Relacje
Genowefa Jadwiszczak
Takô róża to mòdlisz sã dopiérze jak słuńce zańdze, w dzéń nié./ Przy róży można modlić się dopiero, kiedy zajdzie słońce, w dzień nie.
Komentarz
Róża to ostra choroba zakaźna, Erysipelas. Na ogół Kaszubi rozróżniają różę dziewięcioraką. Wszystkie rodzaje róży powstają z nagłego przelãkniãcô, szczególnie jeśli ten przestrach zdarzył się w pobliżu ognia i jeśli na ciele istnieją jakiekolwiek rany. Dlatego chcąc uchronić się przed różą powinien każdy, ilekroć się zlęknie, trzy razy natychmiast splunąć na ziemię. Z uwagi na dziewięć rodzajów róży wielką rolę przy jej leczeniu odgrywa liczba 9. Jednym z magicznych sposobów leczenia róży jest odmówienie modlitwy Ojcze nasz na wspak zakreślając dziewięć kół i tyleż znaków krzyża. Z ziół najskuteczniej leczy różę wywar m. in. z kòcëch nóżków, czyli kocanek piaskowych. Napoje z ziół podaje się chorym wśród całego repertuaru magicznych zabiegów z liczbą 9 na czele. Niektóre róże ustępują jednak dopiero po zamówieniu, czyli zażegnaniu. Przykład formuły zamawiania róży z Jastarni brzmi następująco: Różã zesłôł Bóg na swiat, jakno niebiesczi kwiat. Róża, róża, róża ùstãpi i na jaczégò trupa wstãpi, òstawi żëwëch w spòkójnoscë jaż do wiecznoscë. Podczas zamawiania owijają często róże ręcznikiem, którym wycierano zwłoki. Zamawianie róży powinno odbywać się przed wschodem lub zachodem słońca.
CSB
- Róża to je takô chòroba, jak np. chtos mô jaczis chòré i sã zlãknié, té dostónie różã. Terô w naszich czasach gôdają na to różiczka. W akademii są doktorowie, co wierzą w to, że zażegnianié pòmôgô.
- A co to znaczi? Jak mòże zażegnac różã?
- Zażegnanié to je mòdlëtwa do Matczi Bòsczi Swiónowsczi. Stôrô mëma mògła tã mòdlëtwã, jô téż mògã tã mòdlëtwã. To je pò niemieckù, ta mòdlëtwa. Jô nie wiém, czë bë jô mògła to pòwiedzec. To tak je, że më jã przekazéwómë z pòkòleniô na pòkòlenié. To jô bë tak hewò ni mògła cë tegò pòwiedzec. To je tak, że np. stôrô mëma hewò przekôza tã mòdlëtwã swòji córce, a òna mie. Jô bë tak terô hewò ni mògła to pani przekazac. To je takô nasza mòdlëtwa. Më sã mòdlimë do Matczi Bòsczi Swiónowsczi. To sã pôrã razy żegnô i sã mòdli. To je takô mòdlëtwa, że jô pani ji nie pòwiém. Ksądz Perszon (ks. Jón Perszon) wiedno w piątk mô taczé òpòwiôdanié i òn tak pòwiôdôł. Jedny gôdelë, że to je złoslëwé, a mòże ksądz hewò nie ten… Òn gôdôł, że to nie je niżóden grzéch, ale to Kaszëbi z pòkòleniô na pòkòlenié sã mòdlą. Jô to pôrã lëdzóm mògła pòmòc, np. piãc, czë szesc. Jô nie bãdã liczëła. Tak jô sã tim nie zajmùwóm, nikòmù nie pòwiôdóm. Të tak chca wiedzec, to jô cë to pòwiedza, że na Kaszëbach to tak mają niejedny. Terô ti lëdze są prawie wszëscë pòùmarłi. Jô móm ju téż 85 lat. Ti, co przekazéwelë stôré rzeczë, sprawë, ti są prawie wszëscë pòùmarłi. Taczi człowiek, co mô różã, np. hewò wieczór nôlepi, to ten mù rzecze, żebë tegò nie mëc wòdą.
- Jo, ale co to je? To je cos na skórze?
- Róża mòże bëc wszãdze, na nodze, na rãce, na gãbie. To je wieczór, té to sã robi czerwòné. Np. të môsz jaczis chòré i të do tegò chòrégò dostóniesz różã, abò cë cos wëléze. Të pùdzesz do doktora, a òn rzecze, że të môsz różiczkã (òni tak gôdają terô na to, bò niejedny doktorowie to mają ùznóny). Òni kôżą do kògòs jic. Wieczór, té to baro je czerwòné i mòcno bòli. Czé jô sã na to przëzdrzã, np. noga je chòrô, całô czerwònô, a jô sã na to przëzdrzã, té jô widzã, czë to je róża. Takô róża to mòdlisz sã dopiérze jak słuńce zańdze, w dzéń nié. Nômni trzë razë wieczór, np. chtos do mie przińdze hewò wieczór trze razë. Czé to mô pòmòc, ten człowiek, np. të môsz chòré i tak so mëslisz, mòże bë pani mie pòmògła. Jô rzekã: „Jak të w to nie wierzisz, té to wcale cë nie pòmòże”, bò wiész jak to je. Të sã mòdlisz, jô sã mòdlã z Matką Bòską Swiónowską. Jó móm òczë zamkłé i jô sã mòdlã, a jak të w to nie wierzisz, té so mëslisz „a tam babò mòżesz sã mòdlëc, cëż to tam mie nie pòmòże”, té to cë nie pòmòże, bò to dzałô na człowieka, na mózg. Czé të so téż òczka zamkniesz i sobie pò cëchù mówisz „Zdrowas Marija”, té të jes razã ze mną. Té, czë jô cebie chòc ùchwëcã, té të hewò, të prawie pewno nie czëjesz, më mómë taczé cepło w sebie. Tëli ò róże. Czé chto chce bëc zażegnóny, pòmòdlony przë nim, ten mùszi wierzëc w to. Té to mù pòmòże, a tak to mù nie pòmòże, bò té le gôdô, że to głëpòtë, pòmòdlë sã tam…
PL
Róża to jest taka choroba, kiedy ktoś ma coś chorego i się zlęknie, wtedy może dostać różę. W naszych czasach mówią na to różyczka. A akademii są lekarze, którzy wierzą, że zażegnanie pomaga.
- Co to znaczy? Jak można zażegnać różę?
- Zażegnanie to modlitwa do Matki Boskiej Sianowskiej. Stara mama potrafiła tę modlitwę, ja też ją znam. Ta modlitwa jest po niemiecku. Nie wiem, czy mogę ją powiedzieć, ponieważ jest ona przekazywana z pokolenia na pokolenie. Nie mogę tak po prostu ci jej powiedzieć. To jest tak, że stara mama oto przekazała swojej córce, a ona mi. Nie mogłabym jej pani przekazać. To jest taka nasza modlitwa. Modlimy się do Matki Boskiej Sianowskiej. Żegna się parę razy i się modli. To jest taka modlitwa, że jej pani nie powiem. Ksiądz Perszon (ks. Jan Perszon) zawsze w piątki miał takie opowiadania. Jedni mówili, że to jest złośliwe, a może ksiądz tutaj nie ten… On mówił, że to nie jest grzech, bo Kaszubi z pokolenia na pokolenie się modlą. Pomogłam pięciu, czy sześciu osobom. Nie będę liczyć. Nie zajmuję się tym jednak, nikomu nie powiadam. Ty chciałaś wiedzieć, to ci powiedziałam, że na Kaszubach niektórzy tak mają. Teraz ci ludzie już prawie wszyscy umarli. Ja też już mam 85 lat. Ci, którzy przekazywali stare rzeczy, sprawy, już prawie wszyscy pomarli. Taki człowiek, który ma różę, najlepiej, by wieczorem nie mył chorego miejsca wodą.
- Tak, ale co to jest? To coś na skórze?
- Róża może wystąpić wszędzie, na nodze, na ręce, na twarzy. Kiedy nadchodzi wieczór, robi się to bardzo czerwone. Przykładowo masz coś chorego i do tego dostaniesz różę lub coś ci się pokaże na skórze. Pójdziesz do doktora, a on powie, że masz różyczkę (dziś tak się ona nazywa, bo niektórzy lekarze ją uznali). Oni każą iść do kogoś. Wieczorem robi się to bardzo czerwone i mocno boli. Kiedy na to spojrzę, to jestem w stanie rozpoznać, czy to róża. Przy róży można modlić się dopiero, kiedy zajdzie słońce, w dzień nie. Jak ktoś przyjdzie, to najmniej trzy razy wieczorem. Jeśli masz coś chorego i pomyślisz, że może pani mogłaby mi pomóc, to ja powiem ci, że jeśli w to nie wierzysz, to ci wcale nie pomoże, bo wiesz jak to jest. Ty się modlisz, ja się modlę z Matką Boską Sianowską. Ja mam oczy zamknięte i się modlę. Jeśli w to nie wierzysz i myślisz sobie „a tam babo możesz się modlić, to mi nie pomoże”, to tak właśnie będzie. To działa na człowieka, na mózg. Kiedy zamkniesz sobie oczka i mówisz po cichu „Zdrowaś Mario”, to jesteś razem ze mną. Wtedy, choć tylko ciebie dotknę, wtedy ty, chociaż ty pewnie akurat teraz nic nie czujesz, poczujesz ciepło, które my mamy w sobie. Tyle o róży. Kiedy ktoś chce być zażegnanym i by się przy nim pomodlono, ten musi w to wierzyć. Wtedy to mu pomoże. Inaczej to mu nie pomoże. Pomyśli, że to głupoty, pomodlić się tam…
Fragmenty relacji
