Relacje
Agnieszka Mielewczyk
Më płakelë, ale co. Nic / Myśmy płakały, ale cóż. Nic
Komentarz
Zimą 1945 roku Armia Czerwona zajęła Pomorze Gdańskie. Tereny, które przed wojną należały do Polski traktowane były mimo to, jako obszar „niemiecki” i w ten sam sposób bezwzględnie eksploatowane. Kaszubi podobnie jak przebywający na tym obszarze Niemcy narażeni byli na okrutną przemoc ze strony sowieckich żołnierzy. Z Niemcami często dzielili również los transportów do obozów pracy w głębi Związku Sowieckiego. Tam w ciężkich warunkach w wyniku niedożywienia lub wycieczenia umierali. Ci, którym udało się powrócić po latach do ojczyzny nie spotykali się ze zrozumieniem i wsparciem
CSB
Më płakelë, ale co. Nic. Ale tej më tam długò nie bëlë w tim Sztrëpòwie. Òni nama jesz przënioslë jesc rôz dzennie zupã. Jednym razem, jô nie wiém, czë më bëlë sztërë dni tam czë piãc, tej òni nas na Grëdządz. Më szlë, do tegò wiãzenia. Terô më szlë tam, kawał më szlë, ale kò më nie bëlë przënãcony na taczé daleczé jidzenié. Te nodżi bëłë pòprzeriwané, to bòlało. Jedna mia bót pòrwany. Tatk mie miôł dané jegò plecak na plecë. Jô mia taczi censzi kòc jesz wzãté. Mëma mie dała dwa taczé sztëczi słoninë i chleba cos mia mie włożoné. Jô to na tëch plecach niosła. Jô mia z bòkù tak bótë téż ùwiązané. Wejle, ten Rusk widzôł, że jô je mia. Tak mie z bòkù ùrznął te bótë, z tegò plecaka wzął. Jô so mëszlã, terô jô ni móm, jô le mia tatowé bóté òblokłé, sznurowané. To bëła wiosna, to béł taczi czapòt. Mòkro bëło, to ùrwało bótë wszëtczé pò tëch pòlach czej më szlë. I terô jô ni mia bótów, në ni mia, co jô zrobiã? To bëłë z Kartuz taczé, jô pamiãtóm. Òne ni miałë, to bëła córka z matką razem wzãté. Tej më szlë całi ten dzéń, a tej më mùszelë nocowac dzes, bò më jesz nie bëlë w Grëdządzu. W dwùch miejscach më nocowelë. Tej më szlë jô nie wiém, jak dalek do Grëdządza jesz bëło. Z tëłu nas òni z kòniama szlë. Më òdpòcziwelë na taczi górze, a tam bëło błoto. Nama sã pic chcało. Më chcelë tam sã napic, a Rusk gôdôł: - Nie, nie, nie nada. Òn mówił, że ta wòda mòże bëc zatrëtô. A pic nama sã chcało. Më przez całi dzéń dostelë le zupã i nic wiãcy. Do picô nic nie dało. Në tej më dali rëszëlë, a lëdze, co tam mieszkelë, ti widzelë, że më szlë. Jô nie wiém skąd òni to wiedzelë, że nama sã pic chcało. Tam miałë wëstawioné kòbiétë dwa wiadra z wòdą na ùlicã. Ale co terô, jak wszëscë bùchnãlë na tã wòdã, nic më ni mielë, rãką nabrelë, a to cekło z ti rãczi, ale kò përznã pòpił. Ale òni téż ùcékelë, zarô zdżinãlë, bò ti Ruscë bë jich téż wzãlë. Jich nie bëło. Në i tej më szlë dali. Më w kùńcu bëlë ju tak kapùt. Tej te Kòbielczi dwie, òne miałë torbã, jima to sã rozwalało. To wëpadło na drogã. Tej òni to zbiérelë, a ti wrzeszczelë na nich. Më mielë to òstawic i jisc. A òni mielë kòc z górë, zawiązelë w ten kòc i na plecë wzãlë. A tam jakbë chcôł sã jic załatwic. Nié! Jô pamiãtóm. Jô mia téż tã biegùnkã taką, ale jesz tej nié tak mòcną. A tej jô wskòcza w rów, chca sã załatwic, a jak òni przëszlë, tej jak òni mie kòpnãlë w tim rowie! Tej jô zarô jesz chùtkò te majtczi zeblokła, wërzuca, bò to bëło całé zabrëdzoné. To bëło straszné! Ta droga bëła strasznô. To bëła droga krziżowô, bò to bëło prawie przed wielkanocą!
PL
Myśmy płakały, ale cóż. Nic. Myśmy tam długo nie były w tym Trzepowie. Przynosili nam raz tylko dziennie zupę. Jednym razem, ja nie wiem, czy my byliśmy tam cztery czy może pięć dni, wtedy oni z nami pod ten Grudziądz. Szliśmy do tego więzienia. No i szliśmy, kawał przeszliśmy, ale przecież myśmy nie byli przyzwyczajeni na taki daleki marsz. Nogi były poprzerywane, to bolało. Jedna miała porwany but. A mi tata dał swój plecak na plecy. Miałam jeszcze taki cienki koc. Mama dała mi dwa kawałki słoniny i trochę chleba mi jeszcze włożyła. Niosłam to wszystko na plecach. A z boku zwisały mi przywiązane buty. No i ten Rosjanin zauważył, że miałam te buty. Odciął mi z boku te buty od plecaka. Myślałam sobie, teraz nie mam butów, na sobie miałam tylko taty buty, sznurowane. To była wiosna, były straszne roztopy. Było mokro, buty rozrywały się na tych polach, gdy szliśmy. No i ja nie miałam już butów, nie miałam, cóż mogłam zrobić? To były z Kartuz panie, pamiętam je. One nie miały, to była matka z córką razem zabrane. Szliśmy potem cały dzień, a potem musieliśmy gdzieś przenocować, bo nie byliśmy jeszcze w tym Grudziądzu. W dwóch miejscach nocowaliśmy. Szliśmy potem, nie wiem jak daleko było jeszcze do tego Grudziądza. Za nami z tyłu szli jeszcze z końmi. Odpoczywaliśmy na jakiejś górze, a tam widzieliśmy staw. Nam się pić chciało. Chcieliśmy się napić, a Rosjanin mówił: - Nie, nie, nie nada. On mówił, że ta woda może być zatruta. A nam się tak chciało pić. Przez cały dzień dostaliśmy tylko zupę i nic więcej. Do picia nic nie było. W takim razie ruszyliśmy dalej, a ludzie, którzy tam mieszkali, widzieli, że szliśmy. Nie wiem skąd oni to wiedzieli, że nam się chce pić. I oni, te kobiety, wystawiły dwa wiadra z wodą na ulicę. No ale co z tego, jak ludzie rzucili się na tę wodę, nic nie mieliśmy, nabieraliśmy ręką, a to ciekło z tej ręki, jednak troszkę popiliśmy. Ci mieszkańcy też uciekali, zniknęli od razu, bo bali się, że Rosjanie ich również mogą zabrać. Nie było ich zatem. No i szliśmy dalej. W końcu byliśmy całkowicie wycieńczeni. Wtedy te dwie Kobielki [z Kartuz], one miały torbę, to się im rozwaliła. Wypadło wszystko na drogę. Oni to zbierali, a ci wrzeszczeli na nich. Mieliśmy to zostawić i iść. A one miały koc z góry, zawiązały w ten koc i wzięły na plecy. A jeśli ktoś chciał się załatwić, nie! Pamiętam. Również miałam biegunkę, ale jeszcze nie tak intensywną. I wtedy wskoczyłam do rowu, chciałam się załatwić, a gdy oni przyszli i jak mnie kopnęli w tym rowie! Wtedy natychmiast zdjęłam te majtki, wyrzuciłam, bo były tak bardzo zabrudzone. To było straszne! Ta droga była straszna! To była nasza droga krzyżowa, bo to było tuż przed Wielkanocą!
Fragmenty relacji
