Relacje
Anna Wanda Węsierska
Wele, mòji mëmë brat, ten na I wòjnie zdżinął, béł zabiti./Mojej mamy brat zginął na I wojnie, został zabity.
Komentarz
I wojna światowa (przed II wojną światową nazywana Wielką Wojną) trwała od 28 lipca 1914 do 11 listopada 1918 pomiędzy ententą (Trójporozumieniem), tj. Wielką Brytanią, Francją, Rosją, Serbią, Japonią, Włochami (od 1915) i Stanami Zjednoczonymi (od 1917) a państwami centralnymi (Trójprzymierzem), tj. Austro-Węgrami i Niemcami, wspieranymi przez Imperium Osmańskie oraz Bułgarię. Był to największy konflikt zbrojny w Europie od czasu wojen napoleońskich. Wojna zakończyła się klęską państw centralnych, likwidacją mocarstw Świętego Przymierza oraz powstaniem w Europie Środkowej i Południowej licznych państw narodowych.
CSB
Jo, i jô tak so terô sedzã i tak so tam mëszlã. I jô so mësla: Wele, mòji mëmë brat, ten na I wòjnie zdżinął, béł zabiti. „Jak òn sã nazéwôł”? Léón Pawelczik, ale nié, żebë òn béł zastrzélony na tim fronce, jak òni szlë. Òni ju mielë wszëskò przeszłé, òni òdpòcziwelë. Jeden béł czãżkò ranny tam na tim fronce, jak òni to tam bëlë, nié. Mie sã zdaje, òni bëlë we Francji, nié tu tak, żebë òni tu bëlë, w Pòlsce. We Francji, mie sã zdôwô, to bëło. Ten béł ranny, a tak dali rzéczka płiwa, nié. Òn sã chcôł, żebë te renë òni mù òbmëlë, bò to doch béł ból. Nicht nie chcôł jic, a mój wùja, ten Léón, mòji mëmë brat i jesz jeden, ti gò wzãlë. Ti sã òfiarowelë i szlë, gò chcelë òmëc tam i té gò nazôd przëniesc, gdze òni tam òdpòcziwelë. A gdzes tam, w jaczis krzakach, tam mùszałë bëc jaczé krzaczi, jałówczi, nie wiém, co tam w ti... Mie sã zdôwô, że to bëło we Francji. Tam béł jaczis przecywnik, nié, i ten jich wszësczich trzech zastrzélił. Jesz béł przë nich jeden z Serakòjc. Mëma pòwiôda to nôzwëskò, ale to jô móm zabôczoné. Ten to tak jima òpòwiôdôł, jaką smiercą òn zdżinął. No i òni jich tam zarô pògrzebelë, zrobilë taczi grób. Krziż, tôbleczkã, òni doch tam mielë czim napisac tam. I tam òni są òstóny, nié.
PL
Tak sobie siedzę i myślę. Myślałam: No tak, przecież mojej mamy brat zginał na I wojnie, został zabity. „Jak się nazywał”? „Leon Pawelczyk”. Nie, żeby został zastrzelony na froncie, kiedy oni szli. Oni już wszystko przeszli, odpoczywali. Jeden został ciężko ranny na froncie, jak oni tam byli. Wydaje mi się, że byli we Francji. Nie tu, nie w Polsce. Wydaje mi się, że to było we Francji. Ten był ranny, a dalej płynęła rzeczka. On chciał, by mu obmyć rany, bo przecież to był ból. Nikt nie chciał pójśc, a mój wujek, ten Leon, mojej mamy brat i jeszcze jeden, ci go wzięli. Ci się ofiarowali i poszli. Chcieli go obmyć i spowrotem przynieść tam, gdzie odpoczywali. A gdzieś tam, w jakichś krzakach, tam musiały być krzaki. Wydaje mi się, że to było we Francji. Tam był jakiś przeciwnik i ten ich wszystkich trzech zastrzelił. Jeszcze był przy nich jeden z Sierakowic (pow. kartuski). Mama mówiła to nazwisko, ale ja je zapomniałam. Ten to tak im opowiadał, jaką śmiercią on zginął. Oni ich tam od razu pogrzebali, zrobili taki grób. Krzyż, tabliczkã, oni przecież mieli czym pisać. Tam pozostali.
Fragmenty relacji
