Relacje
Jan Zielke
Pòkażë ząb, tej jô mdã wiedzela, że të to jes! / Pokaż ząb, wtedy będę wiedziała, że to ty jesteś!
Komentarz
Wkroczenie wojska sowieckiego a tereny Kaszub zimą 1945 roku oznaczało kres działań wojennych, ale nie koniec przemocy i ucisku. Bardzo szybko okazało się, że "wyzwoliciele" bardzo często zrównywali w skutkach swej polityki Kaszubów i Niemców. Nie bez znaczenia był fakt wpisania wielu mieszańców Pomorza na niemiecka listę narodowościową. Fala aresztowań i przesłuchań objęła przeróżne grupy społeczne i zawodowe zarówno w miastach jak i wsiach. Po selekcji część aresztowanych przeznaczano do deportacji na wschód. Z obozach pracy w głębi Związku Sowieckiego część osadzonych już nigdy nie wróciła. Ci, którym się to udało, po powrocie nie mogli dzielić się swoimi doświadczeniami, stąd temat zsyłek na Sybir na Kaszubach przez dekady pozostawał przemilczany i obecny był w wąskich rodzinnych kręgach.
CSB
Jô jachôl dodóm, a mòji rodzyce bëlë prawie w Wejhrowie, sostrã jô miôl w Wejhrowie, żenialô bëla z Pòtrëkùsã. A òni bëlë tam dzes na gòscënã jachóné, në i prawie przëjachalë. A jô sedzôl, bò ten cuch jachôl Warszawa Wschód – Hel. Terô òne tak nie jadą, ale wtenczas jo. Jô wlôz i jô jachôl jaż do Swôrzewa. Jô wëszed, a jô bél dosc wprzódë, jo, a naszi przëjachalë prawie z tegò Wejhrowa, a wëszlë slôdë, bò tej mni do chòdzeniô bëlo, bò tak cali peron, a tak òni wiedno slôdë, a jô bél wprzódë. Ale jô widã, że dwòje taczich wëstrojonëch, mańtel, òjc mój miôl czôpk, babcza téż wëstrojonô, jaczis mańtel. A mój szwager bél przëszli jima rzec, że jô móm lëst przëslóné, nié. Bò òni bëlë w tim Wejhrowie, a lëst bél przëszli, i òn bél przëszli jim rzec, że jô jem tu w Pòlsce ju. I òni so jidą a gôdają, a jô szed cali sztëk za nima slôdë, bò jô nie wiedzôl, jô ni móg pòznac rodzyców, kò to bél wieczór. Jô przëjachôl ò ósmi, tej bëlo cemno. Tam na banie bél wid. Tam jô widzôl, dze barierë bëlë, tam bëlo òswietloné. I tam òni przëszlë, jô widzôl, a dali kò to jesz nie bëlo widu we wsë. Ale kò tak cemno jaż téż nie bëlo, kò lëdzy jô widzôl. A tej jô szed slôdë a slëchajã. A mój szwager ten tak na „er” gôdôl. Ale to bëlo malo. Le òn miôl jesz w wòjnie rãkã zgùbioną – wëk. Jo, i terô jô jidã, slëchajã, widã, jo, rãka, tu bél rãkôw bënë wetkli. Jo, bél bez rãczi! Ale rodzyców jô ni móg pòznac. A tej czej më bëlë ju tak we wsë, trzecy bùdink w Gnieżdżewie, kò terô to je rozbùdowóné jaż do banë, to je jinaczi, ale tej bëlo téż jinaczi, jo, tej jô tak szed a gôdôl: Szwager, to të jes? Jo, szwager rzek: jo! Pòznôl, a zdrzã, kò to je mòja matka. Jô gôdóm: Nënkò, jes të to? Jo! A nënka gôdô: Synkù – a jô miôl przódë ząb wëczidli – òna gôdô: Pòkażë ząb, tej jô mdã wiedzela, że të to jes! Tak jô ząb pòkôzôl. Në jo, tej më sã przëwitalë, z mëmą, tatkã téż. I szlë dodóm. Jo. A jak më przëszlë dodóm, tej zarôzka sąsedzë wszëtcë przëbieglë, ti Dercowie i jinszi. Kò to bél wieczór.
PL
Jechałem do domu, a moi rodzice akurat byli w Wejherowie. Miałem siostrę w Wejherowie, wyszła za Potrykusa. Oni właśnie byli u niej w gościach, i akurat w tym samym czasie przyjechali. Siedziałem w pociągu, on był relacji Warszawa Wschodnia – Hel. Aktualnie już tak nie jeżdżą, ale wówczas tak było. Wszedłem i jechałem aż do Swarzewa. Wyszedłem na stacji, byłem całkiem z przodu. A moi [rodzice] przyjechali właśnie z tego Wejherowa i wyszli z tyłu, bo było mniej do przejścia, cały peron. Mimo odległości zauważyłem ich dwoje, dosyć wystrojonych, płaszcz, ojciec mój miał kapelusz, babcia [de facto matka] także była wystrojona w jakiś płaszcz. A był z nimi mój szwagier, który przybył, żeby im powiedzieć, że nadszedł list ode mnie. W czasie gdy oni byli w tym Wejherowie, nadszedł właśnie ten list. I on po to został wysłany, by im oznajmić, że jestem już w Polsce. I oni sobie tak szli i rozmawiali ze sobą o tym, a ja szedłem cały kawał za nimi z tyłu, bo tak naprawdę nie wiedziałem kim są, nie mogłem rozpoznać rodziców, bo to był wieczór. Przyjechałem o ósmej, wtedy było już ciemno. Owszem, na dworcu było światło. Tam rzeczywiście widziałem, gdzieś w okolicach barierki, tam było oświetlenie. I tam oni przeszli, widziałem ich, a dalej już nie było światła we wsi. Nie byłem pewien kim są. Jednak aż tak ciemno nie było, sylwetki ludzi widziałem. No i szedłem z tyłu i przysłuchiwałem się. A mój szwagier mówił tak na „er”. To jednak było zbyt mało. Tyle że on na wojnie stracił jedną rękę. Tak, szedłem, słucham i widzę, owszem, nie było ręki! Rękaw był zatknięty do wewnątrz. Ale rodziców nadal nie mogłem rozpoznać. A gdy byliśmy już we wsi, koło trzeciego budynku w Gnieżdżewie, toż teraz to jest tam wszystko rozbudowane aż do dworca, to jest inaczej, a wówczas było całkiem inaczej, wtedy podszedłem i powiedziałem: Szwagier, to ty jesteś? Tak, szwagier odrzekł: tak! Patrzę i poznałem, toż to była moja matka. Mówię zatem: Mamo, czy to ty jesteś? Tak! A mama odpowiada: Synku! – a ja kiedyś miałem wybity ząb – i ona mówi: Pokaż ząb, wtedy będę wiedziała, że to ty jesteś! Pokazałem zatem ząb. No tak, wówczas przywitaliśmy się z mamą, z tatusiem także. I poszliśmy do domu. A gdy dotarliśmy do domu, to zaraz przybiegli wszyscy sąsiedzi, ci Dercowie i inni. Przecież był wieczór.
Fragmenty relacji
