Relacje
Janusz Jutrzenka Trzebiatowski
Wszak bez rozwoju nie istnieje sztuka, także sztuka ludowa./Doch bez rozwiju ni ma kùńsztu, téż tegò lëdowégò.
Komentarz
Teodora (z d. Fethke) i Izydor Gulgowski w 1906 r. urządzili w XVIII wiecznej gburskiej chałupie wystawę z typowym dla tego czasu wyposażeniem oraz cennymi okazami sztuki ludowej. Tym samym stworzyli oni pierwsze na ziemiach polskich muzeum na wolnym powietrzu. Gulgowscy bazując na tradycyjnym wzornictwie oraz własnych projektach i umiejętnościach zręcznych rąk wykonawców, stworzyli niepowtarzalną wdzydzką szkołę haftu i plecionkarstwa. Wspólne wyroby T. i I. Gulgowskich oraz wiejskich kobiet i mężczyzn od początku XX wieku są symbolem lokalnej twórczości, którą Gulgowscy podnieśli do rangi sztuki. Kontynuacją Ich dzieła jest obecne 22 hektarowe Muzeum ze zbiorem 50 obiektów regionalnego budownictwa, wystawa wnętrz mieszkalnych, sakralnych, gospodarczych i rzemieślniczych oraz kolekcje wyrobów rękodzieła i sztuki ludowej.
źródło: www.muzeum-wdzydze.gda.pl
CSB
Bez to, że jô chcôł bëc wiedno krodzy nôtërë, ji pòznôwaniô przed malowanim òbrazów, chtëre są mòjim kùńsztã, co jidze w czërenkù syntezë i widu. Studia robioné prosto bùten w Pilëcach, na tëch przidczich górach, to je mòje pòsobné zbliżanie sã do Bôłtu.
To bë sã mògło zdawac, że je to rzecz mni wôżnô. Projektowanié graficznëch znaków i znaczków, chòcô mòże barżi òznaków. To je wierã lepszi słowò. I tegò pòwstało wiãcy jak 300 razã z jednym w Pòlsce grawerã - Alojzym Bòrowiczã. Wszësczé akademicczé strzodowiska w Pòlsce kòrzëstają z tegò trzënórtu, chtërnëch pòwstało czilenôsce, wiele téż na turisticzné rajdë, na kùlturalné imprezë, dni fòlkloru. Tam, gdze bëła tako mòżebnota, jô brôł z nastroju Tëchòlsczich Bòrów, Kaszëbsczi Szwajcarii, a nawetka z mòdłów, co dzysdnia colemało, a szkòda, narzesziwają do kaszëbsczégò wësziwkù.
Czekawô, a nawetka kąsk smiésznô, je zabawa Trzebiatowsczégò w lëdowé malowóné jôjka. Przez miłotã do rodzynny zemi pòwstôwałë kaszëbsczé. Jô miôł starã dac jima nowé rozmienié kaszëbsczégò wësziwkù, a nié leno przenoszenié Gùlgòwsczich z jich wësziwkama. Jô tak do kùńca sã gòdzã z ùdbą skłôdaniégò kaszëbsczégò mòdła òdbitégò wedle réglów lëdowëch łowicczich knëpków abò jinëch. Czej jô tak mëslôł, żebë stwòrzëc co nowégò z drobnotów ùżëtëch w przëòzdôbianim, téż w wësziwkù, mòże zrobic czësto nową wôrtnosc, jedurną, taką, co pòprowadzy w stronã abstrakcyjnégò kùńsztu. Z òskrobinów òd rëbów, pòmału zmieniającë farwã, mòże stwòrzëc nową fòrmã, gôdóm, szlachùjącą za abstrakcyjnym kùńsztã.
W mòjich doswiôdczeniach midzë architekturą a kùńsztã, a nawetka malowanim, bëła emaliô. Nôwiãkszô z tegò je scana (47m2) w Mistrzejowicach w Krakòwie. Jak jô sã ùcził emaliersczégò kùńsztu, trzë miesące jô sã spòtikôł z materiałã, metalã, glënkama, to je wëpôlony emalii. Z miłotë do rodzynny zemi, je wiedzec, tëch doswiôdczeniów, jô nawòłiwôł do kaszëbsczégò przëòzdôbianiô, téż do wësziwkù, ale jô próbòwôł w ti nowi materii szëkac nuovm, rozwijac tã témiznã, te pòdrobnotë tradicyjnégò zdobieniô. Doch bez rozwiju ni ma kùńsztu, téż tegò lëdowégò. Tã całą „régã”, co pòwsta, jô nazéwóm gwësnyma impresjama ò kaszëbsczim przëòzdôbianim. Ji skùtk je krótkò tegò, co 30 lat rëchli jô robił, jak jô sã bawił z malowónyma jôjkama.
PL
Przez zbliżenia do natury, do jej studiowania nim powstaną obrazy te, które stanowią moją sztukę zmierzającą do syntezy i do światła. Studia wprost czynione w plenerze w Jastrzębiej Górze na tych klifach, czyli moje kolejne zbliżanie się do Bałtyku.
Zda się, że wątek zupełnie uboczny. Projektowanie znaków graficznych i dalej idąc tzw. znaczków de facto oznak powinno być używanym słowem. I tego powstało ponad 300 realizacji wespół z jednym w gruncie rzeczy w Polsce grawerem Alojzym Borowiczem. Wszystkie środowiska akademickie w Polsce posługują się tym trójkątem, których kilkanaście powstało, ale bardzo dużo także znaczków na rajdy turystyczne, na imprezy kulturalne, dni folkloru. Tam, gdzie była taka możliwość, posługiwałem się nastrojem Borów Tucholskich, Szwajcarii Kaszubskiej, czy wręcz elementami wzornictwa dziś niestety najczęściej odwołującego się do haftu kaszubskiego.
Ciekawostką, nawet i pewną śmiesznostką, jest zabawa Trzebiatowskiego w pisanki ludowe. Z racji umiłowania ziemi rodzinnej, powstawały kaszubskie. Starałem się w nich wnieść nową interpretację wzoru kaszubskiego, a nie tylko przenoszenie państwa T. i I. Gulgowskich z ich haftami, nie do końca zgadzając się z tą koncepcją składanki wzoru odbitego na zasadach wycinanki ludowej łowickiej czy innej. Myśląc twórczo o tych elementach użytych w zdobnictwie, także w hafcie, można by tworzyć zupełnie nową wartość, niepowtarzalną, zbliżającą nawet od sztuki abstrakcyjnej. Z łuski rybiej, przebarwiając stopniowo, można stworzyć nową formę, powiadam, zbliżoną do sztuki abstrakcyjnej.
W moich doświadczeniach między architekturą a sztuką, a malarstwem wręcz, były realizacje emalierskie. Największa z tego ściana (47m2) w Mistrzejowicach w Krakowie. Ucząc się sztuki emalierskiej realnie trzy miesiące doświadczałem materiału, metalu, glinek, czyli wypalonej później emalii. Z miłości do ziemi rodzinnej, wiadomo, w tych doświadczeniach odwoływałem się do wzornictwa kaszubskiego, także do haftu, ale próbując w tej nowej materii szukać novum, rozwijać tę tematykę, te elementy tradycyjnego wzornictwa. Wszak bez rozwoju nie istnieje sztuka, także sztuka ludowa. Powstała seria przeze mnie nazywana pewnymi impresjami na temat wzornictwa kaszubskiego. Jej rezultat jest zbieżny z tym, co 30 lat wcześniej robiłem bawiąc się pisankami.
Fragmenty relacji
