Relacje
Genowefa Jadwiszczak
W Stajszewie doch bëłë czarownice./ W Staniszewie przecież były czarownice.
Komentarz
Kiedyś każda wieś miała po jednej czarownicy. Czarownica była ogromnie zazdrosna o swą moc, z której nikomu się nie zdradzała, jedynie swej córce. W ten sposób wytworzyła się jakby pewna kasta, pewien stan dziedziczny czarownic. Nieraz całe wsie zasłynęły na okolicę jako wsie czarownic. Należało do nich przede wszystkim Staniszewo w pow. kartuskim, gdzie czarownice zjimałë kôłtun z głowë i tim kôłtunã ùtikałë ùscé òd kùlów z bùlwama. Żaden obcy wóz nie przejeżdżał tamtędy w obawie, by mu koło nie spadło. Chłopcy nie brali stąd kobiet za żony w myśl przysłowiowej przestrogi: „Niech nikt nie bierze białczi ze Stajszewa”. Czarownicë ni mùszi nigdë rozgòrzëc. Chto jidze wedle czarownicë, niech sã przeżegnô, a chto je dosc mòcny, mòże ji kòrką nabic. Wëwróconô na rãbë kòszla abò nogawica strzeże przed òczarzenim i téż fartuch zawiązóny na lewą stronã. Wiara w czarownice na Kaszubach była dość żywa jeszcze w pierwszej połowie XIX w., kiedy to jeszcze pławiono kobiety posądzone o czary.
CSB
W Stajszewie doch bëłë czarownice. W Stajszewie, hewò nasza rodzëna, më ni mómë nic z tim wspólnégò, bò më bëlë taczi barżi mòdlëtewny. Të wiész hewò stôrô mëma bëła takô wiãcy, a tam mieszkałë czarownice przedtim. Wele terô ten ród je wszësczi ùmarłi. Òne miałë kòta, nié, te czarownice. Òne ju tak nikòmù nie robiłë krziwdë, bò to ju bëłë taczé të wiész, te dalszé. To pòkòlenié tu na ti Żbiéce to sã ju kùńczëło, bò òni są wëmarłi. Jak òne żëłë, té nasza cotka Malia, mòji mëmë mëma, szła kòl ti szkòłë stôri, tam béł krziż kòle drodżi. Niemcë gò scãlë. Tam òstôł ògróduszk taczi. Tam dërch më wiedno: „Niech bãdze pòchwôlony Jezës Christus” przë nim gôdelë całé żëcé. Terô tam ju gò ni ma. Terô të wiész, szkòła je w dole, tu ni ma ti szkòłë i tam ni ma tegò placu przë tim krziżu. Ta mòja cotka Malia szła i tak na niã òna so tak cos lëchò przëzdrza. Òna doszła dodóm, całé kòlano bòlało. Òna ni mògła jic. Té òna so mësla, to mie zrobia ta czarownica. Òna do ni szła i wëszkalowa, bò jak czarownica cos zrobiła, a të bë do ni szła i wëszkalowa jã, té òna ji to òdebra. Te czarownice mògłë kòmùs cos dac. Wùj Jón, co béł w Sztutthofie, òn nie lubił kòtów, a te czarownice miałë taczé czôrné kòtë. Ten kòt wiedno sedzôł na taczim pôlu. Òn mùszôł jic drogą, a té ten kòt sedzôł, a òn nie lubił tëch kòtów, ten wùj Jón, co béł w Stutthofie, i òn wzął kamienia i mù wërznął. Za chwilã przëszła ta Elżbiéta i gôdô: „No widzisz të, co ten kòtk robił temù twòjémù Jónkòwi? Czemù òn gò tim kamieniã ùderził”? A stôrô mëma gôdô: „Òn doch gò kamieniã nie ùderził”! „Jo, bò jô to dobrze wiém”. Òne widzałë. Wùj Jón cësnął w niegò kamieniã, a òne bëłë doma. Té òna przëszła storą mëmã wëszkalowac, czemù òn tim kamieniã cësnął. Te czarownice wiedzałë. Terô ju w Stajszewie jich ni ma. To ju bëłë te dwie taczé òstatné, to òstatné pòkòlenié.
PL
W Staniszewie przecież były czarownice. W Staniszewie, nasza rodzina nie ma z tym nic wspólnego, ponieważ my byliśmy bardziej modlitewni. Babcia była mocno wierząca, a tam (w Staniszewie) mieszkały przedtem czarownice. Obecnie ten ród jest wymarły. Te czarownice miały kota. One już nikomu nie robiły krzywdy, bo to było już dalsze pokolenie. To pokolenie skończyło się na tej Elżbiecie. Jak one żyły, to nasza ciocia Malia, mojej mamy mama, szła wzdłuż starej szkoły, tam był krzyż koło drogi. Niemcy go ścięli. Ostał się ogródeczek. Całe życie przy nim mówiliśmy „Niech będzie pochwalony Jezus Chrystus”. Teraz już go tam nie ma. Teraz szkoła jest w dole, tu nie ma szkoły i tego miejsca przy krzyżu. Ta moja ciotka Malia szła i się chyba coś na nią źle spojrzała. Doszła do domu i zaczęło silnie boleć ją kolano. Nie mogła chodzić. Pomyślała sobie, że stało się to za sprawą czarownicy. Poszła więc do niej i poczęła ją strofować. Wtedy czarownica jej to odebrała. Te czarownice mogły komuś coś dać. Wuj Jan, który był w Stutthofie, nie lubił kotów, a czarownice miały takie czarne koty. Jeden siedział zawsze na takim palu. Wuj Jan szedł drogą, kot siedział, a ten nie lubił kotów, wziął kamień i w niego rzucił. Za chwilę przyszła ta Elżbieta i mówi: „No widzisz, co ten kotek zrobił twojemu Jankowi? Dlaczego ten uderzył go kamieniem”? A babcia mówi: „Przecież on go nie uderzył kamieniem”. One widziały. Wuj Jan rzucił w niego kamieniem, a one były w domu. Wtedy ta przyszła nakrzyczeć na babcię, dlaczego on rzucił tym kamieniem. Te czarownice wiedziały. Teraz już w Staniszewie ich nie ma. To już były dwie ostatnie, ostatnie pokolenie.
Fragmenty relacji
