Relacje
Irena Kreft
Co roku przëchòdzą gwiôzdczi / Każdego roku przychodzą gwiazdki
Komentarz
Zwyczaj gwiôzdczi panuje na Kaszubach od XVI wieku. Ma miejsce w czasie adwentu, okresu przygotowania do świąt Bożego Narodzenia. Grupa od 3 – 6 osób przebierała się za diabła, anioła, babę, dziada, kominarza lub inne postacie. Są to tzw. panëszczi lub gwiżdze. Chodzili oni po domach, zazwyczaj po zmroku, śpiewając kolędy, często prezentując krótke przedstawienia dla domowników. Miało to zapewnić powodzenie i szczęście dla domowników i inwentarza.
CSB
Co roku przëchòdzą gwiôzdczi, przëstrojóné. Szczególnie to sã robi dlô dzecy, bò dzecë mają strach, a wiôldżi doch wiedzą, że to swòji robią. Nawet prezentë kùpią rodzyce i tedë tim gwiôzdkóm dadzą prezentë tam w seni, cze dzes tam, a tej te gwiôzdczi dadzą tim dzecóm te prezentë, jak òne przińdą. Te dzecë mëszlą, pò prôwdze mëszlą, ale taczé małé, wiãkszé sã ju nie dadzą fòpòwac.
Më nijak nie wiedzelë, że to bëlë naszi krewny. Òni przëchòdzywelë tu, jak më bëlë dzecë. Wëstrojony òni bëlë za gwiôzdczi, mają te cylindrë, abò za trzech królów bëlë przezebùti, za te gwiôzdczi. Në bò bëła ta gwiôzdka, i tedë ta baba z kòszem, tej ten chłop, a ta baba to casto zbiéra, jak chtos jima tam dôł. Tej òni so pózni zrobilë kawã, na òstatkù, jak òni skùńczëlë. To bëło jesz za mòjégò òjca czasów, bò mój òjc pòwiôdôł, że òn wiedno chòdzył za gwiôzdkã dôwno temù. Taczich miôł kómplów, co òni razem chòdzëlë za gwiôzdkã. Ale to chòdzëlë nôwiãcy pòdług dzecy. Tam dze dzecë bëłë, tam òni szlë wiedno za te gwiôzdczi wëstrojoné. I òni gôdelë wiedno, że te gwiôzdczi przëszłë het tam skądkas, z daleka, zeza swiata. I tam prezentë przëniosłë jim, abò zesztrôfòwelë tëch, co nie słëchałë. Trochã kòrbaczem pò plecach delë. Në i taczé bëłë zwiczaje gwiôzdkòwé tu na Kaszëbach. A czë to dze jindze bëło? Chiba nié, to tu le na Kaszëbach te gwiôzdczi bëłë. Òkrąg chòdzëłë wiedno, wszãdze. Jesz do zeszłégò rokù chòdzëłë tu ù nas.
PL
Każdego roku przychodzą gwiazdki (kolędnicy), wystrojeni. Zwłaszcza robi się to z myślą o dzieciach, bo dzieci się boją, a dorośli przecież wiedzą, że to swoi organizują. Rodzice kupią nawet prezenty i wtedy dadzą to gdzieś tam w sieni kolędnikom, a oni rozdają dzieciom te prezenty, gdy przyjdą. Dzieci myślą, że to tak jest naprawdę, ale tylko te małe, bo starsze już nie pozwolą z siebie naigrywać.
Wcale nie wiedzieliśmy, że to byli nasi krewni. Oni tu przychodzili, gdy byliśmy dziećmi. Byli wystrojeni za tych kolędników, mieli te cylindry, albo też za trzech króli byli przebrani, generalnie za kolędników. No i z przodu szedł ten gwiazdor, za nim baba z koszem, potem jej mąż, a ta baba zbierała ciasto do kosza, jeśli ktoś im dał. Bo na końcu oni zrobili sobie taki poczęstunek, na zakończenie kolędowania (…). To było jeszcze za czasów mojego ojca, bo on mi tak to opowiadał, że zawsze chodził z kolędnikami dawno temu. Miał swoich kolegów, którzy wraz z nim tworzyli grupę przebierańców. Ale oni przede wszystkim chodzili przez wzgląd na dzieci. Tam, gdzie były dzieci, tam ci przebierańcy zawsze zaglądali. I oni mówili, że kolędnicy przychodzą z bardzo daleka, zza świata. Przynosili prezenty, albo też dali naganę tym, co nie słuchali. Troszkę biczem dali po plecach. No i takie to były te gwiazdkowe zwyczaje na Kaszubach. A czy to gdzie indziej także bywało? Chyba nie, to chyba tu na Kaszubach ci kolędnicy tylko byli. Chodzili zawsze wokoło, wszędzie. Jeszcze w ubiegłym roku oni chodzili.
Fragmenty relacji
