Relacje
Anna Wanda Węsierska
Më tu rwelë ten len, ale tata wiele nie sôł, bò më mielë mało zemi./Rwaliśmy len, ale tata wiele nie siał, bo mieliśmy mało ziemi.
Komentarz
Kaszubi wyrwany len wiązali w snopki, zdzierali mu główki na léprze, następnie przez kilka dni moczyli w jeziorze, stawie lub rzece, nakrywając go słomą i darnią. Wyjęte z wody snopki rozwiązywali i rozpościerali na słońcu. Wysuszony len wiązali znów w snopki i zawozili do stodoły. Późną jesienią suszyli go po raz drugi przez jedną dobę w piecu chlebowym. Nazajutrz cerlë go na cerlëcë i oczyszczali z paździerza za pomocą klepôcza. Uzyskane w ten sposób włókno czesali grzebieniem do lnu, zwanym także szczecą, po czym przędli na kołowrotku trojakiego rodzaju nić: cenką, strzédną i grëbszą. Z paździerza snuli jeszcze czwartą nić, najgrubszą. O okresie, kiedy sprzątali len z pola, mówiono: To bëło w lnianëch żniwach.
CSB
Dżadk, nié, mój tata, nié, ten sôł téż, më len rwelë, jo. To béł len. Lniané semiã të znajesz jak wëzdrzi? To dżadk zasôł. „Babczi dżadk, jo”? „Mój tata”. Ten szedł, nie wiém, czë mórg, czë dwa tegò lnu i to ùrosło. Òn nie béł zesekłi tak jak zbòżé, le òn béł rwóny, nié. Terô to bëło, jakbë cë tak pòwiedzec… Czé òn wiãkszi ùrosce, té më gò chwëtelë i rwelë. „Z kòrzeniama”? Z kòrzeniama, bò te kòrzenie bëłe tam cos wôrtoscowé, nié. Z kòrzeniama mùszało bëc. Czé béł lepszi kòrzéń, té, bò to téż klasa bëła: pierszô, drëgô tegò, nié, jak sprzedôwôł, jo. Taczi òn tak ùrósł, albò béł ùrosłi taczi. Jo, i òn… I ten len… Ti Prądzyńscë, ti tam hektarë tegò selë. Tam so mógł zarobic pieniãdzy, nié. Tata szedł do rwaniô, tata tak nié, mëma. Më tu rwelë ten len, ale tata wiele nie sôł, bò më mielë mało zemi. Òn ni mógł tam wiele hektarów zasôc tegò, nié. Fórã, dwie më tegò sprzedelë i wiãcy nié, a tak to mielë haktarë i té òni tak to rwelë. Tu òkrąg, wszëscë tam na tëch pùstkach, nié, te dzéwczãta, to më szlë. Tam to so mógł pieniãdzy zarobic przë tim. (…) Té tak kłedlë, nié. To béł tak, tu më wërwelë i tak kłedlë. „Jak zbòżé”? Jak zbòżé, taczé pòkòsczi. To bëło wërwóné i tak równo ùkłôdóné. (…) I to sã w te rzãdë. Nôpierwi òn sã wërwôł, te pòkòsczi sã zrobiłë, té to sã do wieczora jednégò dnia to sã ùkłôdało tak, nié. Drëdżégò dnia, té më to wiązelë, nié. Té to w taczé te rzãdë sã stôwiało. Té pózni, té to w taczé kòpice jeszcze, nié, żebë òn tam wëschł, bò mòkrégò òni nie brelë. (…) Dżadk (òjc) na fórã. Më tak dwie fórë mòże z tegò mielë. Jedny to wòzëlë i wòzëlë, bò tu mielë wiele tegò. Më mielë mało zemi, dżadk miôł mało zemi, òn ni mógł żódnëch hektarów wiôldżich òbsôc. Mòże pół hektara, abò hektar. Mëszlã nié, hektara òn nie òbsôł, jo. To më wërwelë, nié, bò to mùszało bëc z kòrzeniama wërwóné, i té tak ùkłôdóné na taczi ten pòkòsk, taczi równy, równo tak. Nié żebë jedno tak, jedno w przék, jedno wzdłuż. To mùszało bëc równo, té më to związelë, jo, té më w te kòpice, nôpierw w rzãdë, té w kòpice. I tej, jak to bëło i tak sëché, té dżadk to zawiózł, i tak wszëscë, nié.
PL
Dziadek, mój tata, też siał len. Rwaliśmy len. To był len. Wiesz jak wygląda siemię lniane? To dziadek zasiał. „Babci dziadek, tak”? „Mój tata”. Ten szedł, nie wiem, czy morg, czy dwa tego lnu urosło. On nie był koszony tak jak zboże, ale rwany. Teraz to było, jakby ci to powiedzieć… Kiedy on urósł większy, wtedy go chwytaliśmy i rwaliśmy z korzeniami, bo te korzenie były coś tam wartościowe. Z korzeniami musiało być. Kiedy był lepszy korzeń, wtedy, bo to też klasa była: pierwsza, druga, jak się sprzedawało. Urósł taki, albo taki. Ci Prądzyńscy obsiewali hektary lnu. To sobie można było pieniędzy zarobić! Tata szedł do rwania, tata tak nie, raczej mama. Mu tu rwaliśmy len, ale tata dużo nie siał, bo mieliśmy mało ziemi. On nie mógł zasiać tego wiele hektarów. Jedną przyczepę, może dwie tego sprzedaliśmy i więcej nie, a tak to mieli hektary i wtedy oni to tak rwali. Tu w okolicy, tam na tym odludziu, te dziewczęta, to my szliśmy. Tam to można było sobie zarobić pieniędzy. Wtedy tak kładli. To było tak, że tu wyrywaliśmy i kładliśmy jak zboże, takie pokoski. Len był wyrwany i równo układany. Najpierw był wyrwany, ułożony w pokosy, potem stawiany w rzędy. Wtedy jednego dnia wieczorem to się układało. Drugiego dni wiązaliśmy len. Potem stawiało się to w takie rzędy. Później w takie kopice, żeby on wyschł, bo mokrego nie brali. My to, dziadek, na przyczepę. Może dwie przyczepy z tego mieliśmy. Niektórzy wozili i wozili, bo mieli tego wiele. My mieliśmy mało ziemi, dziadek miał mało ziemi, on nie mógł obsiać żadnych wielkich hektarów. Może pół hektara, albo hektar. Myślę, że nie obsiał hektara. To my wyrwaliśmy, bo to musiało być z korzeniami wyrwane i układane w równy pokos, nie jedno tak, jedno w poprzek, a jedno wzdłuż. To musiało być równo, wtedy to związaliśmy, potem w kopice, ale najpierw w rzędy, potem w kopice. Jak to było suche, wtedy dziadek do zawiózł, to wszyscy.
Fragmenty relacji
