Relacje
Jerzy Młyński
Chcemë jima dac / Chcemy im podać jedzenie
Komentarz
Wraz ze zbliżającym się frontem wschodnim i Armią Czerwoną w styczniu 1945 roku podjęto decyzję o ewakuacji obozu koncentracyjnego Stutthof. Ze względu na ciężkie warunki, w których poruszali się na zachód więźniowie i liczne ofiary tej akcji – zyskał on miano „Marszu Śmierci”. Więźniowie prowadzeni byli w kierunku portów, skąd mieli być ewakuowani w głąb Niemiec. Część więźniów wykorzystała tę sposobność do ucieczki. Schronienie i pomoc uzyskali często wśród okolicznej ludności. Obóz Stutthof w trakcie ewakuacji opuściło około 10 tysięcy osób. Połowa z nich zginęła w trakcie marszu. Około 500 więźniów zbiegło i doczekało zakończenia działań wojennych. Pozostała część wyzwolona została przez oddziały Armi Czerwonej w marcu 1945 roku.
CSB
Mëma miała ùszëté z miecha na dwa i më bëlë z tim Czeskem Ribakòwsczim. I jesz jeden béł. Tej nôprzód Mein Hund mùszôł bëc nakarmiony - pies. I tej czej òn jesz cë pòzwòlił. Jak pies mòcno szczekôł tej jô miôł ùcec, në jo, bò òn mógłbë przewrócëc. I terô tu szlë do górë, to kòbiéta gôda. Jeden jidze i jednégò niese, a më z dołu tu wedle torów, tu béł bruk, nié. Më pòdeszlë z Czeskem i chcemë jima dac. To pierszé tegò [pies]. Ale terô më do tegò, jô tam pòdeszedł. Co je? A ten ładuje, jednégò i drëdżégò. To syn òjca niósł. Ani jeden, ani drëdżi... Co ten gò dwignie, to ten dostôł. A kòlumna jidze. I òn nick wiãcy – pak, pak. A kòlumna jidze. Jenë, më ùceklë z Czeskem. Më ju nie chcemë jic wiãcy jich karmic. Tak òn béł. Nié, żebë òn òstawił jich, tilkò zabił òbëdwùch. I më tak przepłoszony bëlë. Më ju nie szlë tą drogą dali pòd dworzec, le prosto. Tam nie bëło zabùdowané, przez to bòjiskò na drëgą stronã.
PL
Mama uszyła nam z worka takie siatki dwie i myśmy z tym Cześkiem Rybakowskim szli. I jeszcze jeden z nami był. To najpierw Mein Hund musiał zostać nakarmiony – pies. A potem, o ile on tobie pozwolił. Jeśli pies mocno ujadał, wówczas miałem uciec, no tak, bo on mógłby przewrócić. Teraz oni [Marsz Śmierci] szli pod górę, żona o tym wspominała. Idzie jeden i niesie drugiego, a myśmy z dołu, tu, wedle torów, tu był bruk, prawda. Podeszliśmy z Cześkiem i chcemy im podać jedzenie. Oczywiście, najpierw pies. Ale teraz próbujemy dalej, podszedłem bliżej. Co jest? A ten tłucze jednego i drugiego. To syn niósł ojca swego. Ani jeden, ani drugi… Co ten go podniósł, to on upadł. A kolumna idzie. I on nic więcej tylko – pak, pak. A kolumna idzie. Boże, myśmy uciekli z Cześkiem. Już nie chcieliśmy ich więcej dokarmiać. Taki on [wachman] był. Nie, żeby zostawił ich, tylko zabił obu. Myśmy byli strasznie wystraszeni. Nie szliśmy już drogą koło dworca, tylko prosto. Tam jeszcze nie było zabudowane, szliśmy przez to boisko na drugą stronę.
Fragmenty relacji
