Relacje
Zofia Gusman
Za Niemca béł bąker ù nas / Za Niemca był u nas bunkier
Komentarz
Ruch oporu w okresie II Wojny Światowej na Kaszubach rozpoczął swoje działania już w 1939 roku. Warunki konspiracji były trudne ze względu na rozwinięty aparat represji oraz obecność ludności niemieckiej zamieszkującej liczne kaszubskie miasta i wsie. Wśród niewielkich grup partyzanckich największą organizacją była Tajna Organizacja Wojskowa „Gryf Kaszubski”, który w 1941 roku przekształcił się w „Gryfa Pomorskiego” – organizację swą działalnością wykraczającą poza obszar Kaszub i współpracującą z Armią Krajową. Duża liczba osób ukrywających się w grupach konspiracyjnych unikała w ten sposób wcielenia do armii niemieckiej, będącej konsekwencją przymusowego wpisania na tzw. niemiecką listę narodowościową (Deutsche Volksliste).
CSB
Za Niemca béł bąker ù nas. Tam sedzelë partizancë. Jô pamiãtóm, że mëma wiedno gòtowa tã zupã i bùlwë, jedno wiadro zupë, jedno wiadro bùlew. I tam jô to niosła, tam béł bąker. Tam sedzało czasem sédem, czasem dzewiãc partizantów. Ale to béł taczi bąker, tata gò pòbùdowôł, jô pamiãtóm jô zawsze jesz piôsk wënôsza. Tam bëło bliskò taczé błotkò. W to błotkò më tak zakriwelë ten piôsk, żebë to nie bëło widzec, że tam bëło co wënôszóné. Tam sedzôł jesz mój wùja i dwùch jegò sënów téż, ale òni bëlë w Bãdargòwie. Tam bëła téż partizantka. Ale jô nie wiém, dze òni tam sedzelë. Jô pamiãtóm, że òni tak rôz wieczór przëszlë do niegò. Òni zawsze ze sobą jaczés papiórë nosëlë. Òni bëlë w ti partizantce. To béł ten Grif Pòmòrsczi. (…) Òni bëlë ù nas òstatny rôz, jô pamiãtóm. To béł Zbiszek i Edek, a ten wùjek to béł Albert Czerwiónka. Òni bëlë do nas przëszłi w ten wieczór. Jô pamiãtóm, że ten jeden gôdôł, że jak pùdze dobrze, nas nie mdze, nie chwëcą, to jitro bãdze w tim czasu pò wszëtczim. To znaczi, że òni bëlë na te Niemca tak, żebë jima zasadzkã zrobic. A ten drëdżi gôdôł: A jak nie pùdze dobrze tej jô pòwinien za tidzéń przekroczëc czeską grańcã. Jô jich wiãcy nie widza. Na pewno, ten jeden, jak òn do Bãdargòwa dochòdzył, Niemcë na niegò napedlë. Òn tam biegôł, tam òni za nim szlë i tam dzes w chléw wskòcził i tam òni gò zabilë. A ò tim drëdżim wszelczi slad zadżinął.
PL
Za Niemca był u nas bunkier. Siedzieli w nim partyzanci. Pamiętam, mama im zawsze gotowała zupę i ziemniaki, jedno wiadro zupy, jedno wiadro ziemniaków. Tam siedziało czasami nawet siedmiu, a czasami dziewięciu partyzantów. Ale to był taki bunkier, tata go pobudował, pamiętam ja zawsze wynosiłam z niego piasek. W pobliżu był staw. W ten staw ten piasek wrzucałam, żeby nie było nigdzie śladów, że coś z niego wynoszono. Tam siedział mój wujek a także dwóch jego synów, ale oni właściwie byli w Będargowie. Tam też była partyzantka, ale gdzie oni tam dokładnie byli – tego nie wiem. Pamiętam, że jednego wieczora oni przyszli do wujka. Zawsze nosili z sobą jakieś papiery. Oni byli w tej partyzantce. To był ten Gryf Pomorski (…). Oni byli u nas ostatni raz, pamiętam. To był Zbyszek i Edek, a ten wujek to był Albert Czerwionka. Przyszli do nas tego wieczora. Pamiętam, jak ten jeden mówił, że jeśli wszystko się uda, ich nie będzie, to jutro będzie w tym czasie po wszystkim. To oznaczało, że przygotowywali oni zasadzkę na jakiegoś Niemca. A ten drugi mówił: - A jeśli nie pójdzie zgodnie z planem, wówczas za tydzień powinienem przekraczać czeską granicę. - Nigdy więcej ich nie widziałam. Na pewno wiem, na tego jednego, gdy on wracał do Będargowa, napadli Niemcy. On biegał, a oni za nim szli i on gdzieś wskoczył w chlew i tam oni go zabili. A o drugim wszelki słuch zaginął.
Fragmenty relacji
