Relacje
Wiktor Rogalewski
Eingedeutsch to sã nazéwało / Eingedeutsch to nazywano
Komentarz
Kaszuby we wrześniu 1939 roku wcielono do III Rzeszy. Po eksterminacji elit na początku wojny mieszkańcy tych terenów stali się przedmiotem polityki germanizacji. W 1941 wprowadzono tu niemiecką listę narodowościową (Deutsche Volksliste) klasyfikującą ludność na nowych ziemiach Rzeszy w czterech kategoriach. Kategoria trzecia – osoby mające szansę na szybką germanizację, objęła większość Kaszubów. Bardzo szybko wpis na listę stał się na Pomorzu właściwie powszechny i przymusowy, bowiem odmowa wpisu skutkowała szykanami, łącznie z możliwością osadzenia w obozie pracy bądź obozie koncentracyjnym. Konsekwencją wpisania na listę była dla mężczyzn służba w armii niemieckiej – Wehrmachcie
CSB
Tata ju nie żił. Tata zmarł w 1941 rokù. A Niemcë, ti naszi Niemcë, nié ti z Gduńska, chòdzëlë pò mieszkaniach i namôwielë taczich jak më, młodëch, żebë pòdpiselë listã do wòjska. Eingedeutsch to sã nazéwało. Òni tak długò chòdzëlë i gôdelë, że grozy wama Stutthof. Të wiész, co to Stutthof. Zabiérają, tëch bierzą do Stutthofù, do lagru. A mëma mówi: - Tata nie żëje, terô waji bierzą, mùszita jic pòdpisac. A mëma mùszała jic òsóbno do Luksa, taczi béł pòlsczi, zażarti pòlakòżérca. Mùszała piechti z dzecama jic, tam, pòdpisac listã. Bò mëma- tak gôdelë - dostónie lepszé kartczi, bò tak to, chto nie pòdpisôł, to niedobré kartczi dostôwôł. Verpflegung to sã nazéwało, gòrszé, to mało jedzeniô. A jak pòdpisôł… Wiész, nas bëło wiele dzecy. Tej mëma pòdpisa. Co miała robic? To nie tilkò òna pòdpisa, prawie całô wies mùszała pòdpisac. Ale w sëmie nie mùszała, niektórzi nie pòdpiselë, ale ti zniklë, tëch òni dzes tam zabilë, kòl Òstrzëc dzes tam. Ale to jenë, òni do kùńca wòjnë jich szukelë, w Òstrzëcach òni jich szukelë, bò to chtos wëdôł, że w Òstrzëcach ti partizancë są.
PL
Tata już nie żył. Tata zmarł w 1941 roku. A Niemcy, ci nasi Niemcy, nie ci z Gdańska, chodzili po mieszkaniach i namawiali takich jak my, młodych, żeby podpisać listę do wojska. Eingedeutsch to nazywano. Oni tak długo chodzili i mówili, że grozi nam Stutthof. Wiesz, co to Stutthof. Zabierają, tych biorą do Stutthofu, do lagru. A mama mówi: - Tata już nie żyje, teraz was biorą, musicie iść podpisać. A mama musiała iść osobno do Luksa, taki był polski, zażarty polakożerca. Musiała pieszo iść z dziećmi, tam, podpisać listę. Bo mama miała dostać – tak nakłaniano - lepsze kartki, bo tak to, kto nie podpisał, to niedobre kartki otrzymywał. Verpflegung to się nazywało, gorsze, to mało jedzenia. A jak podpisał… Wiesz, nas było dużo dzieci. W tej sytuacji mama podpisała. Co miała robić? To nie tylko ona podpisała, prawie cała wieś musiała podpisać. Ale w sumie nie musiała, niektórzy nie podpisali, ale ci zniknęli, tych oni gdzieś tam zabili, koło Ostrzyc gdzieś tam. Ale mój Boże, oni do końca wojny ich szukali, w Ostrzycach ich szukali, bo to ktoś wydał, że w Ostrzycach oni się kryją, jako partyzanci.
Fragmenty relacji
