòwie bëło wzglãdno, ale tam sami Antcë ùczëlë. W Sychòwie òn béł przesladowóny. Terô jak më doma dërch gôdelë pò kaszëbskù, a jak më przëszlë do Sychòwë, to më Robôkòwie chòdzëlë do szkòłë do trzecy klasë. Më zaczãlë w pazdzernikù w Robôkòwie. Tłëklë nas, szkólnô mia taczé człónczi òstré, mia taczi czij. Czwiôrtô klasa ju bëła w Sychòwie, té tam taczi szkólny béł, Firkus. Òn nas przedrzezniôł. Jô pamiãtóm, że w szkòle bëło nierôz tak, że jak chtos òd cebie òdzérôł, té të mëslôł, że të gôdôsz pò pòlsku: „Pani, on ode mnie odziera”. Më mëslelë, że to pò polsku je, a to bëło pò kaszëbskù. Chtos rzekł: „O, to je fejny”. Té òn wiedno gôdôł: „Fejny, to ma koza pod ogonem”. To bëło straszné. We mie to do dzysô je. Të to òdczuwôsz, jak so ò tim przëpòminôsz. Jô mia to szczescé, że jô sã matematiczi dobrze ùcza. To mie wiedno retowało. Za klatë më bëlë cygniony, tzn. za włosë. Dopiére jak mój brat młodszi chòdzył, té tam już béł ze Strzépcza szkólny. Cërocczi òn sã nazéwôł. Dzecë mòjégò brata Jerzégò, to ju bëła jinô kadra. Pierszi nasze bëłë dërch z Antakama. Òni bëlë taczi niedobri dlô nas. Przënômni taczé je mòje òdczëcé, dlô mòji òsobë i dlô mòjich bracy. Kò mòże jinyma sã wëdôwało, że òni bëlë dobri. Jô nie wiém. Tegò ni mògã rzec za jinëch.
PL
- Jak to było z językiem kaszubskim w szkole?
- W Będargowie było względnie, ale tam sami „Antcy” uczyli. W Sychowie był prześladowany. W domu cały czas mówiliśmy po kaszubsku. Do szkoły w Robakowie chodziliśmy do trzeciej klasy. Zaczęliśmy w październiku. Bili nas. Nauczycielka miała takie ostre członki, miała taki kij. Do czwartej klasy chodziliśmy już w Sychowie. Tam był taki nauczyciel, który nazywał się Firkus. Przedrzeźniał nas. Pamiętam, że w szkole nieraz ktoś od ciebie ściągał, a ty myślałeś, że mówisz po polsku: „Pani, on ode mnie odziera”. Myśleliśmy, że to po polsku, a było to po kaszubsku. Ktoś powiedział: „O, to je fejny”. Wtedy on zwykł mawiać: „Fejny, to ma koza pod ogonem”. To było straszne. We mnie to jest do dzisiaj. Odczuwasz to, jak sobie o tym przypominasz. Miałam to szczęście, że dobrze uczyłam się z matematyki. To mnie zawsze ratowało. Ciągnęli nas za włosy. Dopiero jak mój młodszy brat chodził do szkoły, to był tam nauczyciel ze Strzepcza. Cirocki on się nazywał. Gdy do szkoły chodziły dzieci mojego brata Jerzego, to była już inna kadra. Pierwsze nasze lata w szkole odbywały się jednak w towarzystwie „Antków”. Oni byli dla nas tacy niedobrzy. Przynajmniej takie jest moje odczucie. Według mnie czy moich braci byli właśnie tacy. Może innym się wydawało, że byli dobrzy. Nie wiem tego. Nie mogę mówić za innych.
Fragmenty relacji
