Relacje
Jadwiga Szlas
Në i jadąc czedës do Dolmiérza w gòscënã i tam ti lëdze do mie gôdają tak: „Ach të jes ta wnuczka tegò pisarka”/ Jadąc kiedyś na gościnę do Dolmierza, ludzie mówili do mnie tak: „Ach to ty jesteś wnuczką tego „pisarka””.
Komentarz
Niemcy szczególnie gorliwie niszczyli kulturę w Polsce. Zakazano sprzedaży polskich książek na terytoriach zaanektowanych przez Trzecią Rzeszę. Publiczne niszczono polskie książki odebrane bibliotekom, a także te skonfiskowane w domach prywatnych. Ostatnie polskie tytuły, które nie zostały wcześniej zakazane zostały wycofane w 1943 roku. Konfiskacie podlegały nawet polskie modlitewniki Wkrótce po rozpoczęciu okupacji zamknięta została większość bibliotek, zbiory innych zostały zdziesiątkowane przez cenzorów. Okupanci zniszczyli wiele polskich bibliotek i księgozbiorów takich jak: biblioteka Sejmu i Senatu, biblioteka Zamoyskich, biblioteka Przeździeckich, Centralna Biblioteka Wojskowa czy księgozbiory Muzeum Polskiego w Rapperswilu.
CSB
Tata òpòwiôdôł, że òn (stark Paweł) w czasu zôbòrów miôł téż bibliotekã. To mie sã nômòcni wiedno w głowie ùpamiãtalo, że òn miôł bibliotekã. Òna sã nazéwa pòdzemną, bò nie bëło pòlsczi. Òn miôł rozmajité historiczné ksążczi i tak lëdzama wëpòżëcziwôł. Në i jadąc czedës do Dolmiérza w gòscënã i tam ti lëdze do mie gôdają tak: „Ach të jes ta wnuczka tegò pisarka”. Té jô sã cesza, bò jô tegò słowa nie znała, że na mòjégò dżadka tak gôdelë. A òni przez to tak gôdelë, że dżadk rozmiôł pisac, piãkno pisôł, i òn wszësczima pisôł jaczis pòdania do ùrzãdów, czë cos taczégò. To bëło miłé mòjémù sercu, że jem wnuczka tegò „pisarka”. To béł ten kùlawi Miotk. Tata pòwiôdôł téż, że òn wëkùpiwôł zadłużonëch gbùrów Kaszëbów, òd Żëdów. Òni mielë zadłużenia. Tata òpòwiôdôł to baro czãsto, że dżadk béł baro dobri dlô lëdzy. Miôł wëksztôłcenié. Jak òn to zdobéł, tegò jô nie wiém. W te wòjenné czasë tata sã ùkriwôł wnet całą wòjnã i pò wòjnie, kòmùniscë… To dërch béł strach. Tata miôł prawò jazdë samòchòdowi, hańdlową szkòłã i òn ùdôwôł, jak to sã gôdô „Nie pisate, nie czytate”, że òn nick nie rozmieje. Jak chtos cos rozmiôł, té òni gò zarô werëfikòwelë i dokùmentë szukelë.
PL
Tata opowiadał, że dziadek Paweł w czasie zaborów miał też bibliotekę. Utkwiło mi bardzo mocno w pamięci, że miał bibliotekę. Była to biblioteka podziemna, bo nie było polskiej. Miał tam różne książki historyczne, które wypożyczał ludziom. Jadąc kiedyś na gościnę do Dolmierza, ludzie mówili do mnie tak: „Ach to ty jesteś wnuczką tego „pisarka””. Cieszyłam się, bo nie znałam tego słowa. Nie wiedziałam, że ludzie mówili tak na mojego dziadka. Mówili tak dlatego, że dziadek potrafił pięknie pisać. Wszystkim pisał podania czy inne dokumenty do urzędów. To było miłe memu sercu, że jestem wnuczką „pisarka”. Mówili na niego „kulawi Miotk”. Tata opowiadał bardzo często, że dziadek był dobry dla ludzi. Miał wykształcenie. Jak je zdobył, tego nie wiem. Prawie całą wojną tata się ukrywał. Po wojnie, komuniści… Ciągły strach. Tata miał prawo jazdy, ukończył szkołę handlową. Udawał, jak to się mówiło „Nie pisate, nie czytate”, że nic nie potrafi. Jak ktoś cos potrafił, to go od razu weryfikowali, dokumenty szukali.
Fragmenty relacji
