Relacje
Jerzy Młyński
Taczi béł ten czerownik szkòłë / Taki to był kierownik szkoły
Komentarz
Po włączeniu Pomorza Gdańskiego do III Rzeszy we wrześniu 1939 roku przestało istnieć na jego obszarze polskie szkolnictwo. W szkołach pojawili się nowi, niemieccy nauczyciele – ze względu na duży popyt kadry – często emerytowani lub bez większych kwalifikacji. Szkoła stała się elementem polityki germanizacyjnej okupanta. Po wojnie celem stało się z kolei stworzenie systemu edukacji na modłę Polski Ludowej. Odbudowa szkół podstawowych, średnich, zawodowych pochłaniała pieniądze jak i czas. Kadra pedagogiczna musiała „wykształcona” zostać według nowych wytycznych PRL, do tego dochodziły problemy lokalowe. Dlatego też wielu nauczycieli mieszkało kątem, na stacjach, wynajętych pokojach - nieopodal szkół, w których to pracowali. Kary cielesne były stosowane wobec dzieci w szkołach zarówno w okresie wojny jak i po niej. Mimo wprowadzenia zapisu do kodeksu rodzinnego i opiekuńczego o zakazie kar cielesnych w 1964 roku, powszechne przyzwolenie na przemoc opiekunów utrzymywało się do końca XX wieku.
CSB
Boszkowa bëła, takô pani, òna bëła direktorem. Szkólnëch to jô ju nie wiém, a bëło jich wiele. W Żukòwie ù Meringów òni mieszkelë. To bëlë kawalerzë, a kòbiétë téż mieszkałë ù Sztenclów. To je ten pierszi bùdink, tam dze Zbiszka sostra mieszkô. Tam mieszkôł Karwat. Nie żëją ju, ten bùdink téż terô pùsti stoji. A tu przedtim jesz je Laffonta bùdink stoji [ks. Józef Laffont, przedwojenny proboszcz Żukowa], to Zawadzczi chapnął wszëstkò. Tu zakònnice bëłë w Żukòwie. A ti wlezlë na to, pòle i wszëstkò. A òni przëjachelë z Pòznańsczégò – Zawadzcë. Òn płiwôł, òn sã czuł: – Ja Polak jestem z Poznania! A to tam stoji i sã psëje. To jaż na dół w Żukòwie je. Jak spòjrzisz z ti ùlicë, to tam je wszëstkò fùl, to je na dżałczi terô pòdzeloné. Òn płiwôł, ale òni ju nie żëją, ti rodzycë tëch młodëch. Terô Jurek tilkò żëje, ten młodszi. A starszô Ewa ta do Gduńska szła, bò òna gôda: – Ja nie będę na wsi. Ta ùcekła do miasta. Dze òna tam terô je? Òna chòdza z nama do szkòłë, do ti, co terô je ta gmina, òd pòcztë zarô. To bëła ta szkòła. Z hëftem pòd pôchą. Më chòdzëlë, tôblëcë ju przestałë bëc. To tilkò w pierszi klase më mielë. A szkólny bëlë kòbiétë i mężczyźni bëlë. Ale jô ju terô nikògò nie pamiãtóm.
Za Niemca to béł Weiss. Weiss to béł – tam nie bëło. Tam béł płot drewniany na sztachétach. Knôpi sã wiészelë, tegò i òwégò, spiéwelë abò weszlë. Tam bëłë bramë drewniané, to szlë jak pò trapach do klasë. Hewò tak, dół, tegò na ławã! I tej zeigestock – to je wskaźnik, tu grëbi, a tu taczi. Dwùch knôpów mùszało trzëmac gò, a tej. Të przez miesąc ni mógł sadnąc na dupã. Tam bëło Jezës kòchany ten Weiss, z daleka przed nim drżelë. Tej òn nosył te streifhose, to bëłë te òficérczi, bùksë ekstra, co dwa dni òn sã przezeblôkôł, jiné skòrznie, jiné bùksë. Tej drżelë, jak òn kòmùs. Biada jak jemù nie rzekł Heil Hitler! Jak të gò z daleka widzôł dzesãc métrów, a trzë métrë të ju z rãką mùszôł bëc w górze. Taczi béł ten czerownik szkòłë.
PL
Boszkowa była, taka pani, ona była dyrektorem. Nauczycieli to już nie pamiętam, a było ich sporo. Oni mieszkali w Żukowie, u Meringów. Tam byli kawalerowie, a panie mieszkały u Stenclów. To jest ten pierwszy budynek, tam gdzie Zbyszka siostra teraz mieszka. Tam mieszkał Karwat. Nie żyją już, ten budynek teraz stoi pusty. A nieco bliżej stoi jeszcze budynek Laffonta [ks. Józef Laffont, przedwojenny proboszcz Żukowa], to Zawadzki wszystko chapnął. W Żukowie były zakonnice. A ci weszli na to pole i wszystko. Oni przybyli z Poznańskiego – Zawadzcy. On pływał, on się poczuwał: - Ja jestem Polakiem z Poznania! A to stoi tam i się psuje. To aż na dół się ciągnie w Żukowie. Jak spojrzysz z tej ulicy, tam jest tego pełno, teraz to jest wszystko podzielone na działki. On pływał, ale oni już nie żyją, rodzice tych młodych. Teraz tylko Jurek żyje, ten młodszy. A starsza Ewa poszła do Gdańska, bo ona mówiła: - Ja nie będę na wsi. Uciekła do miasta. Gdzie ona teraz jest? Ona chodziła z nami do szkoły, do tej, gdzie teraz jest gmina, nieopodal poczty. Tam była ta szkoła. Z zeszytem pod pachą. Chodziliśmy, tablice już wyszły z użycia. Tylko w pierwszej klasie myśmy je mieli. A nauczycielami były kobiety i mężczyźni. Ale teraz nie pamiętam już nikogo.
Za Niemca był niejaki Weiss. Z nim było ciężko. Był taki płot drewniany ze sztachet. Chłopacy się wieszali, tego i owego, śpiewali albo wyszli. Tam były drewniane bramy, oni szli po nich jak po schodach, do klasy. O tak, na dół, tego na ławę! I wtedy zeigestock – to jest wskaźnik, z tej strony gruby, tu taki. Dwóch chłopców musiało trzymać, no i się zaczęło. Przez miesiąc nie można było usiąść na dupie. Oj, to było, mój Boże kochany, ten Weiss, z daleka przed nim drżeli. On nosił takie streifhose, to były oficerki, spodnie, specjalne, co dwa dni je przebierał, inne kalosze, inne spodnie. Wtedy drżeli, jak on się na kogoś uwziął. Biada jeśli ktoś nie powiedział mu Heil Hitler! Z daleka każdy widział go na dziesięć metrów, a trzy metry przed nim trzeba było już rękę trzymać u góry. Taki to był kierownik szkoły.
Fragmenty relacji
