Przejdź do treści
X

Relacje

Grable i dërch grabic. To bawiło i bawiło, to seczenié./Grabie i nieustanne grabienie. Koszenie trwało bardzo długo.

Komentarz

Z lubością odtwarzali Kaszubi wrażenia słuchowe, jakich doznawali na odgłos cepów. Cep, narzędzie do ręcznego młócenia zboża, składał się z długiej drewnianej rękojeści (kasz. dzerżôk), beleczki krótszej od dzierżaka bijącej w zboże (kasz. kloc/bijôk/bicz) oraz rączki (kasz. rączka/gąsz/kapa/główka) łączącej za pomocą skóry węgorzowej, zwanej dzerlëca, dzierżak z bijakiem. Praca przy żarnach wymagała wielkiego wysiłku, a jednak starzy Kaszubi z humorem wspominali: Czej më òb zëmã na żarnach młolë, to më sã prze tim tak zagrzalë, że më w piéckach nie darwalë palëc. Żarna był to młyn ręczny do mielenia zboża, umieszczony w kadłubie stołowym, składający się z dwóch płaskich kolistych kamieni, z których górny zaopatrzony w otwór do wsypywania zboża obraca się dookoła dającej przesuwać się osi.

 

CSB

Kòsą so sekło, a so wiązało, radłama (redło) przedtim. Chłopi seklë, a białczi z tëłu nié wiązałë, ale zarô zagrabiłë i związałë. Wszëtkò bëło na rzãdë. A pózni té òni znôwù jak bëło żëto wiãkszé, bò to taczé môłé żëta bëłë, to nie szło wiązac, bò to bëło za môłé. Té òni to grabilë. To mùszôł zgrabic snopk i związac. Pózni, tej to żëto bëło wiãkszé taczé, òbiérelë i wiązelë. Pózni òni zagrabilë grabiarką. Té òni to pòstawilë w taczé rzãdë. Jak to wëschło, té òni to wòzëlë dodóm. To bëła czãżkô robòta. To jesz to wiązac, ale gòrzi to grabic. Grable i dërch grabic. To bawiło i bawiło, to seczenié. To bëło lëchò.
Pózni znôwù taczé maszinë bëłë. Nibë taczé łąkòwé. Më doma to mielë kùpioné. Łąkòwé, ale to szło tak, że mùszôł jeden sedzec na ti maszinie, jeden sekł. Ten wiedno ten snop spùscył i z tëłu mùszelë zarô wiązac te snopë, bò na drëdżi rôz òne bë zawôdzałë. A tą kosą, tej to mùszôł òbierac. Tą masziną to zrobiło taczé lopczi i té to związôł. Tej drëdżi szlë tak dërch wkół. Té òni to pòdnôszelë, jaż to wëschło, tidzéń czë jakòs, i té òni to wòzëlë.                                                                                                                                                                             Té draszowac. Jedny tima cepama, to taczé cepë bëłë. Naszi tam tak nié, ale sąsadzë. To le tak bëło czëc: „łupu-cupu, łupu-cupu”. To béł taczi czij na gùmie, skórze i taczi kloc. Tim òni draszowelë. Nakłedlë te snopë i té òni to tim draszowelë. Tak ti mniészi gbùrze. Ti wiãkszi mielë maszinë. Ti mniészi ni mielë, ti tima cepama. Tej tak we dwóch, abò we trzech. To le tak bëło czëc „łupu-cupu” całą zëmã. Całą zëmã òni draszowelë. Lëdze miele robòtã, zëmą draszowelë. To bëło téż lëchò. Ta masziną to bëło lepi. Më doma cepama tilkò groch robilë. Tam sąsadzë młodi mieszkelë, òni w krowë robilë. To doch mùszôł bëc taczi rozwerk, co te kònie cygnãłë, co ta maszina szła. Ti kòniów ni mielë, òni tima cepama. Kònie dërch wkół szłë. To draszowało tą masziną.
To zbòżé doch téż mùszôł òddac za Niemca. Nie bëło mączi, młinów, bëłë taczé żarna. Wiedno taczi kam, drëdżi taczi kamiéń i czij. Tej òni to tam tak wsëpelë i tam to sã młoło. Òni to przesëlë i z tegò pieklë chléb i taczé rozmajité. Mąkã to dało, taczi griz. To mùszôł cygnąc. To mùszało bëc sëché żëto, abò pszénica téż. Griz so robił, a tã resztã, te plewë, to kùrë zjadłë.

 

PL

Kosą się siekło, a potem wiązało. Radłem również. Mężczyźni kosili, kobiety natomiast od razu zagrabiały i wiązały. Wszystko ustawiane było w rzędy. Niskie żyto trudno było wiązać. Wiązano wysoko rosnące żyto. Potem zagrabianie. Należało najpierw zagrabić snopek i go związać. Grabiarka była również do tych czynności wykorzystywana. Snopy były ustawiane w rzędy. Kiedy wyschły, były zawożone do domu. To była ciężka praca. Wiązanie nie tak bardzo jak grabienie. Grabie i nieustanne grabienie. Koszenie trwało bardzo długo. Było ciężko.

Potem pojawiły się maszyny. Niby takie łąkowe. My kupiliśmy jedną. Jeden siedział na maszynie i kosił. Ten spuszczał snopy, a ci z tyłu od razu je wiązali, by nie przeszkadzały za drugim razem. Ten kto kosił kosą, musiał potem zebrać zboże. Maszyna robiła wiązki, które potem się wiązało. Następnie drudzy szli z tyłu i tak wciąż na zmianę. Wtedy snopy były podnoszone. Stały tak długo, aż wyschły. Przeważnie około tygodnia. Następnie były zwożone do domu. Czas na młócenie. Niektórzy młócili cepami, np. nasi sąsiedzi. Dało się słyszeć odgłosy: „łupu-cupu, łupu-cupu”. To był taki kij z gumą, skórą. Do tego klocek. Tym młócili. Rozłożyli snopy i młócili cepami. Tak robili mniej majętni rolnicy. Pracowali we dwóch lub we trzech. Przez całą zimę: „łupu-cupu”. Całą zimę młócili. Ludzie mieli dużo pracy. To było też ciężko. Praca maszyną była lżejsza. W domu cepami młóciliśmy tylko groch. Nasi młodzi sąsiedzi robili w krowy. Kierat był potrzebny. Wykorzystywał siłę pociągową koni. Inni koni nie mieli, młócili więc cepami. Maszyna służyła do młócenia.                                                                                                     

                                                                                  

To zboże należało oddać w czasach okupacji niemieckiej. Nie było mąki, młynów. Zamiast tego wykorzystywano żarna, na które składały się dwa kamienie i kij. Ziarno było wsypane do środa, po czym mielone. Następnie przesiane. Z tego piekło się chleb i inne rozmaitości. Z mielenia była mąka przypominająca drobną kaszę. Żyto musiało być suche, tak samo pszenica. Plewy dawało się kurom.