Relacje
Anna Wanda Węsierska
Wele, w niedzelã przëszedł i wrëje szłë./No proszę, przyszedł w niedzielę i zaczęło się randkowanie.
Komentarz
Uroczystość weselną poprzedzały niegdyś wrëje lub rôjbë, czyli swaty. Następnie gościna na jaką udawali się rodzice wraz z córką do rodziców upatrzonego chłopca w celu obejrzenia gospodarstwa i omówienia posagu zwana òbzórczi, òbzérczi, òmówinë. Potem zaręczny, zôpòwiedzë, zaproszenie na ucztę weselną przez drużbã, rôczka, wôbcã, czy też dobrégò mãża, wreszcie wieczór przedślubny, czyli tzw. wińczënë lub ògrabinë. Ślub kościelny odbywał się zwykle we wtorek przed południem, najczęściej jesienią lub zimą, między Nowym Rokiem a Zapustami. Jeśli kościół znajdował się daleko od domu, całe wesele jechało na pięknie przystrojonych wozach. Dawniej jechano do ślubu w dwa lub cztery woły zaprzężone w żniwny wóz. Niegdyś po ceremonii ślubnej w kościele udawał się zwykle cały pochód weselny do pobliskiej karczmy, gdzie nowożeńców witała z daleka muzyka. W karczmie odbywała się zabawa taneczna, podczas które goście pilë ze swòje pieniãdze w myśl przysłowia: Wieselé rôz, a biéda jaż do smiercë. Nad wieczorem orszak weselny opuszczał gospodę. Dawniej wesele kaszubskie było wspólną uroczystością całej wsi, trwającą u zamożnych gburów czternaście dni. Najkrócej trwały wesoła trzy dni, gdzie w obcym domu tańczono, w drugim gotowano, a kolejnym jedzono. Z muzyką odprowadzano weselników z domu, w którym tańczono, do domu, w którym jedzono. Nie dziw więc, że przyjął się zwyczaj obdarzania panny młodej żywnością potrzebną na tak długą, powszechną uroczystość.
CSB
Terô ta tescowô bëła w róże, nié, tam przë mòji mëmie, przë mòji cotce. Òd mòji cotczi òna kôrtkã bra. Terô òna ju bëła słabô, òna nie chòdza, nié, na ten różańc, i òna pòsła dżadka (Jana Wãsersczégò – chłopa), nié, swòjégò sëna: „Biôj, zanies tã kôrtkã, przënies mie mòjã”, nié. Òna tak zamieniwa, to béł żëwi różańc, nié. Wiész, ò co chòdzy. Òn przëszedł, a jô prawie kùchniã mëła, bò to doch déle bëłë wtenczas, jo, ale jô ju mia wëmëté, ale jesz tã cegłã jô tak chca. Chòc to bëła stôrô bùda, ale doch jesz téż chcôł miec wiedno jak nôlepi. „Chãdodżé”! Jo. Jô ju mia òmëté wszëstkò, i plata, bò tam doch grëpë. I té òn wlôzł. Terô òn nie chcôł na to mòkré wlezc, té òn stojôł w domie i do mie gôdô. Òn przëszedł, jo, té jô so ju spieszëła, to tam wëcarła flot, ale jô bëła prawie, ju déle jô mia i wszëskò. Cotka mù tam da tã kôrtkã, nié. Jô nie wiém, chiba kawã mù zrobiła, ale tak nie bëło w módze kawë. Nie wiém, czë jô mù zrobiła tã kawã? „A co bëło w módze, jak nié kawa? Co jinégò tedë bëło”? Co jinégò jô nie wiém, pewno ta kawa zrobiła, jo. Jô wiém, że më jesz przë stole, dżadk jesz sôdł tak téż, nié. Té òn sã pòdniósł i szedł dodóm, jo. Jô za nim wëszła, nié, ale nié tam jeszcze z żódnyma zamiarama, żebë òn na wrëje, bò òn przëszedł z kôrtkã, nie przëszedł na wrëje. Jô mù, òn mie gôdôł: „No, tu pewno jaczi kawalér przińdze, co të tak pùcëjesz”, a jô gôda: „Nié, mëszlã të przińdzesz” – jô mù rzekła, jo. Wele, w niedzelã przëszedł i wrëje szłë. (…) A na swiãtégò Józefa, to je 19 marca, më szlë na zôpòwiedzë. Jô mia cywilny, zarô jacha. Jesz wcale naszima nie gôda, bò bë chcelë pewno, żebë jô sã z nima bëła żegna ze wszësczima tam, nié, jak jô jesz na zôpòwiedzë szła. A më szlë, bò òn gôdô: „Mòże më bë na zôpòwiedzë”? „Jo, mòżemë jic”. Më sã tak dwòje… Më przëszlë, té më jim pòwiedzelë, że më bëlë na zôpòwiedzach. (…) Ù nas doma to wieselé bëło zrobioné, bò to nie bëło wtenczas, w tëch czasach, nié, żebë bëła jakô sala gdzes, abò… Tak szlë sąsadzë do sąsadów, nié. Ten wëpòżicził gdze jizbã do tańcowaniô, nié. Jak jô mia ù Kiełpińsczich, nié, tam bëło tuńcowanié, tam gòsce szlë. (…) A mùzykòwac taczi béł Gòsków, ten wiész na ti harmónice, jeden na trąbce. Trzech jich bëło. To bëlë taczi kòledzë, nié. Òni tak chòdzëlë pò mùzykach. (…) Trzech jich bëło. Na bãbnie òn mùszôł grac, pãkac w to. Jo, na bãbnie, bò òn jesz tak nie rozmiôł. Òn doch w ten bãben pãkôł. (…) Më ju mielë przez, bò tata ni miôł kògò, nié. Szwager, ten téż tam nie béł tak i té béł dobri mąż. Kapelusz so òblókł, nié, tu różã taką zrobilë jak mòja sostra sã żeniła, ta Hińcka, nié, té Każi béł. Té ta cotka z drëdżi, ta to mia taczich rozmajitëch kwiatów. Taczi nôlepszi kwiat wëszuka, tu mù tak. Té òn kòło i té òn jezdzył pò całi krewnoscë, gdze bëło. Tam òn rozwòzéwôł zaproszenia. (…) Do Bëtowa òn jachôł. To bëła tam nôdalszô trasa. I té tu òkróm, do Kòżëczkòwa, gdze krewnosc bëła, to òn wszãdze jezdzył ten brat mój, nié, straszi. Jesz ni miôł 18 lat, ale òn, dowòdu òn prawie ni miôł, ale tam nie bëło trzeba dowòdu. Tak òn ju béł dosc. Té mù tam kòżdi dôł jaczis tam grosze tam, nié. 10 złotëch. Jô nie wiém, pò wiele tam tak. Té jesz te cotczi tam z Bëtowa, té jesz tam òn kùrã przëwiózł, nié, tak na to wieselé. Jesz mù taczé darë delë tak, ale to tak barżi na to wieselé. A té jesz prezent òni tam. Jô wiém, że z Bëtowa òn kùrã przëwiózł. Tu z Sëlëczëna ta cotka téż, z Ùcekanczi ta mia jajów ùzebróné, kùrã téż, nié, bò to tak to gòtowóné nôbarżi szło miãso. Nie bëło terô dewòlaje, żebë bëło, taczégò nie bëło. To le bëło miãso ùszmùrowóné i té kùrzégò miãsa. Tu ze Skòczkòwa téż kùra. Tëch kùrów tam bëło nazniosłé! (…) To bëło jak mòja sostra sã żeniła, nié. Terô jak më z tatą (chłopã), té më przez pòcztã tak, nié, jo. Brifka przëszedł, jô mù da, nié, tak jô mia pòdpisóné, jô to na pòcztã nié, znaczków ani nic. Òn tak za darmò to rozwiózł. Brifka to jesz béł Kropidłowsczi. (…) Pòsôg jô dosta. Jô dosta krowã i prosãta. (…) Jô dosta pószwã. To jô so mia zrobioné sama. No i pòdëszczi.
PL
Teraz teściowa była w róży, tam przy mojej mamie, przy mojej ciotce. Od mojej ciotki brała kartkę. Potem, kiedy była już słabsza, nie chciała chodzić na różaniec i posłała dziadka (Jana), swojego syna: „Idź, zanieś tę kartkę, przynieś mi moją”. Ona tak zamieniała, to był żywy różaniec. Wiesz, o co chodzi. On przyszedł, a ja akurat sprzątałam kuchnię. Wtedy były deski, ale ja już wymyłam. Chciałam jedynie tę cegłę jeszcze obmyć. Chociaż to był stary dom, ale wiadomo, że każdy chciał mieć jak najlepiej (czysto). Już wszystko wymyłam, także piecyk, bo tam stały przecież garnki. I wtedy on wszedł. Nie chciał stąpać na to mokre, więc stał w sieni i do mnie mówił. On przyszedł, a ja wtedy się śpieszyłam, szybko wytarłam, ale ja już miałam prawie wszystko, deski, posprzątane. Ciotka mu dała tę kartkę. Nie wiem, chyba zrobiłam mu kawę, ale kawa tak nie była w modzie. Nie wiem, czy zrobiłam mu tę kawę? „A co było w modzie, jeśli nie kawa”? Nie wiem, co innego. Raczej zrobiłam mu właśnie kawę. Wiem, że my tak jeszcze przy stole, dziadek jeszcze też usiadł. Potem się podniósł i poszedł do domu. Wyszłam za nim, ale bez żadnych zamiarów, by się spotkać, bo on przecież przyszedł z kartką, a nie na randkę. Ja mu, on do mnie powiedział: „No, pewnie tu jakiś kawaler przyjdzie, skoro tak sprzątasz”, a ja powiedziałam: „Myślę, że ty przyjdziesz” – rzekłam. No i przyszedł w niedzielę i zaczęły się zaloty. Na św. Józefa, to jest 19 marca, poszliśmy dać na zapowiedzi. Miałam cywilny, od razu jechałam. Nawet naszym wcale nie powiedziałam, bo pewnie by chcieli, żebym się z wszystkimi pożegnała jeszcze przed tym, jak szłam na zapowiedzi. A my poszliśmy, bo on mówi: „Może byśmy poszli dać na zapowiedzi”? „Tak, możemy pójść”. My się tak dwoje… My przyszliśmy, wtedy im powiedzieliśmy, że byliśmy dać na zapowiedzi. U nas w domu odbyło się wesele, bo nie było wtedy sal… Poszliśmy więc do sąsiadów. Jeden wypożyczył pokój do tańcowania. Ja miałam u Kiełpińskich, tam były tańce, tam goście szli. A muzykowali taki jeden od Gosków, ten wiesz na harmonii, jeden na trąbce. Trzech ich było. To byli tacy koledzy. Tak chodzili po muzykach. Trzech ich było. Na bębnie on pewnie grał, pękać w to. Tak, na bębnie, bo on jeszcze tak do końca nie potrafił. On przecież w ten bęben uderzał. My nie, my już mieliśmy przez, bo tata nikogo nie miał. Szwagier, ten tez nie był tak, i wtedy był drużba weselny. Ubrał sobie kapelusz, tu róże taką zrobili jak moja siostra wychodziła za mąż, ta Hińcowa, wtedy był Kazik. Ta ciotka z drugiej, ta to miała różnych kwiatów. Taki najlepszy kwiat wyszukała, tu mu tak. Wtedy on na rower i jeździł po wszystkich krewnych, gdzie byli. Tam on rozwoził zaproszenia. Do Bytowa on jechał. To była najdłuższa trasa. I wtedy oprócz oprócz okolicy, gdzie krewność była, to on wszędzie jeździł ten brat mój starszy. Nie miał jeszcze 18 lat, ale on, dowodu nie miał, ale tam nie trzeba było dowodu. Tak on już był odpowiedni. Wtedy każdy mu tam dał jakiś grosz. 10 złotych. Nie wiem, ile to było. Wtedy jeszcze te ciotki z Bytowa, on tam jeszcze kurę przywiózł tak na to wesele. Jeszcze mu dary dali, ale to tak bardziej na to wesele. A wtedy oni prezent jeszcze. Wiem, że Bytowa on przywiózł kurę. Tu z Sulęczyna ta ciotka też, z Uciekanki ta nazbierała jajek, kurę też, bo to tak to gotowane mięso najbardziej szło. Nie było dewolai tak jak teraz. Było jedynie mięso duszone i do tego mięso kurze. Tu ze Skoczkowa też kura. Tych kur naznoszono! To było jak moja siostra wychodziła za mąż. Teraz jak my z tatą, to my przez pocztę. Listonosz przyszedł, ja mu dałam. Wszystko było podpisane. Ja nie poszłam na pocztę. Obyło się bez znaczków. On tak za darmo to rozwiózł. Listonosz to jeszcze był Kropidłowski. Posag dostałam. Dostałam krowę i prosięta. Dostałam pościel, ale tę ja sama sobie zrobiłam. No i poduszki.
Fragmenty relacji
